Luật An ninh mạng và “trách nhiệm số” của người trẻ

Ảnh minh hoạ

Khi lừa đảo "biết rõ về bạn": Nỗi lo không của riêng ai

Cuộc sống số mang lại nhiều tiện ích nhưng cũng mở ra không ít rủi ro. Giới trẻ, dù am hiểu công nghệ, vẫn là mục tiêu của các chiêu trò lừa đảo tinh vi. Kẻ gian thường nắm giữ thông tin cá nhân chi tiết, khiến nạn nhân trở tay không kịp.

Nguyễn Quốc Vinh (18 tuổi, TP Hồ Chí Minh) kể lại việc suýt bị lừa khi nhận được cuộc gọi từ người tự xưng là shipper. "Họ yêu cầu em cung cấp mã xác nhận, thậm chí biết rõ cả địa chỉ và số điện thoại. Thấy giọng họ gấp gáp, em định chuyển tiền nhưng kịp kiểm tra lại thì mới biết bị lừa," Vinh chia sẻ.

Tình huống của Vinh không phải cá biệt. Phan Tiến Quân (20 tuổi, sinh viên tại TP Hồ Chí Minh) từng hoảng sợ khi có người gọi báo người thân gặp tai nạn và yêu cầu chuyển tiền gấp. "Có người gọi tới nói người thân em bị tai nạn đang cấp cứu trong bệnh viện, rồi yêu cầu chuyển tiền gấp. Họ đọc rõ thông tin cá nhân của em. Nếu là ba mẹ em nghe chắc đã tin, vì người lớn thường khó nhận ra chiêu trò này," Quân nói.

Còn Mai Hoài Thương (19 tuổi, sinh viên) vẫn chưa quên cảm giác sợ hãi khi bị số lạ tự xưng là công an TP Hồ Chí Minh gọi tới, cáo buộc cô liên quan đến đường dây rửa tiền. "Họ đọc đúng tên, quê quán, trường học của em. Em chỉ biết tắt máy trong run sợ," Thương kể.

Những câu chuyện như vậy cho thấy, lừa đảo trực tuyến không chỉ tấn công bằng công nghệ, mà còn bằng tâm lý. Trong thế giới số, người dùng trẻ không chỉ cần kỹ năng tự vệ mà còn phải ý thức rõ "trách nhiệm số" của mình – bảo vệ thông tin cá nhân và cảnh báo cho người thân ít hiểu biết hơn về công nghệ.

Chuyên gia cảnh báo: Lỗ hổng từ AI và "chợ đen" dữ liệu

Theo chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC), tội phạm mạng đang khai thác triệt để lỗ hổng tâm lý người dùng, đặc biệt là giới trẻ – nhóm sử dụng mạng xã hội và dịch vụ trực tuyến nhiều nhất.

Thứ nhất, các hình thức lừa đảo tài chính qua mạng xã hội, giả danh ngân hàng, phát tán mã độc, hoặc gửi tin nhắn chứa đường link độc hại vẫn rất phổ biến.

Thứ hai, sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo (AI) khiến các chiêu trò lừa đảo khó phát hiện hơn. AI và deepfake được dùng để giả giọng nói, khuôn mặt, hoặc tạo video tống tiền, thậm chí cá nhân hóa kịch bản lừa đảo dựa trên dữ liệu người dùng.

Thứ ba, tình trạng mua bán dữ liệu cá nhân vẫn diễn ra tràn lan. Từ số điện thoại, căn cước công dân, tài khoản ngân hàng đến dữ liệu khuôn mặt – tất cả đều có thể bị rao bán, tạo điều kiện cho tội phạm tiếp cận nạn nhân dễ dàng.

Hành lang pháp lý và kỳ vọng mới

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Luật An ninh mạng tiếp tục là đề tài thu hút sự quan tâm của cử tri. Người dân kỳ vọng luật sẽ tạo hành lang pháp lý đủ mạnh để chấm dứt tình trạng rò rỉ, mua bán dữ liệu cá nhân.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, điều cấp thiết là tăng cường phối hợp giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nền tảng mạng xã hội để rút ngắn thời gian truy vết, xử lý vụ việc lừa đảo. Đồng thời, việc đẩy mạnh hợp tác quốc tế – thông qua các cam kết như Công ước Hà Nội – được kỳ vọng giúp Việt Nam chuẩn hóa quy trình điều tra tội phạm mạng xuyên biên giới, nâng cao trách nhiệm của các nền tảng số trong bảo vệ người dùng.

An ninh mạng không chỉ là câu chuyện của công nghệ hay luật pháp, mà còn là vấn đề về ý thức công dân số. Thế hệ trẻ – những người tiên phong trong không gian mạng – cần trang bị kiến thức, thực hành "trách nhiệm số" và trở thành tấm lá chắn bảo vệ cho bản thân, gia đình và cộng đồng.