Kịch bản những phán quyết của Tòa án tối cao Mỹ

Những diễn biến đáng chú ý tại phiên điều trần thuế quan tại Mỹ

9 gương mặt thẩm phán của Tòa án Tối cao Mỹ, đứng đầu là Chánh án John Roberts, sẽ ra một quyết định quan trọng về tính hợp pháp của chính sách thuế quan toàn cầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ông Trump đã sử dụng quyền hạn theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) năm 1977 để áp thuế 10% với hầu hết đối tác thương mại và 11% -50% với hàng chục nền kinh tế khác, viện lý do thâm hụt thương mại là "tình trạng khẩn cấp" của quốc gia.

Nếu Tòa án Tối cao ủng hộ chính sách của Tổng thống Trump, điều này có thể tạo tiền lệ cho mọi Tổng thống tương lai sử dụng Đạo luật IEEPA để thiết lập chính sách thuế, cấm vận hay kiểm soát dòng vốn mà không cần Quốc hội thông qua. Ngược lại, nếu Tòa bác bỏ, quyết định này sẽ củng cố vai trò lập pháp của Quốc hội, đồng thời giảm đáng kể quyền tự do hành động của một Tổng thống Mỹ trong lĩnh vực kinh tế và thương mại quốc tế.

Trong phiên điều trần kéo dài gần ba giờ đồng hồ, các thẩm phán của Tòa án Tối cao Mỹ đã chất vấn gay gắt Tổng luật sư D. John Sauer và bày tỏ sự hoài nghi về tính hợp pháp của các mức thuế quan mạnh tay mà Tổng thống Donald Trump áp đặt đối với hầu hết các quốc gia trên thế giới.

Ông John Sauer - Tổng luật sư Mỹ cho biết: "Quyền áp đặt thuế quan là một ứng dụng cốt lõi của quyền điều chỉnh thương mại quốc tế và đó là điều mà cụm từ "điều tiết nhập khẩu" trong Đạo luật IEEPA gợi lên một cách tự nhiên".

Thẩm phán Amy Coney Barrett - Tòa án Tối cao Hoa Kỳ chia sẻ: "Ông có thể chỉ ra bất kỳ điều khoản nào khác trong bộ luật hoặc bất kỳ thời điểm nào khác trong lịch sử mà cụm từ "điều tiết nhập khẩu" đã được sử dụng để trao quyền hạn áp đặt thuế quan hay không?"

Thẩm phán Elena Kagan - Tòa án Tối cao Hoa Kỳ nêu ý kiến: "Còn tôi tự hỏi, cụ thể ông đang nói đến những quyền hạn nào ở đây. Bởi vì thuế quan, theo lẽ thường, là quyền lực để áp đặt thuế, là quyền lực để điều chỉnh thương mại quốc tế. Những điều này không được xem là quyền lực của Điều khoản II - quyền hành pháp của Tổng thống. Chúng là quyền lực tiêu biểu của Điều khoản I - quyền lập pháp của Quốc hội".

9 thẩm phán sẽ cân nhắc xem liệu Tổng thống Trump có hợp pháp khi viện dẫn thẩm quyền của mình theo Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để đánh thuế quan toàn cầu mà không cần sự chấp thuận của Quốc hội hay không, cũng như một loạt các mức thuế đối với Canada, Trung Quốc và Mexico liên quan đến Fentanyl.

Các tòa án liên bang cấp dưới - trước đó đã phán quyết rằng Tổng thống Trump không có đủ thẩm quyền pháp lý.

Ông Neal Katyal - Luật sư tranh tụng Tòa án Tối cao Mỹ cho biết: "Thông điệp của chúng tôi hôm nay rất đơn giản. Hiến pháp, các nhà lập quốc và 238 năm lịch sử nước Mỹ đều khẳng định, chỉ Quốc hội mới có quyền áp đặt thuế quan lên người dân Mỹ. Và thuế quan không là gì khác ngoài các loại thuế đối với người dân Mỹ, do người Mỹ chi trả. Vụ kiện này không phải về Tổng thống; nó là về Chức vụ Tổng thống. Nó không phải về phe phái; nó là về nguyên tắc. Và trên hết, đó là về việc duy trì sự phân quyền được lồng ghép trong Hiến pháp của nước Mỹ. Chúng tôi mong đợi phán quyết cuối cùng".

