Sau thành công của "Miền đất hứa" - phim tài liệu VTV Đặc biệt đã vô cùng thành công trong năm 2018, anh có thể cho biết "Chông chênh" có phải là phần 2 của tác phẩm?
Sau khi phát sóng Miền đất hứa, một cô dâu Việt tại Đài Loan (chị Kim Hà) đã liên hệ với tôi, thông qua sự hỗ trợ của một biên tập viên của VTV4. Ban đầu, chị mong muốn tôi hãy thực hiện tiếp phần 2 về lao động Việt Nam tại Đài Loan mà Miền đất hứa chưa nói đến. Nhưng sau khi được nghe câu chuyện về đời sống cô dâu Việt không giấy tờ, cả chục năm không thể về Việt Nam thăm gia đình thì chúng tôi đã quyết định chuyển hướng.
Nhiều cô dâu Đài Loan không muốn nói sự thật vì sợ người nhà biết sẽ buồn lòng.
Thông qua sự hỗ trợ của các cơ quan ban ngành, chúng tôi đặt lịch làm việc với đơn vị phụ trách vấn đề này tại phía Đài Loan. Chị Hà đã giúp kết nối với các nhân vật để chúng tôi có thể ghi hình phỏng vấn. Tuy nhiên, sang đến nơi thì nhiều người đổi ý. Họ không mong muốn "vạch áo cho người xem lưng" hoặc không muốn người nhà tại Việt Nam thấy mà buồn lòng. Thậm chí, có người không có giấy tờ và bị công an bắt 2 lần nên đã trốn không thể liên lạc. Tuy sợ hãi, nhưng trong lòng họ vẫn muốn khó khăn của mình được ai đó quan tâm, nên cuối cùng, nhiều người đã đồng ý chia sẻ.
Không có giấy tờ, không có quốc tịch. Khi thực hiện đề tài rất nhạy cảm này, việc tìm kiếm thông tin và nhân vật của anh đã gặp những khó khăn như thế nào?
Chúng tôi ghi hình bộ phim này trong gần hai tháng tại cả Đài Loan và Việt Nam. Đài Loan thì có Đào Viên, Cao Hùng và một số địa phương khác. Từ dữ liệu thực tế ghi theo hành trình gặp gỡ các nhân vật chúng tôi đã chắt lọc từng giây hình cho bộ phim dài khoảng 50 phút.
Suốt hai tháng ghi hình, tôi bị ám ảnh bởi nỗi khổ cực của các cô dâu Việt với hoàn cảnh không giấy tờ, không thân phận nơi xứ người. Một luật sư Đài Loan chia sẻ với tôi: Luật pháp Đài Loan quy định với người phạm tội bằng các hình thức phạt tiền, bỏ tù… nhưng họ vẫn được công nhận là công dân Đài Loan. Còn những cô dâu Việt Nam (không chứng minh thư, không được nhập quốc tịch Đài Loan sau khi ly hôn, chồng mất…) còn không bằng những người phạm tội vì họ đâu có thân phận gì?
Người thân đau lòng khi biết được nỗi khổ cực của các cô dâu Việt nơi xứ người.
Như câu chuyện của chị Nhung vì không còn giấy tờ nên chị chỉ có thể về Việt Nam bằng giấy thông hành một lần. Nhưng sau khi về, chị sẽ không thể quay lại Đài Loan. Và điều đáng buồn nhất là hiện chị không có quyền giám hộ với con gái ruột vì trước khi chồng chết đã đốt hết giấy tờ của chị. Bản thân bị cảnh sát bắt hai lần vì không có giấy tờ cư trú hợp pháp nên suốt ba năm trời đằng đẵng chị không dám ló mặt đi khỏi vùng quê đang làm thuê bất hợp pháp để đến cô nhi viện thăm con.
Sau 3 năm, chị Nhung mới được gặp con gái
Khi gặp chúng tôi, giống như "chết đuối vớ được cọc", chị đã tha thiết nhờ chúng tôi tìm lại gia đình. Sau nhiều cố gắng, cuối cùng chị Hà và các cô dâu Việt tại Đài Loan cũng đã giúp đỡ chị Nhung được gặp con gái mình sau ba năm xa cách. Chị cũng được nhìn thấy mẹ, thấy bà và những người thân của mình ở Việt Nam sau 12 năm không có tin tức về nhau. Những cuộc gặp gỡ dù là trực tiếp hay gián tiếp của chị Nhung với con gái bên Đài Loan, với gia đình ở Việt Nam thật buồn...
Với mỗi bộ phim tài liệu, đạo diễn sẽ lựa chọn một cách tiếp cận đề tài để câu chuyện được truyền tải tới khán giả một cách chân thực, thuyết phục nhất. Với "Chông chênh" đó là…?
Với tác phẩm này, chúng tôi muốn kể được thực trạng của cuộc sống, phản ánh được vấn đề đang tồn tại và hi vọng sẽ có hành động nào đó để có cách giải quyết tích cực giúp đỡ khoảng 100 cô dâu Việt tại Loan đang bị rơi vào hoàn cảnh không có các giấy tờ tùy thân, không được nhập quốc tịch Đài Loan trong khi đã cắt bỏ quốc tịch Việt Nam. Khi thực hiện tiền kỳ của bộ phim, chúng tôi nhận thấy, thực tế diễn tiến của mỗi câu chuyện đã đủ hấp dẫn, sự chân thật của nó đã đủ thuyết phục.
Đạo diễn Tạ Quỳnh Tư với các nhân vật trong phim
Vì vậy, chúng tôi chọn cách kể theo đúng thực tế diễn tiến của các câu chuyện, giản dị mà chân thật, không tái hiện, không dàn dựng… Bằng cách đó, tôi tin bất cứ ai cũng có thể hiểu câu chuyện ngay lần xem đầu tiên. Mặt khác, tôi cũng hi vọng, bộ phim sẽ góp thêm được ý kiến tham khảo giúp cho những cuộc hôn nhân mới của các cô dâu Việt lấy chồng Đài Loan. Nếu bộ phim tiếp tục nhận được sự quan tâm của chính quyền Đài Loan và Việt Nam thì hi vọng của những thân phận chìm nổi xứ người ấy sẽ vơi bớt khổ đau.
Cảm ơn anh đã chia sẻ!
Chông chênh với độ dài 50 phút sẽ lên sóng khung giờ VTV Đặc biệt tháng 3 ngày 13/3 tới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!