“Nhân duyên” Xiếc - Cải lương trong tác phẩm đặc biệt tái hiện hình tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông

Vở diễn “Trần Nhân Tông” tái hiện cuộc đời Đức Vua - Phật Hoàng Trần Nhân Tông sẽ chính thức công diễn vào các ngày 20, 21 và 28/12/2025.

Vở diễn kết hợp giữa nghệ thuật xiếc và cải lương Trần Nhân Tông - tái hiện trọn vẹn và sinh động cuộc đời Đức Vua - Phật Hoàng Trần Nhân Tông sẽ chính thức công diễn phục vụ công chúng vào các buổi tối 20, 21 và 28/12/2025, tại sân khấu vuông - Rạp Xiếc Trung Ương (Hà Nội), nhân kỷ niệm 717 năm Phật Hoàng Trần Nhân Tông nhập Niết bàn (1308 - 2025).

Tại họp báo thông tin về tác phẩm nghệ thuật mới này, NSND Tống Toàn Thắng, Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam, đạo diễn vở Trần Nhân Tông cho biết, vở diễn là tác phẩm nghệ thuật quy mô lớn, nằm trong chuỗi dự án trọng điểm được Bộ VHTTDL đặt hàng. Tác phẩm được xây dựng với mục tiêu không chỉ làm giàu thêm kho tàng kịch mục sân khấu, mà còn hướng đến việc phục vụ du lịch và quảng bá nghệ thuật truyền thống Việt Nam.

Vở diễn Trần Nhân Tông do Liên đoàn Xiếc Việt Nam và Nhà hát Sân khấu Truyền thống Quốc gia Việt Nam phối hợp dàn dựng. Đây là lần thứ ba nghệ thuật Xiếc kết hợp với Cải lương. 

Nếu ở Cây gậy thần (2020) và Thượng Thiên Thánh Mẫu (2021), xiếc chủ yếu đóng vai trò bổ trợ cho mạch cải lương, thì đến vở diễn Trần Nhân Tông, hai loại hình hòa quyện chặt chẽ, tạo nên tác phẩm giàu tính giải trí, không nặng học thuật, giúp khán giả dễ tiếp cận và đọng lại thông điệp tư tưởng của vở diễn. Êkíp sáng tạo đã lồng ghép hai loại hình một cách nhuần nhuyễn, để các tiết mục xiếc không tách rời mà đóng vai trò minh họa, bổ trợ và làm giàu cảm xúc cho mạch tự sự của tác phẩm.

Với thời lượng 95 phút, vở diễn Trần Nhân Tông tái hiện trọn vẹn cuộc đời Đức vua – Phật hoàng Trần Nhân Tông, từ khi sinh ra, trưởng thành, lên ngôi Hoàng đế, lãnh đạo quân dân chiến thắng giặc Nguyên – Mông, đến hành trình nhường ngôi, xuất gia tu hành và trở thành Đệ nhất Tổ sư Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.

Mỗi lớp diễn đều được êkíp tính toán kỹ lưỡng, chắt lọc những chi tiết tinh túy, đắt giá nhất để đưa lên sân khấu, bảo đảm cô đọng mà vẫn giàu chiều sâu cảm xúc và tư tưởng.

Kịch bản vở Trần Nhân Tông do TS Bùi Hữu Dược, người am hiểu sâu sắc về lịch sử và tư tưởng Phật giáo chấp bút; chuyển thể cải lương bởi NSƯT Phan Ngọc Chi; NSND Tống Toàn Thắng và NSƯT Trần Quang Khải đồng đạo diễn. 

Cùng tham gia còn có ê-kíp sáng tạo gồm: Biên đạo múa - Nghệ sĩ Tuyết Minh, âm nhạc - NSND Huỳnh Tú, thiết kế sân khấu - NSND Nguyễn Đạt Tăng, phục trang - NSƯT Trương Minh Hùng, cùng sự tham gia của dàn nghệ sĩ tài năng của Liên đoàn Xiếc Việt Nam và Nhà hát Sân khấu truyền thống Quốc gia Việt Nam.

Đạo diễn, NSND Tống Toàn Thắng cho biết: "Điểm nhấn nổi bật nhất của vở diễn là sự kết hợp nhuần nhuyễn và đầy cảm xúc giữa hai loại hình nghệ thuật tưởng chừng cách biệt: cải lương và xiếc, nơi thính giác và thị giác cùng đồng hành, tạo nên hiệu ứng mạnh mẽ cho người xem. Ê kíp dàn dựng khắc họa hình tượng một vị vua Trần Nhân Tông vừa anh minh, vừa nhân hậu, biểu tượng cho trí, dũng và lòng nhân ái của dân tộc Việt Nam đến công chúng".

