Điều kiện mua không còn phù hợp với thực tiễn
Sau vụ cháy chung cư mini tại Hà Nội, một lần nữa, vấn đề xây nhà ở giá rẻ, nhà cho người thu nhập trung bình và thấp, lại một lần nữa được đặt ra. Hiện nay, cả nước đang có gần 300 dự án nhà ở xã hội triển khai, được kỳ vọng tăng thêm nguồn cung căn hộ.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, một số điều kiện được mua nhà ở xã hội trong Luật Nhà ở 2014 và các văn bản liên quan đã không còn phù hợp với thực tiễn, cần được thay đổi. Hiện tại đang có 3 tiêu chí xác định đối tượng được mua nhà ở xã hội là cư trú, thu nhập và diện tích nhà ở.
Để được mua nhà ở xã hội, người dân sống tại các thành phố lớn cần có thu nhập thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập cá nhân, tức không quá 11 triệu đồng một tháng. Nếu thu nhập cao hơn, thì họ sẽ bị loại hồ sơ. Còn nếu đáp ứng tiêu chuẩn, thì với thu nhập 11 triệu đồng, họ rất khó vừa đủ tiền trang trải tiền thuê nhà, sinh hoạt hàng tháng, vừa trả nợ ngân hàng, thậm chí là không đáp ứng được nhu cầu cho vay của ngân hàng.
Do không đáp ứng được các tiêu chí khắt khe, nhiều người đã phải chạy vạy, thậm chí tìm đến các dịch vụ "làm đẹp" hồ sơ, để được mua nhà ở xã hội (Ảnh minh hoạ)
Tại một số tỉnh, thành tập trung nhiều khu công nghiệp, các dự án nhà ở xã hội, một số dự án vẫn chưa thể bán hết hàng, do ràng buộc về điều kiện. Ví dụ không cho phép các doanh nghiệp được thuê hoặc mua nhà ở xã hội để cung cấp chỗ ở cho chính các công nhân của họ tại các khu công nghiệp, người mua phải chưa có nhà ở tại bất cứ tỉnh thành khác. Như một dự án tại Bắc Giang có khoảng 2.000 căn hộ, mà nay mới bán được 10%.
"Chúng ta phải sửa đổi Luật Nhà ở và các Nghị định kèm theo thực tế hơn. Đề nghị sửa đối tượng là người thu nhập thấp, không có nhà ở, đất ở tại nơi làm việc sẽ được mua nhà ở xã hội", ông Vương Tuấn Nghĩa, Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Bắc Giang đề xuất.
Do không đáp ứng được các tiêu chí khắt khe, nhiều người đã phải chạy vạy, thậm chí tìm đến các dịch vụ "làm đẹp" hồ sơ, để được mua nhà ở xã hội. Vì hiện nay, loại hình nhà ở này đang rẻ bằng 1/3 so với giá nhà trong cùng khu vực.
Chỉ tính riêng tại Hà Nội, sau khoảng 5 năm, giá nhà ở xã hội đã tăng khá mạnh, từ mức phổ biến khoảng 12 -14 triệu đồng/m2, nay tăng lên gần 20 triệu đồng/m2. Trong khi các quy định về mức thu nhập và một số điều kiện khác vẫn giữ nguyên.
Rõ ràng, giá nhà ở sau vài năm đã tăng nhanh, nhưng điều kiện mua nhà ở xã hội, tiêu biểu nhất tiêu chí về thu nhập, vẫn giữ nguyên, được nhiều địa phương, doanh nghiệp cho là một sự bất hợp lý.
Nới tiêu chí mua nhà ở xã hội
Tín hiệu vui cho những người có nhu cầu mua nhà ở xã hội là tại dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) sẽ bỏ yêu cầu về cư trú, bởi đã là công dân Việt Nam thì được quyền mua nếu đủ điều kiện về thu nhập, nhà ở. Đáng chú ý, tiêu chí về mức thu nhập cũng sẽ được nâng cao hơn.
Đề cập đến vấn đề này, tại Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2023 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, dự thảo Luật Nhà ở sửa đổi sẽ nới một số tiêu chí giúp người dân dễ tiếp cận nhà ở xã hội.
