Nhà máy xử lý nước thải Yên Sở là một trong những hạng mục dự án được đầu tư theo hình thức BT bị cơ quan thanh tra yêu cầu phải nộp trả UBND TP Hà Nội hơn 480 tỷ đồng. Gấp 3 lần con số đó, hơn 1.400 tỷ đồng là số tiền mà Tổng Công ty Xây dựng công trình giao thông 5 phải nộp lại cho ngân sách vì những vi phạm tại dự án BT đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ.
Không thể phủ nhận, dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng chuyển giao BT đổi đất lấy hạ tầng đã góp phần huy động được nguồn lực xã hội, giảm gánh nặng ngân sách, tuy nhiên, những lỗ hổng về mặt pháp lý và quản lý dự án BT đã gây thất thoát hàng nghìn tỷ đồng.
Bài viết trên báo Giao thông đưa ra ví dụ Công ty cổ phần Nam Cường bỏ ra hơn 700 tỷ đồng đầu tư tuyến đường trục phía Bắc Hà Đông, đổi lại nhận được dự án đối ứng là khu đô thị Dương Nội rộng 197 ha. Ban đầu, giá đất được áp 8 triệu đồng/m2 nhưng sau khi tuyến đường hoàn thành, giá đất đã tăng gần 40 triệu đồng/m2. Như vậy, Hà Nội đã phải thanh toán quỹ đất nhiều hơn giá trị nhận được. Chưa kể, dự án đối ứng thường được bố trí ngay sát cơ sở hạ tầng của dự án BT khiến mức chênh lệch càng lớn hơn.
Theo thanh tra của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, thay vì Nhà nước chủ động đề xuất dự án BT để phát triển hạ tầng tại địa phương, nhiều địa phương lại phải thay đổi quy hoạch vì nhà đầu tư, còn nhà đầu tư lại đề xuất nhiều tuyến đường chỉ để phục vụ dự án của mình.
Nguyên Thứ trưởng Bộ TN&MT, GS Đặng Hùng Võ cho rằng khung pháp lý cho BT còn quá hổng và tù mù. Đơn cử như trong ví dụ trên, việc thẩm định giá đất và xác định tiền sử dụng đất của chủ đầu tư phải nộp không quy về cùng thời điểm. Mặt khác, quỹ đất đối ứng và giá trị tiền sử dụng đất chỉ được xác định sau khi dự án BT hoàn thành và bàn giao nhưng thực tế lại được tạm tính ngay tại thời điểm ký hợp đồng để tiện cho nhà đầu tư thực hiện song song hai dự án
Việc quản lý chưa chặt chẽ cùng khung pháp lý thiếu rõ ràng đã tạo ra những lỗ hổng thất thoát không ai mong muốn. Tuy nhiên, với sự thanh tra vào cuộc của các Bộ, ban, ngành liên quan, rất mong rằng các lỗ hổng sẽ dần được vá lại khi mà nhiều chiêu thức đã bị lật bài ngửa.
Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!