Hôm nay là ngày tròn 6 tháng kể từ khi cuộc xung đột Nga - Ukraine nổ ra, kéo theo đó là hàng loạt các đòn trừng phạt "ăn miếng trả miếng" giữa Nga và phương Tây. Hệ quả là nguy cơ suy thoái leo thang khi lạm phát toàn cầu liên tục lập đỉnh, giá năng lượng tăng phi mã.
Vậy kinh tế Nga có đang bị "tê liệt" trước các đòn trừng phạt kinh tế của phương Tây? "Gấu" Nga đang làm gì để đứng vững trước sự bao vây, cô lập này?
Kinh tế Nga đã bị kéo lùi 4% trong quý 2 vừa qua, tức tăng trưởng âm 4%, khiến quy mô nền kinh tế hiện tại gần như tương đương năm 2018. Giới phân tích trước đó dự báo mức giảm là 5%.
Người Nga mua thực phẩm ở thị trấn Siberian, Omsk. (Ảnh: Reuters)
Về mặt bằng lãi suất, Ngân hàng Trung ương Nga đã liên tục hạ lãi suất về mức trước xung đột, từ mức 20% hồi cuối tháng 2, hiện còn 8%. Đồng Ruble Nga đã phục hồi hoàn toàn và đang ở đỉnh 1 tháng so với đồng USD.
Nhờ chiến lược hạ giá bán, dầu giá rẻ của Nga đang định hình lại bản đồ năng lượng tại châu Á. Nga hiện là nhà xuất khẩu dầu thô lớn nhất của Trung Quốc và lớn thứ 2 của Ấn Độ. Doanh thu từ xuất khẩu vàng đen dự kiến mang về hơn 337 tỷ USD trong năm nay.
Trong bản báo cáo cập nhật mới nhất, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cũng bất ngờ khi kinh tế Nga dường như đang tăng trưởng tốt hơn mong đợi. Tổng thể GDP Nga năm nay dự kiến chỉ giảm 6%.
Điều đó cho thấy sức chống chịu của "Gấu" Nga đang rất tốt, dường như Moscow đã hóa giải thành công các đòn trừng phạt của phương Tây. Nhiều trang báo Nga thậm chí còn sử dụng từ "vô hiệu hóa" đòn trừng phạt.
Cơ chế giúp Nga "vô hiệu hóa" đòn trừng phạt của phương Tây?
Có thể thấy ở thời điểm này, kinh tế Nga đã đối phó với các lệnh trừng phạt tốt hơn sự mong đợi của phương Tây. Đồng Ruble đã không sụp đổ, thậm chí còn mạnh hơn trước. Kinh tế Nga cũng không bị cô lập, khi "cơ chế nhập khẩu song song" được kích hoạt ngay từ tháng 5, giúp người dân Nga vẫn có thể tiếp cận hàng hóa phương Tây ngay cả khi bị cấm vận.
Nhập khẩu song song có nghĩa là nhập khẩu không cần sự đồng ý của chủ sở hữu bản quyền. Đây là một yếu tố nhằm giúp Moscow đảm bảo nguồn cung hàng hóa cần thiết vốn bị sụt giảm sau làn sóng ra đi của các công ty phương Tây.
Với cơ chế này, Moscow nhập khẩu hàng loạt các mặt hàng cần thiết từ phụ tùng ô tô đến hàng hoá tiêu dùng như đồ điện tử, điện gia dụng, với tổng trị giá dự kiến có thể lên đến 16 tỷ USD trong năm 2022.
Bên cạnh đó, Nga cũng nỗ lực giảm tác động của các lệnh trừng phạt bằng cách thúc đẩy các thương vụ buôn bán dầu mỏ và khí đốt tự nhiên trị giá hàng tỷ USD trên toàn thế giới.
Nga đã tăng khối lượng xuất khẩu dầu vận chuyển bằng đường biển lên mức 3,36 triệu thùng mỗi ngày.
Vào cuối tháng 7, EU đã đưa ra một ngoại lệ trong các lệnh trừng phạt đối với Nga về dầu mỏ, chấp nhận dầu bán qua các nước thứ 3 và điều chỉnh thanh toán với dầu Nga qua đường biển. Đây cũng có thể là khe cửa hẹp mà Nga đã lách trước các đòn trừng phạt từ phương Tây.
