Trong nhiều thập kỷ, những tác dụng này đã được nhiều người biết đến. Gần đây, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra mối liên hệ mới giữa béo phì và chức năng não.
Vì Oklahoma đang trên đà trở thành bang béo phì nhất của Mỹ vào năm 2030, theo dự báo của Tạp chí Y học New England, nên một bài viết đi sâu hơn về tác động của bệnh béo phì đối với chức năng não đã được ra đời và chính là những nội dung bạn sẽ đọc trong phần dưới đây.
(Ảnh: https://www.myhealthyclick.com)
Tăng cân là điều dễ hiểu và kết quả đương nhiên khi bạn tiêu thụ nhiều calo hơn mức đốt cháy.
Mỗi ngày, cơ thể bạn đốt cháy một lượng calo cơ bản bằng cách thực hiện các công việc hàng ngày như hít thở và tiêu hóa thức ăn. Lượng calo còn lại thường được đốt cháy bằng các chuyển động cơ bản và hoạt động thể chất. Những người ăn quá nhiều calo hoặc không tập thể dục đủ sẽ hấp thụ nhiều calo hơn mức họ đốt cháy.
Thực phẩm bạn ăn có chứa các chất dinh dưỡng ở dạng carbohydrate, protein và chất béo. Khi nó đến đường tiêu hóa, cơ thể bạn sẽ tiêu hóa và xử lý thức ăn để sử dụng ngay lập tức và lâu dài. Ăn một chế độ ăn nhiều chất béo, nhiều calo khiến cơ thể tích trữ thêm đường - carbohydrate được phân hủy thành đường trong máu - và chất béo trong gan và mô cơ của bạn. Theo thời gian, bạn tăng cân.
Ảnh hưởng của béo phì đối với não
Trong những năm qua, đã có một loạt các nghiên cứu về cả nhóm nhỏ và lớn của trẻ em và người lớn về những ảnh hưởng của béo phì với não.
Các nghiên cứu đã phát hiện ra béo phì ảnh hưởng đến khối lượng não, kỹ năng điều hành, phát triển nhận thức và có thể dẫn đến nguy cơ cao mắc bệnh sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer.
Giảm âm lượng não
Khi bạn già đi, khối lượng não giảm một cách tự nhiên. Nhưng bây giờ có mối liên hệ giữa béo phì và khối lượng não như một phần của quá trình thoái hóa thần kinh.
Vào năm 2010, Trường Đại học Y khoa Boston đã lấy mẫu 733 người trưởng thành và nhận thấy chỉ số khối cơ thể (BMI) và tổng khối lượng não có quan hệ tỷ lệ nghịch với nhau. Nói cách khác, những người có nhiều mỡ trong cơ thể có khối lượng não thấp hơn.
Một nghiên cứu khác được công bố trên Neurobiology of Aging đã so sánh các bản quét não của 500 người trưởng thành. Nghiên cứu cho thấy chất trắng - một mạng lưới các sợi thần kinh nằm sâu trong não của con người - thấp hơn ở những người thừa cân hoặc béo phì. Trên thực tế, bị béo phì làm tăng tuổi thọ của não lên 10 tuổi.
Hơn nữa, một nghiên cứu trên 2.170 người từ trẻ đến trung niên bị béo phì có tổng khối lượng não thấp hơn so với nhóm không béo phì, theo Tạp chí của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ.
Tại sao điều này lại quan trọng? Bộ não của bạn sử dụng các tế bào thần kinh và chất dẫn truyền thần kinh để giao tiếp với các bộ phận khác nhau của cơ thể để hoàn thành các công việc hàng ngày. Khi khối lượng não và các sứ giả hóa học này giảm, bạn có nhiều khả năng gặp vấn đề với các công việc như suy nghĩ và ghi nhớ.
Béo phì và chức năng điều hành
Kỹ năng chức năng điều hành là kỹ năng nhận thức cấp cao được sử dụng để suy nghĩ, nhớ lại trí nhớ, kiểm soát bản thân và lập kế hoạch cho các nhiệm vụ - tất cả các lĩnh vực cần thiết để hoàn thành nhiệm vụ mỗi ngày. Các kỹ năng chức năng điều hành được kiểm soát bởi thùy trán của não.
