Lời cảnh báo từ những “điểm tới hạn” của khí hậu

Các rạn san hô bị tẩy trắng đồng loạt

Theo Time, thời điểm Trái đất đạt đến “điểm tới hạn” - khi biến đổi khí hậu gây ra các thay đổi vĩnh viễn trên toàn cầu - từ lâu là chủ đề thu hút giới khoa học. Báo cáo “Điểm tới hạn toàn cầu” do Đại học Exeter công bố cho thấy các rạn san hô nước ấm đã vượt qua ngưỡng cảnh báo. Nhiệt độ đại dương tăng, axit hóa, khai thác quá mức và ô nhiễm đang kết hợp gây ra hiện tượng tẩy trắng và làm chết hàng loạt san hô.

Tổng số 160 nhà khoa học tại 23 quốc gia đã tổng hợp dữ liệu, tài liệu mới nhất về chủ đề này và nhận thấy rằng, từ năm 2023, rạn san hô toàn cầu đã bắt đầu vượt ngưỡng nhiệt độ cực đại. Giáo sư Tim Lenton (Viện Hệ thống Toàn cầu - Đại học Exeter và là tác giả của báo cáo) cho biết: " 80% rạn san hô trải qua những đợt nắng nóng chưa từng có, dẫn đến các hiện tượng tẩy trắng và chết dần". Sự sụp đổ của hệ sinh thái san hô sẽ gây hậu quả nghiêm trọng với đời sống biển và sinh kế con người - bởi san hô hỗ trợ nghề cá, góp phần vào an ninh lương thực, kinh tế toàn cầu và bảo vệ bờ biển khỏi bão, nước biển dâng.

CNN mô tả, thế giới san hô dưới nước từng rực rỡ sắc màu trở thành những “bãi xương trắng” trải dài bất tận. "Chúng ta hiện đã đẩy các rạn san hô vượt quá khả năng chịu đựng của chúng" - Mike Barrett, cố vấn khoa học trưởng tại Quỹ Động vật hoang dã Thế giới (WWF) Anh và đồng tác giả của báo cáo, cho biết. Báo cáo cảnh báo, nếu không đảo ngược xu thế nóng lên toàn cầu, những rạn san hô rộng lớn như ta biết sẽ biến mất.

Nhưng các “điểm tới hạn” của Trái đất sẽ không chỉ dừng lại ở các rạn san hô mà có thể còn tồi tệ hơn nữa nếu nhiệt độ tiếp tục tăng. Các nhà khoa học đã tìm thấy 25 “điểm tới hạn” chính, bao gồm cả việc rừng mưa Amazon chuyển đổi từ một khu rừng tươi tốt lưu trữ khí thải carbon thành một thảo nguyên khô cằn, sự tan chảy vĩnh viễn của băng biển hai cực khiến vùng nước tối hấp thụ nhiều nhiệt hơn so với tuyết trắng, thúc đẩy quá trình tan chảy tiếp theo. Một trong những điều đáng báo động nhất là sự sụp đổ tiềm tàng của Hoàn lưu Kinh tuyến Đại Tây Dương - một mạng lưới các dòng hải lưu quan trọng giúp điều hòa khí hậu. Điều này sẽ gây ra hậu quả thảm khốc trên toàn cầu, đẩy nhiều nơi trên thế giới vào tình trạng đóng băng sâu, làm nóng những nơi khác, làm gián đoạn mùa gió mùa và làm mực nước biển dâng cao.

Manjana Milkoreit - nhà nghiên cứu tại Khoa Xã hội học và Địa lý nhân văn của Đại học Oslo (Nauy), đồng thời là tác giả của báo cáo - cho biết, thế giới chưa chuẩn bị cho những tác động khi vượt qua những “điểm tới hạn” này. Bà nhấn mạnh, các chính sách và thỏa thuận quốc tế hiện tại "được thiết kế để thay đổi dần dần, chứ không phải để tạo ra những thay đổi đột ngột, không thể đảo ngược và có tính liên kết như thế này". Cách các chính phủ phản ứng ngay bây giờ "có thể định hình hệ thống Trái đất trong một thời gian rất dài" - bà nói thêm.

Các hành động mà báo cáo kêu gọi bao gồm giảm nhanh ô nhiễm làm nóng hành tinh và tăng cường loại bỏ carbon khỏi khí quyển. Giáo sư Tim Lenton nhận định, nhiệt độ thế giới sẽ tăng thêm 1,50C, nhưng điều quan trọng là phải giảm thiểu mức độ nóng lên tiếp theo ở trên mức này và đưa nhiệt độ xuống thấp càng nhanh càng tốt.

Bên cạnh những phát hiện đáng báo động, báo cáo cũng đưa ra một số tin tức về những “điểm tích cực”, bao gồm "sự tăng tốc toàn cầu mạnh mẽ" của năng lượng mặt trời và xe điện, cũng như pin và máy bơm nhiệt. Một khi được thay thế, các công nghệ gây ô nhiễm khó có thể quay trở lại vì các lựa chọn sạch hơn, tốt hơn, bền vững hơn.

Báo cáo được đưa ra chỉ vài tuần trước khi chính phủ các nước nhóm họp tại Brazil để tham dự COP30 - Hội nghị Thượng đỉnh về Khí hậu của Liên hợp quốc. Sự kiện năm nay đặc biệt quan trọng khi các quốc gia được cho là sẽ đặt ra mục tiêu giảm phát thải trong thập kỷ tới.