Mỹ công bố "sứ mệnh Genesis"

Mỹ công bố "sứ mệnh Genesis"

Chỉ mới cách đây vài ngày, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký ban hành sắc lệnh khởi động một dự án khoa học công nghệ với quy mô khổng lồ - mang tên Sứ mệnh Genesis. Ngay từ trước khi ra mắt, kế hoạch này đã được các quan chức Mỹ so sánh với Dự án Manhattan - chế tạo vũ khí hạt nhân và Chương trình Apollo - đưa người lên mặt trăng. Đây là hai thành tựu khoa học công nghệ hàng đầu của Mỹ trong thế kỷ 20. Sứ mệnh Genesis được kỳ vọng sẽ tạo bước nhảy vọt cho lĩnh vực khoa học công nghệ tại Mỹ - với sự giúp sức của trí tuệ nhân tạo AI.

Mục tiêu của Sứ mệnh Genesis là xây dựng một hạ tầng số hoàn toàn mới, trong đó "mở khóa" kho dữ liệu khoa học khổng lồ của Chính phủ Mỹ dùng làm dữ liệu huấn luyện cho các mô hình AI nền tảng chuyên dùng cho khoa học. Kế hoạch này cũng thúc đẩy phát triển các tác nhân AI để tăng tốc tiến trình nghiên cứu, rút ngắn thời gian tìm ra các phát kiến khoa học mới từ nhiều năm xuống chỉ còn vài ngày hoặc vài giờ. Dự án này sẽ do Bộ Năng lượng Mỹ chủ trì, với các phòng thí nghiệm quốc gia cung cấp siêu máy tính và kho dữ liệu và còn hợp tác chia sẻ năng lực với các đơn vị tư nhân như trường Đại học và Tập đoàn công nghệ.

Giới chức Mỹ xem Sứ mệnh Genesis như một cơ chế tổng lực để họ tận dụng ưu thế dữ liệu khoa học, hạ tầng siêu máy tính và năng lực AI hiện có. Mục tiêu là dùng AI để rút ngắn chu trình nghiên cứu, tạo ra các đột phá mới về vật liệu mới, năng lượng, sinh học và công nghệ chế tạo tiên tiến, qua đó giúp Mỹ củng cố ngành công nghiệp chiến lược và thúc đẩy tăng trưởng về mặt dài hạn. Họ kỳ vọng việc chuẩn hóa dữ liệu liên bang, thiết lập phòng thí nghiệm tự động và kết nối khu vực tư nhân sẽ giúp Mỹ duy trì vị thế dẫn dắt ở những lĩnh vực công nghệ nền tảng, đồng thời tạo ra thị trường việc làm có giá trị cao hơn. Đây là một kế hoạch tham vọng và có cơ sở. Tuy nhiên, triển khai ở quy mô quốc gia có thể vượt quá năng lực hấp thụ hiện tại: dữ liệu liên bang cần thời gian chuẩn hóa, các phòng thí nghiệm tự động đòi hỏi nhân lực kỹ thuật mà thị trường còn thiếu và các mô hình AI khoa học cần phải được kiểm chứng nghiêm ngặt để tránh tình trạng lãng phí hoặc vận hành kém hiệu quả.

Cuộc đua công nghệ Mỹ - Trung Quốc 

Sứ mệnh Genesis chỉ là một phần trong các nỗ lực của Washington nhằm thúc đẩy công nghệ AI. Mới đây, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng đang cân nhắc gây sức ép buộc các tiểu bang ngừng ban hành quy định liên quan đến AI vì quá nhiều quy định được cho là có thể kìm hãm đổi mới sáng tạo, làm giảm tốc độ phát triển của công nghệ AI tại Mỹ. Đây cũng là vấn đề từng được Giám đốc điều hành Nvidia Jensen Huang đề cập trong một phát biểu đáng chú ý hồi đầu tháng này. Người đứng đầu công ty giá trị nhất thế giới đã chỉ ra rằng, các quy định linh hoạt hơn và chi phí năng lượng thấp là những lợi thế cạnh tranh có thể giúp Trung Quốc vượt Mỹ trong cuộc đua về AI.

Có thể thấy, những động thái của chính quyền Tổng thống Donald Trump đang hướng tới việc giải quyết những thách thức lớn của ngành công nghệ AI tại Mỹ trong bối cảnh cuộc đua công nghệ Mỹ - Trung Quốc đang bước vào một giai đoạn quan trọng.