Dữ liệu từ một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Quốc tế về Béo phì đã nêu chi tiết mối liên hệ tiêu cực giữa béo phì và chức năng nhận thức thần kinh, chẳng hạn như chức năng điều hành, sự chú ý, kỹ năng không gian thị giác và kỹ năng vận động.
Những thiếu hụt liên quan đến béo phì trong chức năng điều hành đã xuất hiện ngay từ khi còn nhỏ. Một nghiên cứu đã phân tích ảnh quét não của hơn 3.000 trẻ em Mỹ trong độ tuổi từ 9 đến 10 và nhận thấy độ dày vỏ não thấp hơn ở những trẻ béo phì. Tổng cộng, 18 vùng vỏ não có thể tích thấp hơn và vùng vỏ não trước trán bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Béo phì và bệnh Alzheimer
Dòng chảy của máu đến và đi từ các cơ quan được gọi là hệ thống tim mạch, giúp cung cấp chất dinh dưỡng và oxy đến các tế bào của bạn. Như với bất kỳ cơ quan nào khác, não dựa vào máu để thực hiện nhiều nhiệm vụ. Béo phì có thể khiến động mạch bị thu hẹp, hạn chế lưu lượng máu lên não và khiến tế bào chết - hai yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.
Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Bệnh Alzheimer đã phân tích ảnh quét não của 17.721 người để theo dõi cách máu lưu thông đến 128 vùng của não. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra những người có chỉ số BMI cao hơn có ít lưu lượng máu đến thùy thái dương, thùy đỉnh, hồi hải mã, thùy sau và não trước - tất cả các vùng não dễ bị bệnh Alzheimer.
Hành vi ăn uống kém
Hơn một phần năm (22%) thanh niên từ 2 đến 19 tuổi bị béo phì, theo một thống kê tại Mỹ về béo phì ở trẻ nhỏ.
Trở nên béo phì khi còn nhỏ có thể tạo ra một vòng luẩn quẩn khi nói đến hành vi ăn uống.
Tạp chí Quốc tế về Béo phì cho thấy trẻ béo phì gặp khó khăn hơn khi nói không với thực phẩm so với trẻ khỏe mạnh. Sự thiếu kiểm soát ức chế này có thể dẫn đến ăn quá nhiều, làm tăng khả năng tích trữ mỡ thừa và gây tăng cân nhiều hơn.
Ngay cả khi bệnh béo phì không phát triển cho đến sau này khi trưởng thành, bạn vẫn có thể có thói quen ăn uống kém do những thay đổi trong não của bạn. Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Khoa học Thần kinh đã phát hiện ra thể vân của não ít hoạt động hơn ở những phụ nữ tăng cân. Thể vân, được tìm thấy trong hạch nền dưới vỏ của não trước, đóng một vai trò quan trọng trong nhận thức khen thưởng khi ăn. Khi bạn ăn, lượng dopamine được giải phóng sẽ khiến bạn cảm thấy thích thú. Những người béo phì có khả năng truyền tín hiệu thấp hơn, có nghĩa là họ cần ăn nhiều thức ăn hơn để cảm nhận được phần thưởng tương tự.
Ảnh hưởng nhận thức của bệnh béo phì
Một nghiên cứu nhỏ trên 60 người từ 18 đến 35 tuổi cho thấy chỉ số BMI cao hơn có liên quan đến những thay đổi về cấu trúc và chức năng thần kinh dẫn đến suy giảm trí nhớ - cả khả năng hình thành hoặc truy xuất ký ức.
Các nghiên cứu khác chỉ ra mối tương quan giữa béo phì và khả năng học bằng lời nói - khả năng nhớ và nhận dạng từ ngữ bị trì hoãn.
Một nghiên cứu khác trên 138 người béo phì nặng cho thấy vòng eo - do mỡ thừa ở bụng - có liên quan đáng kể đến việc giảm chức năng nhận thức.
Lý do tại sao điều này xảy ra?
Mặc dù nghiên cứu chỉ ra mối quan hệ tiêu cực giữa béo phì và chức năng não, nhưng vẫn chưa rõ tại sao điều này lại xảy ra.
