Nỗ lực cải cách chính sách tiền tệ
Ngân hàng trung ương Trung Quốc (PBOC) muốn thay đổi khuôn khổ chính sách của mình để nhắm vào chi phí tín dụng thay vì quy mô tín dụng, nhưng rủi ro thanh khoản và thị trường không hợp tác đang khiến việc chuyển đổi nền kinh tế khỏi hoạt động cho vay của ngân hàng do nhà nước chỉ đạo trở nên khó khăn.
Trên thực tế, trong những tháng gần đây, PBOC đã có những bước đi nhằm tạo ra đường cong lãi suất theo định hướng thị trường hơn và dự kiến sẽ thực hiện thêm nhiều thay đổi nữa để nhu cầu tín dụng phản ứng tốt hơn với các động thái chính sách tiền tệ.
Về lâu dài, các nhà quản lý hy vọng những thay đổi này cũng có thể dẫn đến sự phát triển của thị trường vốn như một nguồn tài chính thay thế, giảm nguy cơ đầu tư lãng phí của hệ thống ngân hàng do nhà nước chi phối.
Tuy nhiên, với một nền kinh tế đang chậm lại như Trung Quốc sẽ vẫn phụ thuộc nhiều vào đầu tư cơ sở hạ tầng để tăng trưởng. Thị trường có thể không muốn cung cấp tài trợ theo cách mà PBOC coi là có lợi cho các mục tiêu phát triển quốc gia. Theo Louis Kuijs, nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tại S&P Global Ratings, PBOC sẽ tiếp tục cải cách dần dần khuôn khổ chính sách tiền tệ theo hướng giống như các ngân hàng trung ương lớn trên toàn cầu. Tuy nhiên, những thay đổi sẽ diễn ra chậm.
PBOC đã chuyển hướng sang nhắm vào phần ngắn hạn của đường cong lãi suất và công bố kế hoạch tăng dần giao dịch trái phiếu để tác động đến chi phí vay dài hạn, nhưng cần nhiều bước hơn nữa để cải thiện khả năng truyền tải chính sách.
Trong cuộc giằng co gần đây giữa PBOC và thị trường trái phiếu, dòng tiền an toàn đổ vào trái phiếu đã đẩy lợi suất trái phiếu chính phủ xuống mức báo hiệu sự bi quan về triển vọng tăng trưởng của Trung Quốc.
"Chúng tôi đang hướng tới mục tiêu phát triển lãi suất theo thị trường, nhưng đây là nhiệm vụ khó khăn và chặng đường còn dài", một cố vấn chính phủ Trung Quốc cho biết.
Cũng theo các nhà phân tích và cố vấn chính sách cho biết, các cải cách trong tương lai có thể bao gồm việc loại bỏ dần các đòn bẩy cung cấp thanh khoản, bao gồm cả hướng dẫn tín dụng.
Cần bơm hơn 280 tỷ USD tiền thanh khoản mới hàng năm để hỗ trợ nền kinh tế
Theo các nhà phân tích, hướng dẫn tín dụng và các công cụ định lượng khác khuyến khích các ngân hàng cho vay bất kể nhu cầu thị trường. Điều này đã tạo ra tình trạng kém hiệu quả khi các khoản tiền nhàn rỗi chảy khắp hệ thống tài chính vì người đi vay thường gửi tiền lại vào ngân hàng dưới dạng tiền gửi hoặc các sản phẩm quản lý tài sản. Tuy nhiên, đối với Trung Quốc hiện nay, việc loại bỏ dần những công cụ này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Mức nợ khoảng gấp 3 lần sản lượng kinh tế hàng năm và mục tiêu tăng trưởng hàng năm đầy tham vọng (khoảng 5%) - đòi hỏi phải bơm thêm thanh khoản qua từng năm.
Theo Xing Zhaopeng, chiến lược gia cấp cao của ANZ tại Trung Quốc, ước tính ngân hàng trung ương nước này cần phải bơm khoảng 2 nghìn tỷ nhân dân tệ (281 tỷ USD) tiền thanh khoản mới hàng năm để hỗ trợ nền kinh tế.
Trước đó, PBOC đã chỉ ra rằng MLF (là khoản vay mà PBOC cấp cho một số tổ chức tín dụng đáp ứng tiêu chuẩn của cơ quan này) sẽ là kênh đầu tiên chứng kiến vai trò chính sách tiền tệ bị thu hẹp. Nhưng đến cuối tháng 6/2024, tổng số tiền tài trợ chưa thanh toán thông qua MLF lên tới 7,07 nghìn tỷ nhân dân tệ (994,6 tỷ USD) - tương ứng khoảng 5,6% GDP.
"Tôi không mong đợi MLF sẽ bị cắt đứt đột ngột vì nó vẫn khá quan trọng đối với nguồn tài chính dài hạn. Đây sẽ là một quá trình dần dần", Lynn Song, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại ING cho biết.
Chuyện gì xảy ra nếu PBOC nới lỏng lãi suất trước thời hạn?
Chiến lược gia cấp cao của ANZ tại Trung Quốc, Xing Zhaopeng cho biết, sở thích của thị trường đối với tài sản an toàn hơn các loại hình đầu tư khác có thể dẫn đến đường cong lợi suất đảo ngược nếu PBOC nới lỏng lãi suất trước thời hạn.
Chi phí vay dài hạn giảm xuống dưới lãi suất ngắn hạn thường báo hiệu suy thoái. Trong trường hợp của Trung Quốc, điều đó có thể làm suy yếu đồng nhân dân tệ và gây ra tình trạng tháo chạy vốn.
"Một khi bạn hoàn toàn tự do hóa lãi suất, sẽ không thể can thiệp được nữa. Đó là một mâu thuẫn: nếu bạn để thị trường hoạt động, bạn sẽ có ít không gian để điều động hơn", Xing Zhaopeng phân tích.
Việc tăng cường vai trò của thị trường vốn trong việc tài trợ tăng trưởng cũng đòi hỏi những thay đổi sâu sắc về cơ cấu trong nền kinh tế cùng với cải cách lãi suất.
Trung Quốc đang tồn tại một số hạn chế như: Thu nhập hộ gia đình thấp so với quy mô nền kinh tế có nghĩa là thị trường bảo hiểm và lương hưu tư nhân nhỏ, hạn chế số lượng nhà đầu tư tổ chức vào cổ phiếu và trái phiếu, dẫn đến nguồn vốn cho các tài sản này hạn chế; Dòng vốn đầu tư tài chính nước ngoài cũng bị hạn chế do Trung Quốc quản lý chặt chẽ tài khoản vốn...
Kuijs của S&P Global Ratings khẳng định: "Những gì PBOC đang thực hiện liên quan đến lãi suất dài hạn rõ ràng không phù hợp với chương trình cải cách dài hạn"./.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!