Vì sao lại có vụ kiện thuế quan tại Mỹ?

Theo số liệu của Chính phủ, các mức thuế quan của Tổng thống Mỹ đã mang lại nguồn thu thuế hàng trăm tỷ USD cho ngân sách Mỹ tính đến tháng 10. Nhưng theo một báo cáo của JPMorgan Chase Institute, các doanh nghiệp Mỹ vừa và nhỏ ước tính đã phải gánh chi phí trực tiếp khoảng 82,3 tỷ USD do thuế nhập khẩu mới của chính quyền... Và những thiệt hại này đã là nguyên nhân đứng sau nhiều vụ kiện của các doanh nghiệp nhỏ và một số bang tại Mỹ nhắm vào chính sách thuế của Nhà Trắng. Trong số đó, có một công ty nhỏ ở Vermont - đang đối đầu với chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump tại Tòa án Tối cao Mỹ.

Công ty Terry Precision Cycling, được thành lập năm 1985, chuyên về trang phục đạp xe nữ đang trở thành tâm điểm trong cuộc chiến pháp lý xoay quanh chính sách thuế quan gây tranh cãi của Tổng thống Donald Trump. Công ty đã chịu ảnh hưởng nặng nề bởi chi phí tăng cao do các mức thuế áp lên hàng nhập khẩu từ các quốc gia như Trung Quốc.

Ông Nik Holm - Chủ tịch Công ty Terry Precision Cycling nêu ý kiến: "Giờ đây, chúng tôi phải gánh chịu mức chi phí liên tục tăng cao do thuế quan, điều này là không công bằng. Chúng tôi luôn làm đúng về cách vận hành, cách nhập khẩu sản phẩm. Đó là một lý do khiến chúng tôi tham gia vụ kiện. Vì thật là mỉa mai nếu công ty này phải giải thể chỉ vì một gánh nặng áp đặt từ trên cao".

Cùng với các doanh nghiệp nhỏ khác, công ty lập luận rằng, việc áp thuế đã vượt quá quyền hạn của Tổng thống.

Ông Nik Holm - Chủ tịch Công ty Terry Precision Cycling chia sẻ: "Chúng tôi cần một con đường để một công ty nhỏ có thể lên tiếng mà không cần sự hậu thuẫn của tập đoàn lớn. Chúng tôi đã hợp tác với Trung tâm Tư pháp Liberty để đưa vụ việc này ra tòa. Chúng tôi là một trong 4 nguyên đơn đầu tiên trong vụ kiện. Chúng tôi biết rằng vụ việc sẽ được đưa ra xét xử ở nhiều cấp độ khác nhau của hệ thống tòa án và cuối cùng là Tòa án Tối cao. Chúng tôi đã hiểu điều đó ngay từ đầu, biết rằng đó sẽ là một vấn đề lớn, bởi vì nó thực sự là một vấn đề lớn".

Theo Hiến pháp Mỹ, quyền đánh thuế và điều chỉnh thương mại quốc tế thuộc về Quốc hội. Nhưng trong vài thập kỷ qua, Quốc hội đã trao cho Tổng thống một số quyền tạm thời để hành động nhanh, khi "an ninh quốc gia bị đe dọa". Tổng thống Trump lại dựa vào chính điều khoản này để biện minh rằng các sản phẩm nhập khẩu từ nhiều nước đe dọa an ninh kinh tế Mỹ, nên ông có quyền áp thuế rộng rãi. Phiên tòa tại Washington D.C. không chỉ quyết định số phận của Terry Precision Cycling, mà còn định hình lại giới hạn quyền lực của Tổng thống và mang lại tác động đáng kể đến kinh tế toàn cầu.

Kịch bản những phán quyết của Tòa án tối cao Mỹ

PGS-TS Hồ Đắc Nguyên Ngã - Đại học San Francisco State, Hoa Kỳ cho biết: "Xét về cấu trúc của 9 vị thẩm phán hiện nay ở Tòa án tối cao, về bên ngoài, có thể thấy 6 vị theo khuynh hướng bảo hiến, gần với chính sách của Tổng thống Trump và có 3 vị theo chính sách cánh tả, có nghĩa là đi ngược lại với các chính sách của Tổng thống Trump hiện nay. Nhưng đó là về bề ngoài, còn bên trong cấu trúc của Tòa án tối cao Mỹ nghiêng về phía 3-3-3, nghĩa là có 3 vị rõ ràng bảo hiến, 3 vị rõ ràng cánh tả và có 3 vị ở giữa là thẩm phán Barack, thẩm phán Robert và Cavani, lúc bên này lúc bên kia. 