Theo giai thoại, béo phì gắn liền với nhiều bệnh có thể ảnh hưởng đến não, chẳng hạn như tiểu đường, huyết áp cao và cholesterol cao. Ví dụ, cholesterol cao mãn tính dẫn đến sự phát triển của chất béo tích tụ trong các mạch máu. Thông thường, máu chảy qua các động mạch mà không có bất kỳ chướng ngại vật hoặc can thiệp nào. Tuy nhiên, chất béo tích tụ khiến máu khó lưu thông lên não. Ngoài ra, các chất lắng đọng cũng có thể tạo thành cục máu đông hạn chế dòng chảy hoàn toàn, gây ra đột quỵ và tổn thương não sau đó.
Trên thực tế, một nghiên cứu lớn đã xác định mối quan hệ giữa chỉ số BMI cao và giảm lưu lượng máu đến não, theo Tạp chí Bệnh Alzheimer. Các nhà nghiên cứu đã phân tích 35.442 lần quét não trên 17.721 người lớn và thấy áp lực tưới máu não giảm, còn được gọi là lưu lượng máu đến não, đặc biệt là đến vùng hải mã.
Ngoài lưu lượng máu, còn có niềm tin rằng những người ăn chế độ ăn nhiều chất béo và đường dễ bị hàng rào máu não yếu hơn ở một số khu vực như hồi hải mã. Hồi hải mã được tìm thấy ở thùy thái dương và đóng một vai trò quan trọng trong việc học tập và hình thành trí nhớ. Thiệt hại cho vùng hồi hải mã có thể dẫn đến một loạt các rối loạn thần kinh.
Bạn có thể làm gì để ngăn chặn những thay đổi liên quan đến béo phì?
Hiện tại, có hơn 1 triệu người lớn béo phì ở Oklahoma của Mỹ, và 32% trẻ em từ 10 đến 17 tuổi bị thừa cân hoặc béo phì. Tuy nhiên, không bao giờ là quá muộn để thực hiện những thay đổi có thể tác động tích cực đến sức khỏe của bạn hoặc con bạn.
Một vài thay đổi đơn giản là cần thiết, và chúng bắt đầu với chế độ ăn uống và tập thể dục.
Chế độ ăn uống: Lượng calo nạp vào và lượng calo đốt cháy đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cân. Bạn hoặc con bạn nên tiêu thụ bao nhiêu calo phụ thuộc vào ba yếu tố: tuổi tác, giới tính và lối sống. Ví dụ: Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ khuyến nghị trẻ 2 tuổi năng động nên tiêu thụ 1.000 calo mỗi ngày. Nam giới 20 tuổi ít vận động nên tiêu thụ khoảng 2.400 calo mỗi ngày, trong khi nam giới 20 tuổi năng động nên tiêu thụ khoảng 3.000 calo mỗi ngày. Đối với ngữ cảnh, ít vận động trong trường hợp này có nghĩa là không hoạt động thể chất và tích cực có nghĩa là đi bộ - hoặc một hoạt động tương tự khác - ba dặm mỗi ngày.
Tuy nhiên, tất cả calo không giống nhau về giá trị dinh dưỡng. Chọn trái cây và rau quả, ngũ cốc nguyên hạt và thịt nạc. Tránh xa thực phẩm đóng gói, thịt chế biến sẵn và thực phẩm chứa nhiều đường. Carbs lành mạnh là bạn của bạn.
Vận động là chìa khóa, đặc biệt là đối với trẻ em.
Tập thể dục: Đối với trẻ em ở độ tuổi mẫu giáo, hãy đặt mục tiêu hoạt động ba giờ mỗi ngày và cố gắng giới hạn thời gian sử dụng thiết bị. Trẻ em và thanh thiếu niên (từ 6 đến 17 tuổi) nên có 60 phút hoạt động mỗi ngày.
Khi bạn đến tuổi trưởng thành, bạn nên kết hợp 150 phút hoạt động mỗi tuần. Theo hướng dẫn, hãy cố gắng chia nhỏ điều này trong vòng bảy ngày (khoảng 20 phút mỗi ngày). Tập thể dục không phải lúc nào cũng có nghĩa là hoạt động gắng sức. Đó có thể là đi bộ nhanh hoặc chơi một môn thể thao.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!