Theo tạp chí Forbes, Mỹ hiện vẫn dẫn đầu về chip cao cấp và các mô hình AI ngôn ngữ lớn, nhưng Trung Quốc đang thu hẹp khoảng cách nhanh chóng nhờ các mô hình hiệu quả, ít phụ thuộc chip cao cấp và đẩy mạnh mã nguồn mở. Trung Quốc đặt mục tiêu giành lợi thế chiến lược bằng cách thúc đẩy quy mô R&D trên diện rộng và hiện đang nắm tới 70% bằng sáng chế AI trên toàn cầu, vượt trội so với con số 14% của Mỹ. Trong khi đó, Mỹ lại có xu hướng tập trung vốn đầu tư mạo hiểm vào một nhóm nhỏ các công ty công nghệ hàng đầu như OpenAI, Google, Anthropic hay Meta để tìm kiếm sự đột phá. Về hạ tầng AI, Mỹ hiện đang chiếm ưu thế khi sở hữu gần một nửa số trung tâm dữ liệu trên thế giới. Tuy nhiên, Trung Quốc lại vượt trội về năng lượng. Trong năm ngoái, nước này đã bổ sung hơn 429 GW công suất điện mới, gấp 8 lần nước Mỹ, tạo lợi thế lớn cho việc huấn luyện AI quy mô lớn.

Việt Nam nên phát triển AI có chọn lọc ở những lĩnh vực có lợi thế

Một thành phần quan trọng trong chiến lược AI của Mỹ - đó chính là các đơn vị phát triển AI. Và sự ra mắt của sứ mệnh Genesis đã tạo ra nhiều phản ứng khác nhau từ nhóm đối tượng này.

Về phía các doanh nghiệp lớn, những tên tuổi hàng đầu đều đã nhanh chóng "ghi danh" trở thành đối tác, như Nvidia, AMD cung cấp chip, Microsoft, Google và Amazon về hạ tầng đám mây, trong khi OpenAI, Anthropic phối hợp xây dựng và chuẩn hóa mô hình AI. Tuy nhiên, cũng có những chuyên gia đặt ra câu hỏi, đó là liệu Sứ mệnh Genesis có nguy cơ trở thành "gói hỗ trợ ngầm" cho các ông lớn hay không, bởi sắc lệnh này tập trung vào việc thiết lập một hệ sinh thái đóng với các quy chuẩn khắt khe, vốn không có lợi cho cộng đồng nghiên cứu AI độc lập, phụ thuộc vào các công cụ và các mô hình nguồn mở.

Với doanh nghiệp Mỹ, không chỉ đến Genesis, hàng loạt sắc lệnh hành pháp và nhất là Kế hoạch hành động AI được chính quyền Mỹ ban hành từ tháng 7 đang tạo động lực mạnh cho khu vực tư nhân mở rộng nghiên cứu, sản xuất và thương mại hóa các công nghệ AI. Còn với Genesis, người ta kỳ vọng sự phát triển của dữ liệu liên bang, hạ tầng siêu máy tính và phòng thí nghiệm tự động sẽ kéo theo hàng loạt nhu cầu khổng lồ về phần mềm, mô hình AI, cảm biến, robot, thiết bị thí nghiệm cho đến điện toán đám mây và dịch vụ tích hợp.

Đối với các quốc gia như Việt Nam, đây vừa là thời cơ để tiếp cận nhanh hơn các công nghệ vật liệu, năng lượng, sinh học và AI ứng dụng. Nhưng đồng thời là thách thức vì phải tích hợp được vào chuỗi cung ứng công nghệ cao mà vẫn giữ được mức độ tự chủ cần thiết trong bối cảnh AI đang trở thành một lĩnh vực cạnh tranh chiến lược toàn cầu.

Ông Nigel Cory - Giám đốc Crowell Global Advisors, Hãng luật Crowell & Moring cho biết: "Một cách tiếp cận mang tính xây dựng hơn nhiều để các nhà hoạch định chính sách Việt Nam suy nghĩ về chủ quyền AI là "chủ quyền AI khai sáng", tức là chủ quyền AI bao gồm khả năng tương tác ngay từ khi thiết kế, để luật, quy định và tiêu chuẩn của Việt Nam tương thích với hai đối tác thương mại lớn. Như vậy, luật và quy định trong nước sẽ không trở thành rào cản cho việc triển khai và sử dụng AI xuyên biên giới. Điểm cuối cùng là quan hệ đối tác chính là đòn bẩy. Việt Nam nên tận dụng vai trò của mình như một trung tâm sản xuất và kỹ thuật số quan trọng trong khu vực và trên thế giới để hợp tác với các công ty AI và công nghệ số nước ngoài, nhằm đào tạo nhân lực, xây dựng năng lực nội tại và tham gia định hình thiết kế AI để công nghệ đó phù hợp với bối cảnh đất nước".

Nhiều ý kiến chuyên gia cũng cho rằng, Việt Nam nên phát triển AI có chọn lọc ở những lĩnh vực có lợi thế, đồng thời đầu tư nghiêm túc vào hạ tầng dữ liệu, nhân lực và mạng lưới hợp tác quốc tế để mở rộng không gian phát triển và giảm rủi ro bị lệ thuộc vào các hệ sinh thái công nghệ của nước lớn.

Có thể nói, những bước đi mới nhất đang cho thấy rất rõ cảc nước lớn như Mỹ đang và sẽ tiếp tục củng cố chiến lược của mình nhằm dành vị trí dẫn dầu hơn trong cuộc chạy đua AI và công nghệ cao trên toàn cầu trong thời gian tới.