Các nhân viên y tế và nhà khoa học ở Ấn Độ từ lâu đã cảnh báo rằng các ca mắc và các trường hợp tử vong liên quan COVID-19 được báo cáo không đầy đủ vì một số lý do, bao gồm cơ sở hạ tầng yếu kém, lỗi của con người và tỷ lệ xét nghiệm thấp.
Vì thế, mức độ thực sự của làn sóng thứ hai đang tàn phá Ấn Độ có thể khủng khiếp hơn nhiều so với những gì chính thức được công bố.
Ông Ramanan Laxminarayan - giám đốc Trung tâm Động lực học, Kinh tế và Chính sách ở New Delhi - cho biết: "Mọi người đều biết rằng cả số ca bệnh và số tử vong được công bố là những con số thấp nhất".
Ông cho biết thêm: "Năm ngoái, chúng tôi ước tính rằng chỉ có 1 trong số khoảng 30 trường hợp nhiễm được phát hiện bằng xét nghiệm, vì vậy thống kê chính thức về số các ca mắc thấp hơn nhiều số ca mắc thực tế. Lần này, số liệu tử vong chính thức có lẽ là rất thấp, so với trên thực tế".
Đào mộ chôn nạn nhân COVID-19 ở thành phố Gauhati, Ấn Độ (Ảnh: CNN)
Khi làn sóng dịch đầu tiên bắt đầu giảm vào tháng 9 năm ngoái, chính phủ Ấn Độ chỉ ra rằng tỷ lệ tử vong thấp là một dấu hiệu cho thấy họ đã thành công trong việc xử lý dịch và ủng hộ quyết định dỡ bỏ một số hạn chế. Theo một thông cáo báo chí vào tháng 8, Thủ tướng Narendra Modi đã ca ngợi những số liệu thấp này nhằm nâng cao "niềm tin của người dân" và dự đoán rằng "toàn bộ đất nước sẽ chiến thắng trong trận chiến chống lại COVID-19".
Nhưng nay trận chiến đó vẫn đang tiếp diễn. Số người chết hàng ngày dự kiến sẽ tiếp tục tăng cho đến giữa tháng 5, theo các mô hình dự đoán từ Viện Đo lường và Đánh giá Y tế của Đại học Washington (Mỹ).
Các dự đoán cho thấy số người chết có thể lên tới hơn 13.000 người một ngày - gấp hơn bốn lần số người chết hàng ngày hiện tại.
Ông Laxminarayan dự báo thẳng thắn: "Tôi không nghĩ có gia đình nào thoát được cái chết từ COVID-19. Mỗi gia đình có thể có một người mất vì COVID-19 là điều mà tôi nghĩ đến".
Xét nghiệm không đủ
Xét nghiệm COVID-19 ở thành phố Mumbai, Ấn Độ (Ảnh: CNN)
Năng lực xét nghiệm của Ấn Độ đã tăng lên đáng kể kể từ làn sóng dịch đầu tiên. Vào khoảng thời gian này năm ngoái, quốc gia này đã xét nghiệm ít hơn nửa triệu người mỗi ngày - bây giờ, "họ đang thực hiện gần 2 triệu xét nghiệm mỗi ngày", Tiến sĩ Soumya Swaminathan, nhà khoa học của Tổ chức Y tế Thế giới cho biết.
Nhưng "điều đó vẫn chưa đủ vì tỷ lệ dương tính trung bình trên toàn quốc là khoảng 15% - ở một số thành phố như Delhi, con số này lên đến 30% hoặc cao hơn", bà Swaminathan cho biết. "Điều đó có nghĩa là có rất nhiều người mắc bệnh và không được phát hiện chỉ vì khả năng xét nghiệm hạn chế... Chỉ sau này chúng ta mới biết số người thực sự bị mắc bệnh ở Ấn Độ là bao nhiêu".
Theo bà Bhramar Mukherjee, giáo sư thống kê sinh học và dịch tễ học tại Đại học Michigan (Mỹ), có một vài lý do dẫn đến việc Ấn Độ không xét nghiệm được hết. Rõ ràng nhất là những bệnh nhân không có triệu chứng - còn được gọi là "nhiễm virus thầm lặng" - không bao giờ biết họ mắc bệnh, và vì vậy không bao giờ đi xét nghiệm.
Ngoài ra còn có các khác biệt về cách làm báo cáo giữa các thành phố, giữa các bang. Việc xét nghiệm cũng khó tiếp cận hơn ở các vùng nông thôn. Những cư dân nghèo có thể không nghỉ làm được để đi xét nghiệm.
Bà Mukherjee cho biết: "Tất cả các quốc gia ở một mức độ nào đó đã phải đối mặt với vấn đề phân loại chính xác các trường hợp tử vong liên quan đến COVID-19, nhưng tôi nghĩ ở Ấn Độ, vấn đề là khá nghiêm trọng".
Nhưng các cuộc khảo sát huyết thanh học, kiểm tra các kháng thể trong hệ thống miễn dịch để chỉ ra liệu ai đó đã tiếp xúc với virus hay chưa, giúp các nhà khoa học có một thước đo tốt hơn về số người mắc bệnh trong thực tế.
Tiến sĩ Swaminathan cho biết các cuộc khảo sát quốc gia trước đây cho thấy số người như vậy "cao hơn ít nhất 20 đến 30 lần so với những gì đã được báo cáo".
Khi áp dụng vào các số liệu được báo cáo hôm 27/4, tổng số ca mắc COVID-19 ở Ấn Độ có thể lên đến hơn 529 triệu ca, chứ không phải là hơn 17,6 triệu ca như công bố chính thức.
