Nghệ nhân làm nón Sai Nga.
Cần mẫn bám nghề
Nghề làm nón lá Sai Nga xuất hiện chính thức và phát triển mạnh mẽ từ khoảng những năm 1950. Dẫu trải qua bao thăng trầm của thời gian, nghề vẫn được người dân nơi đây nâng niu, gìn giữ như một phần máu thịt. Từng chiếc nón không chỉ giúp người dân có thêm kế sinh nhai mà còn chứa đựng tình yêu quê hương, khát vọng giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống.
Hiện nay, toàn xã Cẩm Khê có khoảng 600 hộ dân làm nón, tập trung chủ yếu ở các khu 4, 5 và 6 (Sai Nga cũ). Mỗi năm, làng nghề sản xuất hàng vạn chiếc nón, không chỉ phục vụ nhu cầu trong tỉnh mà còn tiêu thụ ở nhiều địa phương khác như Hà Nội, Tuyên Quang, Yên Bái, Nghệ An… Nhiều hộ gia đình đã vươn lên khá giả nhờ nghề, góp phần tạo việc làm cho hàng trăm lao động, nhất là phụ nữ và người lớn tuổi.
Nón lá Sai Nga không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn là biểu tượng tinh thần cho người dân nơi đây.
Điểm đặc biệt của nón Sai Nga là sự kết hợp tinh tế giữa nguyên liệu tự nhiên và bàn tay tài hoa của người thợ. Lá nón được chọn kỹ từ những lá thanh, phơi khô, là phẳng và khâu tỉ mỉ trên khung tre. Mỗi chiếc nón là kết tinh của công sức, sự kiên nhẫn và tinh tế qua nhiều công đoạn. Ngoài nón truyền thống, các nghệ nhân còn sáng tạo thêm nhiều mẫu mã mới như nón trang trí, nón du lịch, nón thời trang... đáp ứng thị hiếu của người tiêu dùng hiện đại.
Một chiếc nón được hoàn thành phải mất khoảng một tiếng đồng hồ, muốn nón được trắng hơn, khi làm xong sẽ hơ qua diêm sinh. Về sản phẩm, hiện nay người dân trong xã chủ yếu làm 2 loại: nón kỹ với giá 70.000 - 100.000 đồng/chiếc, nón thưa có giá 25.000 - 40.000 đồng/chiếc. Bình quân mỗi năm cả làng sản xuất ước đạt hơn 700.000 chiếc nón, doanh thu hàng chục tỷ đồng.
Bà Nguyễn Thị Hoa (50 tuổi), một nghệ nhân có 30 năm kinh nghiệm chia sẻ: "Để hoàn thiện một chiếc nón, người thợ phải trải qua nhiều công đoạn như chọn lá, làm vanh, quay và khâu nón, mất khoảng một giờ đồng hồ. Đây là nghề đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo và kiên nhẫn, bởi chỉ cần sơ suất nhỏ là chiếc nón sẽ không còn đẹp."
Chiếc nón lá trở thành biểu tượng của người dân xã Cẩm Khê từ lâu đời.
Còn cụ Phùng Thị Bình (78 tuổi), một nghệ nhân có 55 năm kinh nghiệm gắn bó với nghề nón chia sẻ: "Tôi làm nón từ khi còn thiếu niên, đến nay mái tóc đã bạc mà vẫn giữ nghề. Mỗi chiếc nón là tâm huyết và niềm tự hào của người thợ. Chỉ cần còn đôi tay, tôi vẫn sẽ tiếp tục làm để truyền lại cho con cháu."
Theo ông Nguyễn Hữu Chí – Chủ tịch UBND xã Cẩm Khê, nghề làm nón hiện nay vẫn đối diện với nhiều khó khăn, thách thức. Nghề có nguy cơ mai một, do lớp trẻ địa phương ít mặn mà do thu nhập chưa ổn định. Nguồn nguyên liệu còn phụ thuộc vào tự nhiên, chưa bền vững, thị trường tiêu thụ chưa ổn định.
Do đó, cần nâng cao năng lực sản xuất, đảm bảo chất lượng; mở rộng thị trường, đa dạng hóa sản phẩm. Đặc biệt, cần bảo tồn và phát triển nghề truyền thống cho các lớp trẻ kế cận", ông Chí nhấn mạnh.
Nón là Sai Nga có từ những năm 1950 thế kỷ trước.
Khẳng định thương hiệu Đất Tổ
Nón lá Sai Nga nổi tiếng bởi sự tinh tế và bền đẹp. Nguyên liệu chính là lá thanh non, được phơi khô, là phẳng, ghép đều trên khung tre, rồi khâu khéo léo bằng chỉ cước. Những người thợ tài hoa còn sáng tạo thêm nhiều mẫu nón mới – nón du lịch, nón thời trang, nón trang trí – để đáp ứng thị hiếu của thị trường hiện đại.
Nhờ giữ vững chất lượng và uy tín, năm 2023, sản phẩm "Nón lá Sai Nga" được công nhận đạt chuẩn OCOP 4 sao cấp tỉnh. Chính quyền các cấp đã quan tâm hỗ trợ làng nghề trong việc xây dựng nhãn hiệu tập thể, quảng bá thương hiệu, mở các lớp đào tạo nghề, đồng thời gắn kết với du lịch địa phương nhằm mở rộng đầu ra cho sản phẩm.
Làng nghề được thành lập từ những năm 2000 khẳng định thương hiệu sản phẩm nón lá Sai Nga.
Trải qua thời gian, nghề không chỉ mang lại thu nhập ổn định mà còn trở thành niềm tự hào của người dân địa phương. Năm 2020, "Nghề làm nón lá Sai Nga" được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là dấu mốc quan trọng, khẳng định giá trị văn hóa và ý nghĩa xã hội sâu sắc của nghề truyền thống vùng đất Tổ.
Ông Nguyễn Hữu Chí cho biết, chính quyền địa phương xác định cần phải bảo tồn, gìn giữ và phát triển nghề nón lá có từ lâu đời là nhiệm vụ quan trọng. Đây không chỉ giữ gìn giá trị văn hóa mà còn phát triển kinh tế bền vững, tạo sinh kế ổn định cho người dân.
Để làm ra được chiếc nón lá phải trải qua nhiều công đoạn khác nhau như quay lá, vanh, khâu...
Nghề nón lá Sai Nga không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn là biểu tượng của tinh thần lao động cần cù, sáng tạo của người dân Phú Thọ. Giữa guồng quay hiện đại, hình ảnh người phụ nữ Sai Nga kiên nhẫn khâu từng đường kim, mũi chỉ dưới mái hiên nhà vẫn gợi nên vẻ đẹp bình dị, mộc mạc mà sâu sắc.
Bình luận (0)