Ở nhiều vùng núi xa xôi, con đường đến lớp của trẻ em vẫn là những dốc đất đỏ trơn trượt mùa mưa, bụi mù mùa nắng. Không ít em phải đi bộ hàng giờ qua suối, qua đèo để đến nơi học tập còn tạm bợ. Thực trạng cơ sở vật chất xuống cấp, thiếu phòng học, thiếu nước sạch và điều kiện sinh hoạt tối thiểu từng là "nút thắt" khiến việc duy trì sĩ số ở các xã nghèo trở nên gian nan.
Trong bối cảnh ấy, những điểm trường mới lần lượt xuất hiện ở các địa bàn khó khăn như Sơn La, Tuyên Quang, Điện Biên, Huế, Đà Nẵng, Vĩnh Long… mở ra một bức tranh khác cho giáo dục miền núi. Sáu điểm trường được xây dựng trong những năm gần đây là kết quả của một chương trình hỗ trợ giáo dục do một quỹ công ích đến từ Nhật Bản triển khai tại Việt Nam. Chương trình tài trợ kinh phí xây dựng, đồng hành cùng với cộng đồng địa phương và đội ngũ chuyên gia trong nước để tạo ra thay đổi bền vững.
Điểm đáng chú ý là những công trình này không theo kiểu "mang mẫu từ nơi khác đến". Các trường được thiết kế bởi những kiến trúc sư Việt Nam có nhiều kinh nghiệm làm việc ở vùng khó khăn như KTS Võ Trọng Nghĩa, Hoàng Thúc Hào. Mỗi điểm trường đều xuất phát từ nhu cầu thực tế của từng vùng, tận dụng tối đa vật liệu bản địa như tre, gỗ, đá, kết hợp ánh sáng và thông gió tự nhiên. Nhờ đó, lớp học giữ được sự mát mẻ vào mùa hè, ấm áp khi trời lạnh, và quan trọng hơn, phù hợp với tập quán sinh hoạt của người dân địa phương.
Ở điểm trường Nà Khoang (Sơn La), sự thay đổi có thể nhìn thấy rõ qua hình ảnh trước - sau. Từ khu lớp học xuống cấp, chật hẹp, điểm trường mới được dựng lên với không gian mở, nhiều ánh sáng, sân chơi rộng và các khu chức năng tối thiểu cho mầm non lẫn tiểu học.
Hình ảnh trước và sau tại điểm trường Nà Khoang, Sơn La
Không chỉ là "nhà mới", đây còn là nơi trẻ con có thể chạy nhảy an toàn, học tập trong môi trường sạch sẽ hơn. Cùng với trường học, hệ thống giếng nước sạch tại Nà Khoang cũng được cải tạo, giải quyết một trong những khó khăn dai dẳng của nhiều bản làng vùng cao: thiếu nước hợp vệ sinh.
Tại Thâm Luông (Tuyên Quang) hay Hua Mức 3 (Điện Biên), lớp học mới khiến việc đến trường trở nên nhẹ nhàng hơn với cả học sinh và giáo viên. Những dãy phòng kiên cố, mái che chắc chắn, nền lớp sạch sẽ và khu vệ sinh được bố trí hợp lý giúp nhà trường vận hành ổn định quanh năm, không còn cảnh tạm dừng học vì mưa bão hay rét đậm. Một giáo viên ở điểm trường vùng cao chia sẻ rằng từ khi có trường mới, các em đến lớp đều hơn, hào hứng hơn; thầy cô cũng yên tâm bám bản dạy học.
Những hoạt động này chạm trực tiếp vào chất lượng sống của người dân vùng dự án, từ bữa ăn trưa của học sinh đến thói quen vệ sinh, từ nguồn điện ổn định đến việc tiếp cận tri thức mới
Điều các dự án này hướng tới không dừng ở chuyện "xây một ngôi trường đẹp". Song song với hạ tầng lớp học, nhiều chương trình hỗ trợ cộng đồng được triển khai để tạo hiệu quả lâu dài: khảo sát nhu cầu địa phương, dinh dưỡng học đường, cải thiện nước sạch, lắp đặt năng lượng mặt trời, phổ cập công nghệ thông tin…
Hình ảnh tại lớp học tại điểm trường Hua Mức 3, Điện Biên
Cách tiếp cận theo hướng toàn diện ấy cũng phản ánh một chuyển động rộng hơn trong các chương trình hỗ trợ giáo dục hiện nay: thay vì "tặng một công trình", nhiều tổ chức đang ưu tiên "đồng hành cùng sự phát triển".
Điểm trường mầm non và tiểu học Nước Ui, Đà Nẵng
Trường học vì thế không chỉ là nơi dạy chữ, mà trở thành hạt nhân gắn kết cộng đồng. Ở đó, trẻ em được học trong một môi trường an toàn hơn; thầy cô có thêm động lực bám trường; phụ huynh thấy rõ giá trị của việc cho con đi học đều đặn.
Không chỉ ở Việt Nam, quỹ công ích nói trên còn tham gia xây dựng trường học tại Lào, Campuchia và Bhutan. Tuy nhiên, điểm chung mà các dự án để lại không nằm ở số lượng công trình, mà ở tinh thần "làm cùng địa phương". Khi kiến trúc gắn với văn hóa bản địa, khi công trình xuất phát từ nhu cầu thật, trường học sẽ không trở thành một khối bê tông lạc lõng, mà hòa vào đời sống cộng đồng như một phần tự nhiên.
Bình luận (0)