Như vậy, có thể nói là cấu trúc Tòa án tối cao Mỹ hiện nay là 3-3-3, vì cấu trúc như vậy, quyết định cuối cùng của Tòa án tối cao rất khó đoán. Kịch bản có khả năng xảy ra nhiều nhất theo tôi nghĩ đó là tòa án sẽ cho phép Tổng thống Trump tiếp tục thực hiện những chính sách thuế quan của mình. Một kịch bản ít có khả năng xảy ra hơn là Tòa án tối cao không cho phép Tổng thống Trump tiếp tục thực hiện những chính sách về thuế quan như hiện nay. Nhưng phán quyết theo hướng này tôi nghĩ ít có khả năng xảy ra. vì như vậy là nhánh tư pháp can thiệp khá thô bạo vào những hành động của nhóm hành pháp và mình nghĩ Tòa án tối cao sẽ khó có quyết định như vậy. Một kịch bản có thể xảy ra là Tòa án tối kê sẽ đưa ra một phán quyết mang tính chất là 50 - 50 hoặc là 60 - 40, có nghĩa là vẫn cho phép Tổng thống Trump tiếp tục thực hiện chính sách thuế quan, nhưng có những điều kiện ràng buộc kèm theo, sẽ hạn chế phần nào chính sách thuế quan của Tổng thống Trump".

Tác động của những phán quyết của Tòa án tối cao

Về tác động của những phán quyết của Tòa án tối cao đến với nền kinh tế Mỹ và các đối tác thương mại của Mỹ, PGS-TS Hồ Đắc Nguyên Ngã - Đại học San Francisco State, Hoa Kỳ nhận định: "Nếu Tòa án tiếp tục cho phép Tổng thống Trump thực hiện chính sách thuế quan như hiện nay thì những đường lối chính sách kinh tế của Mỹ đối với các đối tác sẽ giữ nguyên như như hiện tại. Và như vậy, hàng hóa sẽ chịu một mức thuế quan nhất định.

Điều này nó sẽ tạo ra thách thức với những quốc gia xuất siêu vào Mỹ, ví dụ như Việt Nam. Tại vì hàng hóa của các nước này khi nhập vào Mỹ sẽ chịu một thuế suất nhất định và sẽ bị tăng giá, bắt buộc Việt Nam phải thay đổi cơ cấu nền kinh tế của mình sang một thang giá trị cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu. Và về mặt lâu dài cũng có thể là một điều tốt cho nền kinh tế của Việt Nam.

Còn nếu Tòa án ngăn cản Tổng thống Trump dùng hàng rào thuế quan thì khả năng rất cao là ông Trump và nhánh hành pháp sẽ sử dụng những hàng rào phi thuế quan. Những hàng rào phi thuế quan sẽ phức tạp hơn hàng rào thuế quan. Nó có thể mất nhiều thời gian hơn để áp dụng, nhưng tác động của nó là nền kinh tế có thể sẽ khó đoán hơn là hàng rào thuế quan".

Theo truyền thông Mỹ, phán quyết của Tòa án Tối cao có thể được đưa ra vài tuần hoặc vài tháng sau phiên điều trần này. Nếu Tòa án lật ngược các mức thuế quan, chính quyền Tổng thống Trump đã cảnh báo rằng họ sẽ cần phải hoàn trả hàng tỷ USD đã thu được từ thuế. Điều này cũng sẽ buộc chính quyền ông Trump phải dựa vào các thẩm quyền khác để triển khai các khoản thuế tương tự trên quy mô lớn. Hiện các trợ lý của Tổng thống Trump đã dành hàng tuần qua để tính đến các phương án khác để thay thế Đạo luật IEEPA. Một phán quyết không có lợi sẽ ảnh hưởng tới khả năng đàm phán của Mỹ và thậm chí cả chính sách "Nước Mỹ trước tiên" của Tổng thống Trump.