Tháo gỡ “điểm nghẽn của điểm nghẽn” để kinh tế tư nhân bứt phá

Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị đã khẳng định phát triển kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Thời gian qua, nước ta bước đầu hình thành một số tập đoàn kinh tế tư nhân có quy mô lớn, hoạt động đa ngành, có khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Tại Dự thảo văn kiện Đại hội lần thứ XIV của Đảng, tiếp tục xác định quan điểm chỉ đạo phát triển kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất, mục tiêu chú trọng phát triển các tập đoàn kinh tế tư nhân Việt Nam lớn, mạnh, ngang tầm khu vực và thế giới. Hỗ trợ tích cực và tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, kinh tế hợp tác, kinh tế tập thể, hộ nông nghiệp và phi nông nghiệp tiếp cận đất đai, vốn, công nghệ, thị trường.

Khu vực kinh tế tư nhân đóng góp 82% tổng vốn đầu tư

Theo dự thảo văn kiện, phát triển kinh tế tư nhân cũng là một trong những đột phá chiến lược để đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước, trong nhiệm kỳ 2026 - 2030.

Đánh giá hiệu quả chính sách phát triển kinh tế tư nhân thời gian qua, ông Mạc Quốc Anh, Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội nhấn mạnh: chủ trương phát triển kinh tế tư nhân đang được chứng minh bằng kết quả thực tế, đặc biệt từ vai trò tham gia đầu tư.

Ngày 19/12 vừa qua, cả nước đã đồng loạt khởi công 234 dự án, với tổng mức đầu tư đặc biệt lớn. Trong đó, khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 82% tổng vốn đầu tư (2,79 triệu tỷ đồng), trong khi vốn Nhà nước chiếm khoảng 20%. “Điều này cho thấy vai trò của kinh tế tư nhân không chỉ thể hiện trong nghị quyết hay câu chữ văn kiện, mà đang thể hiện rất rõ bằng hành động thực tế”, ông Mạc Quốc Anh nhận định.

Phối cảnh dự án trục đại lộ cảnh quan sông Hồng trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Từ đó, chất lượng các doanh nghiệp ngày càng được nâng cao, thể hiện qua đầu tư vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và mạnh dạn mở rộng ra thị trường quốc tế, tận dụng hiệu quả các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

Đặc biệt, Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV khẳng định: “phát triển kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế”; đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát huy đầy đủ chức năng và vai trò của từng khu vực kinh tế, nhằm tạo nên bức tranh phát triển toàn diện, bền vững cho nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.

Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV cũng đặt ra yêu cầu phải tạo môi trường thuận lợi, an toàn để doanh nghiệp tư nhân tiếp cận bình đẳng và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực; mở rộng sản xuất, kinh doanh, đa dạng hóa thị trường, xây dựng và phát triển thương hiệu, nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; thu hút các nhà đầu tư chiến lược vào khu vực nông nghiệp, nông thôn.

Điều này thể hiện sự ghi nhận đầy đủ, rõ ràng và nhất quán của Đảng đối với vai trò của khu vực kinh tế tư nhân trong bối cảnh đất nước bước vào một kỷ nguyên phát triển mới. Đó là sự phát triển từ nhận thức có dấu mốc lịch sử đến hành động chính trị rõ ràng hơn trong tổ chức và điều hành nền kinh tế.

Khơi thông “điểm nghẽn”, tạo hành lang phát triển bền vững

Theo các chuyên gia kinh tế, để phát huy vai trò của kinh tế tư nhân, cần giải quyết một số “điểm nghẽn của điểm nghẽn” như sau:

Điểm nghẽn đầu tiên và quan trọng nhất là thể chế. Điều này đòi hỏi phải có một lộ trình cải cách mạnh mẽ, đặc biệt trong lĩnh vực thủ tục hành chính, thủ tục đầu tư, cấp phép. Chúng ta cần chuyển từ tư duy “xin - cho” sang tư duy đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp, coi doanh nghiệp là đối tác phát triển.

Bên cạnh thể chế, hạ tầng là trụ cột thứ hai vô cùng quan trọng. Hạ tầng tốt không chỉ giúp giảm chi phí logistics mà còn tạo ra các "hành lang phát triển" thuận lợi, cả về kết nối giao thông lẫn năng lực thu hút nhà đầu tư trong và ngoài nước. Thực tế cho thấy, nhiều công trình, dự án hạ tầng được khởi công đồng loạt trong tháng 12 đã tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh, trong đó khu vực tư nhân tiếp tục đóng vai trò nhà đầu tư chính.

Điểm nghẽn thứ ba là con người. Chúng ta đã có bước đi rất quan trọng khi vừa tinh gọn bộ máy, vừa giao KPI cụ thể cho đội ngũ cán bộ, công chức, gắn trách nhiệm với kết quả công việc theo tinh thần “6 rõ” của Thủ tướng: “rõ người – rõ việc – rõ trách nhiệm – rõ hiệu quả – rõ kết quả”.

Đầu tư vào doanh nghiệp lớn để dẫn dắt doanh nghiệp nhỏ

Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV cũng đặt mục tiêu về chú trọng phát triển các tập đoàn kinh tế tư nhân Việt Nam lớn, mạnh, ngang tầm khu vực và thế giới. Hỗ trợ tích cực và tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, kinh tế hợp tác, kinh tế tập thể. Theo ông Mạc Quốc Anh, để thực hiện hoá nội dung này cần nguồn lực hỗ trợ đủ mạnh, trước hết là thông tin quy hoạch minh bạch, kịp thời, đặc biệt trong bối cảnh sắp xếp, sáp nhập các tỉnh, thành.

