31/5 là Ngày Thế giới Không Thuốc Lá (WNTD), một chiến dịch toàn cầu do WHO dẫn đầu nhằm nâng cao nhận thức về những nguy hiểm của việc sử dụng thuốc lá.
Chủ đề của năm nay - Bảo vệ trẻ em khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá - nêu bật một cuộc chiến quan trọng. Mặc dù đã đạt được những tiến bộ đáng kể, hàng triệu người trẻ vẫn dễ bị ảnh hưởng xấu bởi thuốc lá, với con số đáng kinh ngạc là 37 triệu người trong độ tuổi từ 13 - 15 sử dụng một số loại thuốc lá khác nhau trên toàn cầu.
Từ việc vạch trần các chiến dịch tiếp thị lừa dối được sử dụng nhằm vào giới trẻ (bao gồm cả việc thông qua những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội), đến việc ủng hộ các quy định nghiêm ngặt hơn đối với thuốc lá điện tử và các sản phẩm có chứa nicotine, những nhà vô địch này đang tạo ra sự khác biệt đáng kể.
Đan Mạch: Giáo sư Charlotta Pisinger, Đại học Nam Đan Mạch
Giáo sư Charlotta Pisinger, một bác sĩ lâm sàng và học giả được kính trọng, là một nhân vật quan trọng trong cuộc chiến toàn cầu chống lại thuốc lá. Nghiên cứu tỉ mỉ của bà tập trung vào việc cải thiện các dịch vụ cai thuốc lá và nicotine cho người trẻ, bệnh nhân ung thư và người mắc bệnh tâm thần, đồng thời kiểm tra và vạch trần các chiến thuật quảng cáo nâng sản lượng tiêu thụ của ngành công nghiệp thuốc lá.
Nghiên cứu của Giáo sư Pisinger đã trực tiếp ảnh hưởng đến các chiến lược kiểm soát thuốc lá ở Đan Mạch và các nước khác. Cam kết của bà vượt ra ngoài phạm vi học thuật - Giáo sư Pisinger là một người ủng hộ nhiệt tình cho các chính sách kiểm soát thuốc lá mạnh mẽ, không ngừng nghỉ để giáo dục công chúng và các nhà hoạch định chính sách về những hậu quả tàn khốc tới sức khỏe - xã hội của việc sử dụng thuốc lá. Những đóng góp của bà đã được ghi nhận với nhiều giải thưởng, bao gồm Giải thưởng Y tế Công cộng Đan Mạch danh giá.
Phần Lan: Mervi Hara, Giám đốc Điều hành Tổ chức Hành động vì sức khỏe không khói thuốc (Action on Smoking and Health - ASH) Phần Lan
Trong hơn 3 thập kỷ, Mervi Hara, Giám đốc Điều hành của ASH Phần Lan, đã đi đầu trong phong trào kiểm soát thuốc lá tại đất nước này, đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tầm nhìn về một tương lai không khói thuốc và nicotine. Sự lãnh đạo của bà đã đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các chính sách kiểm soát thuốc lá quốc gia, từ nâng độ tuổi hợp pháp có thể mua thuốc lá, đến tổ chức các sân chơi không khói thuốc.
Cách tiếp cận đổi mới của bà Hara không chỉ liên quan đến việc định hình các chiến lược kiểm soát thuốc lá quốc gia, mà còn chống lại các chiến thuật thao túng của ngành công nghiệp thuốc lá. Cam kết kiên định và tư duy chiến lược đã biến bà thành một nhân vật trung tâm trong cuộc chiến vì một Phần Lan không khói thuốc và nicotine, đưa tầm ảnh hưởng của bà vượt xa biên giới quốc gia.
Tây Ban Nha: Tiến sĩ Francisco Rodríguez Lozano, Chủ tịch Hội đồng quản trị, Bệnh nhân Ung thư Châu Âu
Tiến sĩ Francisco Rodríguez Lozano đã dành hơn 2 thập kỷ trong cuộc đời nghiên cứu của mình để thúc đẩy các nỗ lực phòng ngừa sử dụng thuốc lá, với trọng tâm đặc biệt là bảo vệ trẻ em khỏi những nguy hiểm của các hành động thao túng từ ngành công nghiệp này. Tiến sĩ Rodríguez Lozano có kinh nghiệm dày dặn ở cấp địa phương, quốc gia và quốc tế. Ông từng giữ chức Chủ tịch Ủy ban Phòng chống Thuốc lá Quốc gia Tây Ban Nha và Mạng lưới Phòng chống Thuốc lá Châu Âu, giải quyết vấn đề này từ mọi góc độ.