Châu Âu giảm phụ thuộc năng lượng từ Nga
Cơ chế nhập khẩu song song này, đặc biệt với các sản phẩm công nghệ cao như công nghiệp quốc phòng sẽ chỉ diễn ra khi và chỉ khi ngân sách đủ nguồn lực hỗ trợ. Tuy nhiên, điều này được dự báo sẽ "đổi chiều" vào cuối năm nay và sang năm sau khi Ủy ban châu Âu (EC) đã công bố kế hoạch cắt giảm 2/3 sự phụ thuộc của khối vào khí đốt của Nga trong năm nay.
Bên cạnh đó, trước cuối năm nay, lục địa già cũng sẽ cắt giảm 90% lượng dầu mỏ mua từ Nga. Còn mặt hàng than đá đã bị cấm nhập khẩu vào EU từ ngày 11/8 vừa qua.
Dự báo kinh tế Nga
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga, bà Elvira Nabiullina, từng cảnh báo quãng thời gian nền kinh tế có thể sống dựa trên nguồn tài chính dự trữ là hữu hạn. Do đó, trong quý 2 và quý 3, Nga sẽ phải bước vào giai đoạn chuyển đổi cơ cấu và tìm kiếm những mô hình kinh doanh mới.
Khi quân cờ năng lượng giảm dần sức nặng, chiến lược dầu rẻ không thể mãi sử dụng, trong khi đó là hàng nghìn lệnh cấm vận đang được phương Tây tăng cường thực thi, kinh tế Nga sẽ ứng phó ra sao?
11.000 các lệnh trừng phạt, cấm vận được phương Tây đặt ra suốt 6 tháng qua tạm thời chưa thể hạ gục hay làm tê liệt được kinh tế Nga. (Ảnh minh họa - Ảnh: AP)
GDP của Nga sẽ suy giảm 7% trong quý 3 và mức lạm phát sẽ là 14,6%, đây là dự báo Ngân hàng Trung ương Nga đưa ra vào đầu tháng này. Theo đó, nền kinh tế Nga dự kiến sẽ có một cuộc suy thoái kéo dài đến giữa năm 2023, dù không sâu như ước tính trước đó.
Chính phủ Nga cũng đã công bố các biện pháp hỗ trợ nền kinh tế, với các ưu đãi thuế mới, các khoản trợ cấp vốn. Dù vậy, nền kinh tế vẫn đối mặt với tỷ lệ lạm phát cao cùng tình trạng thiếu hụt nguồn cung, gây ra sự sụt giảm lớn trong sản xuất.
Các doanh nghiệp Nga buộc phải thích nghi với thực tế mới. Ví dụ, trước đây việc giao hàng mất 5 ngày, thì hiện nay sẽ mất 1 tháng.
Giới phân tích cho rằng, nửa cuối năm nay kinh tế Nga sẽ trải qua giai đoạn khó khăn nhất của cuộc khủng hoảng trừng phạt khi thu nhập từ xuất khẩu có xu hướng giảm, hoạt động kinh tế được dự báo là sụt giảm hơn 10% trong năm nay và quá trình chuyển đổi sang tăng trưởng không sớm hơn năm 2024.
11.000 các lệnh trừng phạt, cấm vận được phương Tây đặt ra suốt 6 tháng qua tạm thời chưa thể hạ gục hay làm tê liệt được kinh tế Nga. Át chủ bài năng lượng vẫn đang được sử dụng hiểu quả cùng cơ chế nhập khẩu song song. Tuy nhiên, áp lực suy giảm từ quý 3 này sẽ là rất lớn.
Khi chiến sự vẫn chưa kết thúc, khi đó cuộc cạnh tranh sức bền giữa Nga và phương Tây sẽ tiếp tục diễn ra. Thiệt hại kinh tế sẽ là rất lớn cho các bên. Gấu Nga sẽ cần nhiều chính sách kinh tế linh hoạt để có thể trụ vững trước những áp lực từ phương Tây.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!