Những cuốn album ảnh mà người ta tìm thấy trong các đống đổ nát sau trận sóng thần năm 2011 được trưng bày trong một trường tiểu học tại thành phố Kasennuma, tỉnh Miyagi. (Ảnh: AFP)
Ngày 11/3/2011, một trận động đất mạnh 9 độ richter đã xảy ra ở ngoài khơi Nhật Bản và gây nên một trận sóng thần kinh hoàng ở vùng Đông Bắc Nhật Bản. Thảm họa đã cướp đi sinh mạng của gần 16 nghìn người và để lại những hậu quả khủng khiếp cả về khía cạnh kinh tế lẫn xã hội. Ngày hôm nay, tại Nhật sẽ diễn ra nhiều hoạt động tưởng niệm các nạn nhân của thảm họa này. Vào dịp này, nhóm phóng viên Đài Truyền hình Việt Nam đã trở lại thành phố Ishinomaki, một trong những khu vực chịu thiệt hại nặng nề nhất trong ngày 11/3/2011 và ghi nhận những nỗ lực khôi phục cuộc sống của người dân Nhật Bản.
Trở lại thành phố Ishinomaki, chúng tôi nhanh chóng nhận ra vết tích của thảm họa kinh hoàng hai năm về trước. Trên mỗi con phố nơi đây đều dán những bức ảnh về trận sóng thần lịch sử năm 2011 từng khiến 5.700 cư dân thành phố thiệt mạng và mất tích. Cộng đồng dân cư địa phương đã dọn dẹp được phần lớn số rác thải khổng lồ phát sinh sau thảm họa, nhưng chưa thể khôi phục lại sự phồn thịnh trước đây. Sóng thần đã hủy diệt nhiều tuyến đường, nhà ga, khu thương mại. Hàng loạt cộng đồng dân cư bị xóa tên trên bản đồ, trở nên hoang phế hoặc được xây dựng thành những khu tưởng niệm.
Bà Saito Toshiko, Chủ tịch Hiệp hội Hướng dẫn viên du lịch tình nguyện, Ishinomaki cho biết: “Trước đây, khu dân cư ven chân núi Hiyori này từng có 1.704 hộ gia đình sống rất hạnh phúc. Nhưng chỉ một đợt sóng thần đã cuốn trôi tất cả. Mất hết nhà cửa, nhiều người phải đến sống trong các căn nhà tạm. Hiện nay, cả thành phố có 35 nghìn người phải sống trong các ngôi nhà tạm. Khu vực này bây giờ bỏ hoang vì nằm ngay sát biển, rất nguy hiểm, không có ai muốn ở. Hiện nay, chúng tôi đang nghĩ đến việc biến chỗ này thành công viên kỷ niệm, nhưng xây dựng công việc chắc phải mất 5, 6 năm”.
Thành phố Ishinomaki đang gặp hai vấn đề lớn là duy trì hệ thống an sinh xã hội và tình trạng thất nghiệp cao. Không có việc làm, nhiều người đã rời bỏ quê hương để tìm cơ hội tại các đô thị lớn hơn, qua đó ảnh hưởng lớn tới kinh tế địa phương, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ.
Với vị trí địa lý ngay sát biển, từ trước tới nay ngư nghiệp chính là ngành kinh tế chủ lực của Ishinomaki. Chúng tôi tới thăm chợ cá của thành phố. Hai năm trước, khu chợ này đã bị sóng thần phá hủy hoàn toàn. Với sự trợ giúp tài chính từ Nhà nước, các doanh nghiệp đã có thể khôi phục lại hoạt động.
Ông Sunou Kunio, Giám đốc chợ giao dịch hải sản Ishinomaki nói: “Riêng tại chợ này, trị giá giao dịch mỗi ngày vào khoảng 10 đến 20 triệu yên, bằng khoảng 50% so với trước ngày xảy ra động đất, sóng thần”.
Ông Sunou dẫn chúng tôi đi xem khu vực mà tương lai sẽ hình thành một chợ cá mới có diện tích lớn gấp nhiều lần chợ cá hiện tại, để có thể đáp ứng nhu cầu giao dịch ngày càng tăng tại địa phương. Theo dự báo, hai năm sau nghề đánh bắt cá tại Ishinomaki sẽ phục hồi như mức trước thảm họa.
Tính đến tháng 6 năm 2012, Chính phủ Nhật Bản đã chi 18 nghìn tỷ yên, tương đương 225 tỷ USD để khôi phục lại khu vực Đông Bắc. Chính quyền Thủ tướng Abe dự định sẽ bắt đầu chương trình phục hồi giai đoạn thứ 3, với tổng chi phí ước tính gia tăng gấp đôi giai đoạn trước đó. 95% nguồn kinh phí này được huy động thông qua phát hành công trái. Sự đầu tư mạnh mẽ này là cơ sở để người dân thành phố Ishinomaki và khu vực Đông Bắc nói chung tin tưởng vào sự phục hồi từng bước của khu vực này.