Những nỗ lực gần đây của tiến sĩ Lozano, bao gồm việc lãnh đạo nhiều chiến dịch vận động thành công chống lại các chương trình khuyến mãi gây hiểu lầm của ngành công nghiệp thuốc lá ở Quần đảo Canary, đã cho thấy sự tận tâm của ông trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
Thụy Điển: Tổ chức phi chính phủ (NGO) “Một Thế hệ Không Thuốc Lá” và Tổng Thư ký Helen Stjerna
Tổ chức NGO Thụy Điển “Một Thế hệ Không Thuốc Lá”, dưới sự lãnh đạo đầy nhiệt huyết của Tổng Thư ký Helen Stjerna, đã tạo ra tác động đáng kể thông qua chương trình giáo dục “Trẻ em và Thuốc lá”. Dự án đầy sáng tạo này giáo dục trẻ em về những hậu quả sâu rộng của việc sử dụng thuốc lá, không chỉ đối với sức khỏe của chúng mà còn đối với môi trường, các vấn đề toàn cầu như lao động trẻ em, nghèo đói và bất bình đẳng.
Nhận thức được sự phổ biến ngày càng tăng của các sản phẩm nicotine mới, bà Stjerna đã trở thành người đề xướng mạnh mẽ việc quản lý các sản phẩm này, để ngăn chúng trở thành con đường dẫn đến nghiện nicotine ở giới trẻ. Những nỗ lực vận động của bà vượt ra ngoài biên giới quốc gia, vạch trần cách ngành công nghiệp thuốc lá và các ngành liên quan quảng bá các sản phẩm nicotine mới cho giới trẻ bằng cách lách luật kiểm soát thuốc lá.
Ukraina: Bộ Y tế (MoH) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Lviv Oblast
Trước những thách thức đáng kể, Bộ Y tế Ukraine và CDC Lviv Oblast đã thể hiện sự kiên cường cùng những cống hiến đáng kể cho việc thúc đẩy các nỗ lực kiểm soát thuốc lá. Các sáng kiến của Bộ Y tế bao gồm vận động lập pháp, thực thi và nghiên cứu, phản ánh cách tiếp cận đa phương diện đối với kiểm soát thuốc lá. Các sáng kiến gần đây đã đưa ra nhiều cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh ấn tượng trên bao thuốc lá, chiến dịch thông tin để thúc đẩy lệnh cấm trưng bày thuốc lá tại điểm bán và hỗ trợ thực hiện vòng khảo sát Thuốc lá Thanh thiếu niên Toàn cầu lần thứ ba.
CDC Lviv Oblast tiên phong trong các sáng kiến không khói thuốc lá trong các cơ sở giáo dục. Đây là đơn vị dẫn đầu trong việc thực hiện các chính sách kiểm soát thuốc lá ở cấp dưới quốc gia, đóng góp đáng kể vào việc bảo vệ trẻ em khỏi việc sử dụng thuốc lá và tiếp xúc với khói thuốc thụ động.
Anh Quốc: Tiến sĩ Raouf Alebshehy, Tổng Biên tập của Tobacco Tactics
Tiến sĩ Raouf Alebshehy đã trở thành người phát ngôn hàng đầu trong cuộc chiến chống thuốc lá, thông qua những nghiên cứu và các cuộc vận động của mình, đặc biệt tập trung vào các chiến thuật thao túng cùng sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá.
Công trình của ông đóng vai trò quan trọng trong việc định hình các chính sách kiểm soát thuốc lá, đặc biệt là ở Wales, nơi nghiên cứu của ông dẫn đến việc đưa các điều khoản của Công ước Khung của WHO về Kiểm soát Thuốc lá vào chiến lược Wales Không Khói Thuốc. Tiến sĩ Alebshehy cũng là chuyên gia cố vấn cho nhóm đánh giá khuôn khổ pháp lý kiểm soát thuốc lá của Liên minh Châu Âu.
Thông qua những đóng góp của mình cho các khoản tài trợ giám sát ngành công nghiệp thuốc lá của Đại học Bath và tổ chức giám sát toàn cầu STOP, ông đã tích cực hỗ trợ các hành động nỗ lực toàn cầu nhằm chống lại sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá ở các khu vực khác nhau. Với vai trò là trưởng nhóm Tobacco Tactics của Đại học Bath, ông đi đầu trong nghiên cứu mới nổi về việc giảm nguồn cung thuốc lá bằng cách điều chỉnh môi trường bán lẻ, đặc biệt là xung quanh các trường học.
Hơn nữa, Tiến sĩ Alebshehy còn dẫn dắt khóa học Nghiên cứu và Giải trình Giám sát Ngành Thuốc Lá, hàng năm trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết cho 50 nhà vận động kiểm soát thuốc lá
Những người chiến thắng Giải thưởng WNTD 2024 chỉ là một vài trong số rất nhiều cá nhân và tổ chức tận tâm đang không ngừng nghỉ nỗ lực để tạo ra một tương lai không khói thuốc. Sự theo đuổi không ngừng nghỉ của họ về một thế giới khỏe mạnh hơn và những cách tiếp cận sáng tạo để giải quyết vấn đề sử dụng thuốc lá là nguồn cảm hứng cho tất cả chúng ta.
Cuộc chiến chống thuốc lá vẫn chưa đi đến hồi kết, nhưng với sự cống hiến và hợp tác liên tục, chúng ta có thể tạo ra một thế giới nơi các thế hệ tương lai có thể sống thoát khỏi những tác động tàn khốc của việc sử dụng thuốc lá và nicotine.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!