Chỉ tính 5 tháng đầu năm vừa qua, riêng khối lượng nhựa phế liệu được nhập khẩu đã tăng gần 200% so với cả năm 2017. Sự đột biến này phản ánh tình trạng chung về việc gia tăng nhập khẩu phế liệu vào Việt Nam, trong đó phổ biến nhất là làm giả giấy tờ. Ví dụ, 2 loại giấy hay bị làm giả là giấy xác nhận đủ điều kiện về bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu và giấy thông báo lô hàng phế liệu nhập khẩu. Hai loại giấy này ngành hải quan rất khó đối chiếu. Bởi trên hệ thống một cửa quốc gia hiện không có danh sách các DN đủ điều kiện nhập khẩu phế liệu được cấp phép. Còn giấy thông báo lô hàng phế liệu cũng chỉ là bản photocopy khi phải xuất trình.
Vụ việc điển hình nhất bị phát giác với chiêu làm giả giấy tờ là một công ty tại tỉnh Ninh Bình. Từ tháng 7 - 11/2017, công ty này đã sử dụng tài liệu giả để thông quan nhập khẩu 635 tờ khai với tổng khối lượng trên 13.000 kg phế liệu, tổng giá trị lên tới hơn 35 tỷ đồng. Vụ án này hiện đã bị khởi tố hình sự.
Việc phát hiện các lô hàng phế liệu không đủ điều kiện nhập khẩu không phải chuyện dễ, nhưng khi đã phát hiện được, xử lý còn khó hơn. Bởi chiêu trò thứ hai cũng khá phổ biến hiện nay của các DN là "bỏ của chạy lấy người".
Theo báo cáo mới nhất, tính đến cuối tháng 7, cảng Cát Lái - TP.HCM đang tồn tới 3.579 container chứa phế liệu, trong đó lượng container lưu tại cảng quá 90 ngày chiếm tới gần 70%. Đa phần là hàng không được giải quyết thủ tục nhập khẩu hoặc ngay từ khi bị phát hiện là không đủ tiêu chuẩn, DN đã không đến làm thủ tục hải quan.
Để ngăn chặn được chiêu chây ì này, tại cuộc họp báo chiều qua (30/7), lãnh đạo Tổng cục Hải quan đã khẳng định sẽ áp dụng biện pháp nếu hàng phế liệu có người nhận là DN không thuộc danh sách được xác nhận đủ điều kiện nhập khẩu thì sẽ không được dỡ hàng xuống cảng. Đối với hàng hóa là phế liệu tồn đọng tại cảng quá 90 ngày mà không có người đến nhận, chủ phương tiện vận tải phải vận chuyển hàng hóa đó ra khỏi Việt Nam.
Đồng thời để giải quyết căn cơ tình trạng nhập khẩu phế liệu không đủ điều kiện đảm bảo môi trường, Tổng cục Hải quan cho biết sẽ nghiên cứu, trình Bộ Tài chính kiến nghị Chính phủ về việc hạn chế nhập khẩu mặt hàng phế liệu, về lâu dài sẽ tiến tới cấm nhập khẩu phế liệu.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!