Theo NSND Tống Toàn Thắng, mục tiêu của ê kíp là đưa vở Trần Nhân Tông thành một sản phẩm văn hóa - du lịch đặc trưng, trên chính con phố mang tên ngài. Khán giả đến con đường Trần Nhân Tông, ghé thăm Rạp xiếc Trung ương, có thể xem vở diễn này như một cách để hiểu thêm về lịch sử của dân tộc Việt Nam…

Với vai trò đồng đạo diễn, NSƯT Trần Quang Khải chia sẻ, vở diễn được dàn dựng với tiết tấu kịch nhanh, kết hợp giữa ngôn ngữ nghệ thuật cải lương, ngôn ngữ xiếc và kịch hình thể… thể hiện thành công hình tượng và tinh thần của vị vua anh minh Trần Nhân Tông, đồng thời mang đến một sản phẩm nghệ thuật chất lượng, vừa mang yếu tố giải trí, vừa đáp ứng được nhu cầu phục vụ cho khách du lịch.

Âm nhạc trong vở diễn Trần Nhân Tông do NSND Huỳnh Tú đảm nhiệm, kết hợp giữa giai điệu dân tộc, âm hưởng Phật giáo và nhạc điện ảnh đương đại… đưa vở diễn đến gần hơn với khán giả trẻ.

Các lớp diễn lãng mạn, tâm sự, toàn cảnh và những không gian mang tính biểu tượng - đặc biệt là không gian núi Ngọa Vân - Yên Tử - được thể hiện bằng ngôn ngữ xiếc kết hợp cải lương, tạo nên không gian thực cảnh sinh động, giàu tính điện ảnh. Ê kíp dàn dựng cũng mạnh dạn đưa xiếc thú (khỉ, dê, lợn…) vào không gian sân khấu, tái hiện bối cảnh làng quê, xóm chợ, thiên nhiên vừa giàu tính tạo hình, vừa mang tính giải trí…

Thông qua ngôn ngữ tổng hợp của xiếc, cải lương, âm nhạc, múa, hình thể và mỹ thuật sân khấu, vở diễn Trần Nhân Tông không chỉ mang đến một không gian nghệ thuật giàu cảm xúc, mà còn có giá trị giáo dục sâu sắc, giúp công chúng hiểu rõ hơn về nhân cách, tư tưởng và di sản tinh thần của Phật Hoàng Trần Nhân Tông - những giá trị vẫn còn nguyên ý nghĩa trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.

NSND Tống Toàn Thắng nhấn mạnh: "Vở diễn được xem là bước khởi đầu cho định hướng phát triển các vở diễn xiếc - sân khấu tổng hợp quy mô lớn, mở ra khả năng ứng dụng sâu hơn các công nghệ như 3D mapping, hologram trong tương lai".

Vở diễn được định hướng theo tinh thần giải trí nhằm hướng tới đông đảo công chúng, đặc biệt là giới trẻ – nhóm khán giả chưa quen với các vở thuần cải lương hay thuần xiếc. Vì vậy, tác phẩm lựa chọn cách tiếp cận cởi mở, dễ xem để đưa nghệ thuật Việt Nam đến gần hơn với đời sống đương đại.

Nhưng sự "dễ tiếp cận" ấy không làm vơi đi chiều sâu tư tưởng. Ngược lại, vở diễn vẫn giữ trọn tinh thần nhân văn, truyền tải rõ ràng thông điệp giáo dục, bồi đắp giá trị thẩm mỹ, chân – thiện – mỹ cho khán giả.

Người đảm nhận vai vua Trần Nhân Tông, NSƯT Minh Hải chia sẻ: "Đây là vai diễn áp lực nhất từ trước đến giờ nhưng cũng đầy khát vọng bởi tôi mong muốn truyền tải được hết tính tư tưởng và thông điệp chủ đạo của vở diễn đến với khán giả".

Hơn hết, điều NSƯT Minh Hải mong muốn truyền tải không chỉ là hình tượng một vị minh quân hay Phật hoàng, mà còn là tình yêu muôn dân, tinh thần lấy dân làm gốc và lòng tự tôn dân tộc. Những giá trị đó được gửi gắm xuyên suốt trong từng câu hát, lời thoại, để khán giả có thể cảm nhận rõ chiều sâu tư tưởng của nhân vật.

Êkíp dàn dựng kỳ vọng, vở diễn Trần Nhân Tông không chỉ dừng ở việc kể lại cuộc đời vị vua anh minh, mà còn là một sản phẩm sân khấu - du lịch hấp dẫn, để du khách khi đến Hà Nội, đến phố Trần Nhân Tông - nơi đặt trụ sở của Liên đoàn Xiếc Việt Nam có thể thưởng thức một tác phẩm vừa đẹp về nghệ thuật, vừa sâu sắc về tư tưởng, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa - lịch sử - tinh thần của dân tộc Việt Nam tới đông đảo công chúng.