"Dự án Luật Nhà ở (sửa đổi) lần này sẽ xem xét mở rộng nâng mức thu nhập cao hơn. Cũng như tiêu chí về nhà ở nếu trước đây quy định có nhà ở phải dưới 10 m2/người có thể xem xét nâng lên 15 m2/người giống như các nước trong khu vực", ông Sinh cho biết.
Ngay sau phát biểu của Thứ trưởng Bộ Xây dựng về việc sẽ "nới" điều kiện mua nhà ở xã hội, nhiều ý kiến doanh nghiệp bày tỏ sự đồng tình. Các thành viên thị trường đánh giá, tiêu chí được nới lỏng sẽ mở ra cơ hội mới cho người dân tiếp cận được nhà ở xã hội.
"Việc nâng mức thu nhập từ 11 triệu đồng lên 15 triệu đồng/tháng thì nó cũng hợp lý. Tuy nhiên, đối với những thành phố lớn như TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ thì cần phải xem xét hệ số cho mức thu nhập thì nó hợp lý hơn", ông Võ Hồng Thắng - Giám đốc mảng Dịch vụ Tư vấn và Phát triển dự án, DKRA Việt Nam cho biết.
Hiện nay, cả nước đang có gần 300 dự án nhà ở xã hội triển khai, được kỳ vọng tăng thêm nguồn cung căn hộ (Ảnh minh hoạ)
Theo UBND TP Hồ Chí Minh, tổng nhu cầu nhà ở của người thu nhập thấp, công nhân trên địa bàn từ nay đến 2030 khoảng 37 triệu m2, tương đương với nhu cầu quỹ đất khoảng 451 ha. Tuy nhiên, dự báo của thành phố đến năm 2030 chỉ phát triển được hơn 6,6 triệu m2, tức là chỉ đáp ứng khoảng 18% nhu cầu nhà ở của người dân.
Và để làm tăng nguồn cung nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng cho biết, đối với quy định dự án nhà ở thương mại phải dành 20% quỹ đất phát triển nhà ở xã hội, dự luật sẽ thay đổi theo hướng do UBND cấp tỉnh quyết định. Còn theo Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, dự thảo nên bổ sung thêm quyền cho chủ đầu tư, trong việc lựa chọn phương thức thực hiện.
"Chủ đầu tư có quyền lựa chọn, một là xây dựng nhà ở xã hội trong dự án nhà ở thương mại. Thứ hai là chủ đầu tư được quyền hoán đổi quỹ đất nhà ở xã hội có giá trị tương đương. Thứ ba đối với quỹ đất làm nhà ở xã hội trong dự án mà mình không xây dựng tại đó, không hoán đổi quỹ đất khác thì mình hoán đổi bằng tiền vào quỹ phát triển nhà ở xã hội của địa phương", ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. Hồ Chí Minh
Hiệp hội cũng kiến nghị, cần có cơ chế tái cấp vốn tín dụng ưu đãi cho Ngân hàng Chính sách Xã hội và cấp bù lãi suất cho 4 ngân hàng ngân hàng thương mại nhà nước để tạo điều kiện cho người mua nhà ở xã hội. Đồng thời, người vay chỉ trả trước 5% giá trị căn hộ và phần còn lại sẽ được thanh toán dưới 25 năm. Điều này sẽ làm giảm gánh nặng cho đối tượng đi vay mua nhà ở xã hội.
Nhu cầu mua nhà ở xã hội hiện rất lớn. Tuy nhiên, thực tế thị trường đang nơi thừa, nơi thiếu. Nơi thiếu là các thành phố lớn, do đất chật người đông. Nơi thừa là tại một số tỉnh thành phát triển mạnh khu công nghiệp, có dự án nhà ở xã hội, nhưng người dân chưa tiếp cận được do các yêu cầu khắt khe. Các chuyên gia cho rằng, trong lần sửa đổi Luật Nhà ở lần này, có thể xây dựng tiêu chí riêng cho từng khu vực cụ thể, để đảm bảo sự phù hợp với tình hình thực tế của từng địa phương.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!