Hạnh phúc là gì? Những yếu tố nào sẽ quyết định hạnh phúc? Phóng viên Thời báo VTV đã có cuộc trò chuyện với GS.TS Huỳnh Văn Sơn, Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh, Phó Chủ tịch Hội Tâm lý học Việt Nam, xung quanh chủ đề này.
Nhân ngày Quốc tế Hạnh phúc, Giáo sư có thể chia sẻ quan niệm của mình về hạnh phúc trong cuộc sống hiện đại?
Theo quan điểm của tôi, hạnh phúc trong cuộc sống hiện đại là một khái niệm đa chiều về mặt suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của mỗi cá nhân. Hạnh phúc là sự hài lòng, thỏa mãn, chấp nhận những gì mình đang có và cố gắng nỗ lực vun đắp cho những yêu thương, giá trị xung quanh của bản thân. Hạnh phúc chủ yếu là sự cảm nhận của cá nhân. Nó có thể đơn giản là cảm giác ta ổn, ta bình yên, ta thoải mái và có động lực phấn đấu mỗi ngày, dù là trong công việc, học tập hay trong cuộc sống. Những cảm xúc tích cực sẽ giúp chúng ta đối mặt với thử thách, đồng thời nuôi dưỡng niềm tin vào chính mình và những điều tốt đẹp trong tương lai.
Ngày Quốc tế Hạnh phúc 2025 có chủ để Chăm sóc và Chia sẻ (Ảnh: dayofhappiness)
Theo Giáo sư, yếu tố nào trong cuộc sống hàng ngày ảnh hưởng nhiều nhất đến hạnh phúc của mỗi người?
Trên bình diện chung, tôi có thể tóm tắt thành hai nhóm yếu tố chính. Thứ nhất là các yếu tố xã hội, bao gồm công việc, tình trạng gia đình, học vấn, niềm tin tôn giáo, các nguồn lực cuộc sống, sự tham gia của mạng xã hội và những sự kiện đột xuất như thiên tai hay dịch bệnh. Thứ hai là các yếu tố tâm lý cá nhân, bao gồm sức khỏe tinh thần, khả năng quản lý cảm xúc, giao tiếp và kết nối xã hội. Tất cả những yếu tố này tác động trực tiếp đến cảm nhận hạnh phúc của mỗi người. Nói một cách dễ hiểu, sự tương tác của chính chúng ta với những gì mình cảm nhận đều có thể tạo lập và làm thay đổi hạnh phúc cá nhân.
Mạng xã hội ngày nay trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống, Giáo sư nghĩ sao về ảnh hưởng của mạng xã hội đối với cảm xúc và hạnh phúc của con người?
Mạng xã hội có ảnh hưởng cả tích cực lẫn tiêu cực đến cảm xúc và hạnh phúc của con người. Nếu sử dụng mạng xã hội như một công cụ để học hỏi, giao tiếp hiệu quả và kết nối xã hội, nó sẽ trở thành "người bạn đắc lực" trong cuộc sống. Tuy nhiên, nếu người dùng không có kỹ năng, không kiểm soát được hành vi của mình, để mạng xã hội chi phối cảm xúc, thì cảm nhận hạnh phúc sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực. Các nghiên cứu của chúng tôi từ góc độ tâm lý học cho thấy, hành vi sử dụng mạng xã hội mà thiếu nhận thức sẽ mang đến những tác động khác nhau trên các nhóm khác nhau. Nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng, cảm xúc của mỗi người có thể bị tác động không nhỏ bởi các tin tức tiêu cực trên mạng xã hội.
Hạnh phúc là sự hài lòng, thỏa mãn, chấp nhận những gì đang có (Ảnh: Awareness Day)
Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, có cách nào giảm thiểu tác động tiêu cực của mạng xã hội đối với cảm xúc mà vẫn duy trì những lợi ích của nó không, thưa Giáo sư?
Muốn giảm thiểu tác động tiêu cực của mạng xã hội, người dùng cần hiểu mạng xã hội là gì và sử dụng nó như một công cụ hỗ trợ cuộc sống chứ không để bị mạng xã hội "thao túng". Bên cạnh đó, việc kiểm soát tần suất sử dụng, biết từ chối, biết phản hồi là những kỹ năng rất quan trọng để bảo vệ cảm xúc cá nhân. Bằng cách tạo ra một môi trường mạng xã hội tích cực và kiểm soát cách tiếp nhận thông tin, chúng ta sẽ ít bị những ảnh hưởng tiêu cực.
Trong nghiên cứu tâm lý học, Giáo sư có tìm thấy mối liên hệ giữa sức khỏe tinh thần và cảm giác hạnh phúc?
Đây là một mối liên hệ thường được nghiên cứu trong tâm lý học và đặt trong nhiều bối cảnh xã hội khác nhau. Kết quả nghiên cứu cho đến thời điểm này đã cho thấy mối liên hệ giữa sức khỏe tinh thần và cảm nhận hạnh phúc cá nhân. Nếu sức khỏe tinh thần tốt, cảm nhận hạnh phúc của cá nhân sẽ tích cực. Ngược lại, những người có vấn đề về sức khỏe tinh thần, bị ảnh hưởng bởi căng thẳng, lo âu hoặc trầm cảm, cảm giác hạnh phúc cũng suy giảm, thậm chí gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống.
Hạnh phúc có thể giáo dục được (Ảnh: National Today)
Với vai trò là một chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, Giáo sư có nghĩ rằng việc giáo dục và định hướng đúng cho giới trẻ về hạnh phúc cần được thực hiện từ trong nhà trường?
Việc giáo dục và định hướng về hạnh phúc cho giới trẻ là rất quan trọng, cần được bắt đầu từ gia đình và tiếp tục trong nhà trường. Trong các nghiên cứu và thực hành tâm lý học tích cực cũng như khoa học giáo dục ngày nay đều chứng minh, hạnh phúc có thể "giáo dục" được. Chúng ta không nhất thiết chỉ dạy cho trẻ con nụ cười để ngăn những giọt nước mắt rơi mà vấn đề là làm cho từng học sinh cảm nhận và trải nghiệm, biết nuôi dưỡng cảm xúc tích cực, biết đương đầu, biết tìm kiếm hạnh phúc theo cảm nhận và hài hòa với cuộc sống xã hội. Việc dạy trẻ cách chăm sóc sức khỏe tinh thần, phát triển năng lực cảm xúc xã hội sẽ giúp chúng có nền tảng vững vàng để tìm kiếm và duy trì hạnh phúc trong cuộc sống.
Giáo sư có thể chia sẻ bí quyết để có thể cảm nhận được hạnh phúc mỗi ngày?
Để cảm nhận hạnh phúc, quan trọng là bạn phải trân trọng cuộc sống, sống với nhận thức tích cực và thái độ lạc quan. Hạnh phúc không phải là đích đến mà là quá trình sống, là những hành động, suy nghĩ tích cực mỗi ngày. Khi bạn biết trân quý từng khoảnh khắc, biết yêu thương bản thân, mở lòng với mọi người thì hạnh phúc sẽ tự nhiên xuất hiện.
Xin cảm ơn Giáo sư!
GS.TS Huỳnh Văn Sơn tốt nghiệp chuyên ngành Tâm lý - Giáo dục tại Trường Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh (1996), sau đó lấy bằng Thạc sĩ Tâm lý học tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội và làm nghiên cứu sinh (Tiến sĩ) về Tâm lý học tại Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (2003). Ông được phong học hàm Giáo sư chuyên ngành Tâm lý học năm 2019.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!