Khi doanh nghiệp có thông tin quy hoạch sớm thì họ sẽ chủ động kế hoạch đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh và nắm được chiến lược phát triển dài hạn. Các thủ tục cấp phép, thủ tục đầu tư cho doanh nghiệp cần được xử lý nhanh chóng, giảm tối đa thời gian chờ đợi và chi phí cơ hội.

Hỗ trợ nâng cao năng lực quản trị cho doanh nghiệp. Bởi vì doanh nghiệp muốn lớn mạnh, muốn trở thành tập đoàn dẫn dắt thì bắt buộc phải có hệ thống quản trị hiện đại và minh bạch, đáp ứng được yêu cầu quốc tế.

“Doanh nghiệp lớn phải có trách nhiệm hỗ trợ doanh nghiệp vệ tinh, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, đồng thời phải sử dụng sản phẩm, dịch vụ và vùng nguyên liệu trong nước. Như vậy, chúng ta mới phát triển được vùng nguyên liệu, phát triển được chuỗi sản xuất nội địa, tạo ra tính chủ động trong nền kinh tế”, Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội đề xuất.

Đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, để tạo đột phá giúp doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị kinh tế cần phải tăng cường đối thoại giữa doanh nghiệp với các cấp, các ngành.

“Thông qua các buổi đối thoại này, những khó khăn, vướng mắc và kiến nghị của cộng đồng doanh nghiệp Thủ đô được tiếp nhận và giải quyết bằng những kết quả rất cụ thể. Nhiều thủ tục trước đây mất 20 - 30 ngày thì nay chỉ còn 3 - 5 ngày, nhiều quy trình được cắt giảm sâu, qua đó giảm đáng kể chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp”, ông Mạc Quốc Anh phân tích.

Bên cạnh đó, đẩy mạnh xúc tiến thương mại nội khối, kết nối các doanh nghiệp lớn với hệ thống doanh nghiệp vệ tinh là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp làng nghề, doanh nghiệp khởi nghiệp để hình thành chuỗi giá trị cung ứng. Từ mô hình này, nhiều ngân hàng và tổ chức tín dụng đã triển khai cho vay theo chuỗi, ký hợp đồng ba bên, giúp doanh nghiệp vay tín chấp dựa trên phương án kinh doanh khả thi, không cần tài sản bảo đảm.

Cuối cùng, cần đào tạo, huấn luyện nâng cao năng lực quản trị, đặc biệt là quản trị theo chuỗi và đáp ứng các tiêu chí ESG, giúp doanh nghiệp minh bạch hơn, bền vững hơn và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.

Tận dụng hiệu quả “kho dự trữ” quan trọng của nền kinh tế

Dự thảo đặt mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh. Nhiều chuyên gia nhận định, để đạt mục tiêu này, cần khai thác hiệu quả “kho dự trữ” lớn nhất của nền kinh tế: khoảng 5 triệu hộ kinh doanh trên cả nước hiện nay.

Theo ông Mạc Quốc Anh, nếu có chính sách phù hợp, việc chuyển đổi hộ kinh doanh lên mô hình doanh nghiệp như công ty trách nhiệm hữu hạn hoặc công ty cổ phần hoàn toàn có thể thực hiện được.

Điều quan trọng nhất là cơ quan quản lý cần có các giải pháp căn cơ và thực chất: hỗ trợ tài chính, vốn, công nghệ; hỗ trợ đào tạo, huấn luyện và tư vấn pháp lý để hộ kinh doanh hiểu rõ cách vận hành doanh nghiệp; đồng thời hỗ trợ về thuế, phí và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi để họ yên tâm chuyển đổi.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp lớn cũng có vai trò rất quan trọng. Doanh nghiệp lớn chắc chắn phải phát triển hệ sinh thái của mình, trong đó có các doanh nghiệp vệ tinh. Và tôi nghĩ rằng, để đạt được 2 triệu doanh nghiệp vào năm 2030, chúng ta phải có chính sách hỗ trợ mạnh hơn nữa cho cả các doanh nghiệp lớn.

Và khi họ hỗ trợ như vậy, họ cũng sẽ thành lập thêm nhiều doanh nghiệp vệ tinh nhỏ và siêu nhỏ bên trong hệ sinh thái của họ. Từ đó, không chỉ số lượng doanh nghiệp tăng lên, mà chất lượng cũng tăng lên, năng lực cạnh tranh của cộng đồng doanh nghiệp cũng tốt hơn.

Ngoài ra, cần mở rộng thu hút doanh nghiệp nhỏ và vừa từ các nước đang phát triển, thay vì chỉ tập trung kêu gọi FDI quy mô lớn. Trên thế giới có hàng triệu doanh nghiệp nhỏ và vừa có nhu cầu mở rộng thị trường, lập văn phòng đại diện hoặc nhà máy quy mô vừa tại Việt Nam.

“Nếu mỗi doanh nghiệp nhỏ và vừa nước ngoài vào Việt Nam chỉ tuyển 5–10 lao động thôi, thì cũng tạo ra tác động rất tích cực”, Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa TP Hà Nội phân tích, “Đây là mô hình đầu tư rất phù hợp, vừa tạo việc làm, vừa tạo cơ hội giao lưu – học hỏi giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp quốc tế, nâng cao trình độ và năng lực của doanh nghiệp Việt”.

Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đã mở ra không gian chính sách quan trọng, khẳng định vai trò trung tâm ngày càng rõ của kinh tế tư nhân. Để khu vực này thực sự trở thành động lực bứt phá, nhiệm vụ trọng tâm là tháo gỡ “điểm nghẽn của điểm nghẽn”, kiến tạo môi trường công bằng, minh bạch, thuận lợi; đồng thời phát triển các tập đoàn tư nhân lớn đủ sức dẫn dắt hệ sinh thái doanh nghiệp và khai thác hiệu quả nguồn lực từ khu vực hộ kinh doanh.