Đây là một yếu tố vô cùng quan trọng đã giúp ông Trump chiến thắng trước đối thủ đến từ đảng Dân chủ Hillary Clinton tại các bang trọng yếu như Michigan và Ohio, dù với khoảng cách sít sao.
Khi đó, ông Trump luôn lên tiếng phản đối các hiệp định thương mại tự do và khẳng định rằng ông có thể hỗ trợ ba nhà sản xuất ô tô lớn là General Motors, Ford, và Fiat Chrysler (còn gọi là Big Three) của Detroit chuyển việc làm từ Mexico về lại Mỹ.
Nhưng sau bốn năm nắm quyền, ông chủ đương nhiệm của Nhà Trắng đã thực hiện những cam kết đó ra sao?
*Thực trạng việc làm trong ngành ô tô
Xu hướng việc làm của ngành sản xuất ô tô Mỹ tương tự như tình hình chung trong lĩnh vực chế tạo của nước này: tăng trong hầu hết nhiệm kỳ của Tổng thống Trump, nhưng lại rơi xuống vực sau khi đại dịch COVID-19 bùng phát.
Công nhân kiểm tra xe tại một nhà máy của Toyota. (Ảnh: Reuters).
Theo số liệu thống kê, số việc làm của ngành sản xuất ô tô Mỹ trong giai đoạn từ tháng 1/2017 đến cuối năm 2019 đã tăng 4,6% lên mức khoảng một triệu việc làm. Nhưng kể từ khi cuộc khủng hoảng COVID-19 nổ ra, ước tính mới nhất từ Cục Thống kê Lao động Mỹ cho thấy số việc làm của ngành này đã giảm xuống còn 919.500 việc làm vào tháng 9/2020, thấp hơn khoảng 3,7% so với khi Tổng thống Trump nhậm chức.
Những số liệu này tại Big Three của Detroit, vốn có truyền thống là những nhà tuyển dụng lớn ở các bang "chiến trường" như Michigan và Ohio, là khá trái chiều. General Motors đã cắt giảm gần 20.000 việc làm ở Mỹ kể từ khi ông Trump nhậm chức, trong khi Fiat Chrysler (FCA) đã bổ sung khoảng 3.000 việc làm. Còn Ford cho hay số việc làm tổng thể của họ tại Mỹ không đổi trong thời gian này.
* Hoạt động sản xuất có "hồi hương" từ Mexico?
Giới quan sát chỉ ra rằng cả ba "đại gia" ô tô Detroit vẫn duy trì hoạt động sản xuất ở Mexico, mặc dù họ đã có một số động thái điều chỉnh.
Vào tháng 1/2017, ngay trước khi ông Trump nhậm chức, Ford đã từ bỏ kế hoạch xây dựng một nhà máy mới ở San Luis Potosi, Mehico và sẽ chuyển 1,6 tỷ USD từ liên doanh đó vào một nhà máy ở Michigan.
Một năm sau, FCA công bố kế hoạch chuyển hoạt động sản xuất xe tải Ram Heavy Duty từ Saltillo, Mexico về Warren, Michigan. Khi đó, Tổng thống Trump đã cổ vũ thông báo của FCA và nói rằng: "Chúng ta đang đi đúng hướng!".
Nhưng vào tháng 2/2019, FCA đã đảo ngược quyết định trên và thông báo họ sẽ tiếp tục sản xuất dòng xe tải hạng nặng Ram ở Mexico. Theo theo hồ sơ chứng khoán, FCA hiện có 11 cơ sở sản xuất ở Mexico.
Bà Kristin Dziczek, Phó Chủ tịch tại Trung tâm Nghiên cứu Ô tô ở Michigan, cho biết không có bằng chứng nào cho thấy hoạt động sản xuất ô tô có những thay đổi đáng kể dưới thời Tổng thống Trump. Bà viện dẫn tính tới thời điểm hiện tại của năm 2020, sản lượng ô tô của Mỹ đã giảm 22% so với năm trước, còn sản lượng của Mexico giảm 19%.
Ngoài ra, bà Dziczek cũng đề cập tới Hiệp định thương mại Mỹ-Mexico-Canada (USMCA) vốn có hiệu lực từ ngày 1/7 và cho rằng chưa thấy hiệp định trên có tác động ra sao đối với các quyết định đầu tư của doanh nghiệp.
* Big Three có tăng công suất tại Mỹ?
Các nhà sản xuất ô tô lớn của Mỹ đều đã mở thêm và đóng cửa các nhà máy kể từ khi ông Trump nhậm chức.
Động thái ấn tượng nhất là của GM. Vào tháng 11/2018, hãng đã thông báo kế hoạch cắt giảm 15% nhân viên và đóng cửa 5 nhà máy ở khu vực Bắc Mỹ, bao gồm các cơ sở ở Maryland, Michigan và Ohio.
Sau một cuộc đình công gay gắt do Nghiệp đoàn Công nhân ngành ô tô Mỹ (UAW) dẫn đầu vào năm 2019, GM đã đảo ngược lộ trình sa thải đối với một nhà máy ở Detroit, thông báo sẽ đầu tư 2,2 tỷ USD vào cơ sở này để sản xuất xe điện và hỗ trợ 2.200 việc làm.
Mới đây vào ngày 20/10, GM đã công bố kế hoạch đầu tư trị giá 2 tỷ USD để nâng cấp một nhà máy ở Tennessee nhằm phục vụ hoạt động sản xuất ô tô điện.
FCA vào tháng 2/2019 thông báo sẽ đầu tư 4,5 tỷ USD vào 5 nhà máy ở Michigan và xây dựng một nhà máy mới ở Detroit để chế tạo các sản phẩm xe Jeep mới.
Ford cũng đã công bố các khoản đầu tư mới vào tháng 12/2019 sau khi đạt được thỏa thuận với UAW bao gồm 1,5 tỷ USD để nâng cấp hai nhà máy ở Michigan. Tuy nhiên, vào tháng trước, Ford cho biết họ sẽ cắt giảm 1.400 việc làm ở Mỹ thông qua chính sách nghỉ việc tự nguyện.
Có thể nói trước đại dịch COVID-19 ngành sản xuất ô tô Mỹ đang rất kỳ vọng vào triển vọng hoạt động kinh doanh, song dịch bệnh đã đảo ngược tất cả. Giờ đây họ đang chật vật giữ việc làm cho người lao động trong ngành và chờ đợi sự trợ giúp từ người chiến thắng trong cuộc bầu cử ngày 3/11 tới.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!