Theo Nghị định 126, các công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ nơi cá nhân ủy thác danh mục đầu tư sẽ khai thuế thay và nộp thuế cho nhà đầu tư, tức là khi bán lượng cổ phiếu tương ứng với tỷ lệ cổ tức nhận được thì nhà đầu tư sẽ bị khấu trừ thuế ngay lập tức.
Nhìn dưới góc độ 1 khoản tiền, ví dụ: Doanh nghiệp khoản lợi nhuận là 100 tỷ đồng thì DN này sẽ phải nộp thuế TNDN 20% tức nộp thuế 20 tỷ đồng. Giả sử 80 tỷ đồng còn lại này được chia cổ tức bằng cổ phiếu,thì sẽ chịu thêm 5% tức nộp thuế thêm 4 tỷ đồng. Sau đó, chính lượng cổ phiếu này được giao dịch thì lại chịu thuế 0,1%, tức nộp thuế thêm 80 triệu đồng nữa. Vậy là khoản tiền này ít nhất đã chịu 3 lần đánh thuế.
Vậy, có hay không tình trạng thuế chồng thuế? Ngay trong chiều 1/12, phóng viên VTV đã ghi nhận được ý kiến từ Tổng cục Thuế.
Ông Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng Cục Thuế, cho biết: Mỗi một nhà đầu tư khi nhận được cổ tức thì phải nộp thuế trên cổ tức đó là 5%, trường hợp nhà đầu tư mua bán chứng khoán, theo Luật Thuế thu nhập cá nhân, nếu có chênh lệch từ việc kinh doanh chứng khoán thì phải nộp thuế, đây là 2 khoản thuế khác nhau, phải có trình tự khác nhau, không thể nói là trùng được.
Ông Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng Cục Thuế.
Bất hợp lý đánh thuế cổ tức bằng cổ phiếu
Cơ quan thuế đã khẳng định, không có sự chồng thuế ở đây. Nhưng nếu nhìn ở góc độ của nhà đầu tư sẽ thấy đầu tư chứng khoán, cũng giống như mua vàng hay gửi tiết kiệm ngân hàng đều là các kênh đầu tư trong khi gửi tiết kiệm thì có lãi suất 5 -7%, lại phải chịu rủi ro và không phải chịu thuế.
Trong khi đó, đầu tư cổ phiếu, rủi ro mất vốn là có nhưng lại phải chịu có lúc là 2 lần thuế. Thậm chí, với nhà đầu tư chứng khoán, đôi khi, giá cổ phiếu giảm ngay sau khi nhận cổ tức vì chỉ số tài chính của doanh nghiệp thay đổi, cổ phiếu bị pha loãng nhưng nhà đầu tư vẫn phải nộp tổng mức thuế 5,1% dù thua lỗ.
Ông Trần Tiến Dũng, nhà đầu tư chuyên nghiệp, cho biết: "Trong trường hợp cổ phiếu tăng không vấn đề gì nhưng nếu cổ phiếu sụt xuống, nhà đầu tư sẽ thiệt thòi, thiệt hại bởi vừa đánh thuế xong lại còn giảm giá xuống thì mất hai lần tiền".
Theo nhiều thành viên thị trường, việc áp dụng cơ chế đánh thuế cổ tức bằng cổ phiếu có thể khiến nhiều nhà đầu tư "xa lánh" thị trường, thực tế, trong tháng 11 vừa qua nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng đến 3.100 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Thanh Kỳ, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh Chứng khoán Việt Nam, nói: "Tại sao chúng ta khuyến khích gửi tiết kiệm không phải đóng thuế? Đối với đầu tư chứng khoán là dạng đầu tư trung dài hạn, trực tiếp cho các doanh nghiệp, đánh thuế với tiền hay cổ phiếu là vấn đề phải suy xét kỹ".
Các công ty chứng khoán cũng đang đau đầu khi trở thành người đi nộp thuế hộ bởi họ đang rất thiếu các căn cứ để thực hiện kê khai khấu trừ thuế. Thứ nhất là chưa có hướng dẫn cụ thể về định nghĩa, căn cứ tính thuế đối với chứng khoán từ nguồn "cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán".
Theo bà Nguyễn Thu Hà, Trưởng phòng Phân tích cổ phiếu, SSI Research, điều thứ 2 là giá tính thuế, trong các văn bản hiện cũng không có hướng dẫn thế nào là giá thị trường tại thời điểm chuyển nhượng, liệu nó sẽ là giá khớp lệnh với giá cổ phiếu niêm yết hay giá hợp đồng với cổ phiếu chưa niêm yết.
Nghị định đã ban hành muốn sửa có lẽ cũng cần thời gian, còn việc có hiệu lực từ 5/12 được đánh giá là quá gấp gáp. Để có thể giải quyết hết được những vướng mắc nêu trên, từ đó đảm bảo được về mặt quy định, hệ thống, tránh những hệ lụy không đáng có về sau, nhiều công ty chứng khoán đề xuất lùi thời gian thực hiện Nghị định ít nhất 6 tháng.
Nếu không được lùi, tuần giao dịch sau, rất nhiều khoản trả cổ tức bằng cổ phiếu sẽ chính thức bị áp dụng mức thuế 5% này.
Cách tiếp cận đánh thuế cổ tức tại Trung Quốc
Thay vì đánh thuế hai lần (thuế thu nhập, thuế cổ tức và lãi vốn), tại Trung Quốc, mức thuế cổ tức lại được miễn trừ. Đây là nỗ lực của giới chức nước này nhằm giảm bớt lớp thuế bổ sung đối với các doanh nghiệp.
Cụ thể, các nhà đầu tư cá nhân nắm giữ cổ phiếu đứng tên mình sẽ không phải nộp thuế. Chính sách miễn trừ này áp dụng từ năm 2005, trái ngược hoàn toàn so với những quy định trước đó phải trả thuế cổ tức 5%.
Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng miễn thuế thu nhập cá nhân đối với lãi vốn từ cổ phiếu. Bước đi mới của nền kinh tế đứng thứ hai thế giới đã khuyến khích dòng vốn đầu tư chảy vào quốc gia này, đồng thời đóng góp vào đà tăng trưởng của Trung Quốc trong những năm gần đây.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!