Trung tâm cách ly COVID-19 tạm thời trong sân vận động ở thành phố Srinaga, Ấn Độ (Ảnh: CNN)
Thống kê số ca tử vong luôn có vấn đề
Ngay cả trước khi xảy ra đại dịch COVID-19, Ấn Độ cũng không thống kê được đầy đủ số ca tử vong nói chung.
Cơ sở hạ tầng y tế công cộng thiếu thốn có nghĩa là ngay cả trong thời kỳ bình thường, chỉ có 86% trường hợp tử vong trên toàn quốc được ghi nhận trong hệ thống của chính phủ. Theo chuyên gia y học cộng đồng, Tiến sĩ Hemant Shewade, chỉ có 22% trong số tất cả các trường hợp tử vong được bác sỹ chứng nhận nguyên nhân tử vong.
Phần lớn người dân ở Ấn Độ chết tại nhà hoặc những nơi không phải bệnh viện, vì vậy các bác sĩ thường không có mặt để xác định nguyên nhân tử vong. Tới đợt dịch COVID-19 thứ hai này, vấn đề càng rõ ràng hơn, khi các bệnh viện hết chỗ. Không còn nơi nào để đi điều trị, bệnh nhân COVID-19 hiện đang chết tại nhà, trong xe cấp cứu, trong phòng chờ và các phòng khám quá tải ngày càng nhiều.
Hàng dài xe cứu thương chở bệnh nhân COVID-19 chờ nhập viện ở thành phố Ahmedabad, Ấn Độ (Ảnh: CNN)
Còn có những vấn đề về hậu cần, như thiếu thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia hoặc do lỗi của con người. Và những vấn đề này trầm trọng hơn ở các vùng nông thôn.
Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Tin học Quốc gia về Dịch bệnh, một cơ quan thuộc Hội đồng Nghiên cứu Y khoa Ấn Độ (NCDIR) do chính phủ điều hành, cho biết trong một báo cáo năm 2020 trên tạp chí Lancet rằng rất khó để đảm bảo từng quốc gia tuân thủ các hướng dẫn để nắm bắt tất cả những ca tử vong được xác nhận và nghi ngờ do COVID-19.
Ông cho biết: "Theo luật hiện hành, NCDIR không bắt buộc phải lấy dữ liệu về các trường hợp tử vong nghi ngờ hoặc có thể xảy ra từ các bang, vì vậy tôi không thể nói liệu các trường hợp tử vong có được chứng nhận hay không".
Tính đến 27/4, Ấn Độ đã báo cáo gần 198.000 ca tử vong do COVID-19. Tuy nhiên, giáo sư Mukherjee ước tính số ca tử vong do COVID-19 có thể được báo cáo thấp hơn hai đến năm lần - có nghĩa là số người chết thực sự có thể lên tới gần 990.000.
Số lượng đám tang tập thể, hỏa táng và thi thể chồng chất chờ xử lý đã làm dấy lên nghi ngờ về số ca tử vong được báo cáo chính thức ở nhiều thành phố trong vài tuần qua. Các chuyên gia cho rằng sự khác biệt một phần có thể là do bệnh nhân chết trước khi họ được xét nghiệm hoặc có các yếu tố không phải COVID-19 được liệt kê là nguyên nhân tử vong.
Nhân viên y tế từ chối nhận bệnh nhân do bệnh viện đã quá tải ở thủ đô New Delhi, Ấn Độ (Ảnh: CNN)
Bà Mukherjee cho biết: "Thách thức thực sự trong việc nắm bắt những cái chết do COVID-19 là vì nguyên nhân cái chết thường được gán cho một bệnh kèm theo như bệnh thận hoặc bệnh tim. Đó là lý do tại sao nhiều quốc gia hiện đang ước tính số ca tử vong vì COVID-19 dựa trên tính toán số tử vong chênh lên so với thời kỳ bình thường, như ở Anh và Mỹ".
Ông Max Rodenbeck, Giám đốc Văn phòng Nam Á của tạp chí The Economist, cho biết: "Ở Delhi, ít nhất 3.000 người đã đi viếng đám tang trong tuần trước. Có một khu hỏa táng ở Delhi, đó là một khu đất lớn trong công viên, người ta đang xây dựng thêm 100 giàn hỏa táng ở đó... Delhi là thành phố được chú ý nhất ở Ấn Độ đấy. Chứ những gì xảy ra bên ngoài Delhi thì thật kinh khủng".
Một khu hỏa thiêu nạn nhân COVID-19 ở thủ đô New Delhi, Ấn Độ (Ảnh: CNN)
Hậu quả của thống kê không chính xác
Giáo sư Mukherjee cho biết việc báo cáo không đầy đủ có thể là một phần lý do tại sao phần lớn người Ấn Độ mất cảnh giác trước làn sóng dịch thứ hai.
Bà nói: "Nếu chúng tôi có dữ liệu chính xác hơn về các trường hợp mắc bệnh, nhiễm virus, cũng như tử vong, thì tất nhiên, chúng tôi sẽ chuẩn bị kỹ lưỡng hơn và cũng dự đoán được nhu cầu về nguồn lực y tế. Dữ liệu sai không thay đổi được sự thật. Nó chỉ khiến các nhà hoạch định chính sách dự đoán nhu cầu sai thôi".
Và thực tế hiện nay đúng là các bang và chính quyền địa phương đang phải tuyệt vọng chờ đợi viện trợ từ chính quyền trung ương và nước ngoài. Mỹ, Anh, Pháp, Đức và Pakistan là những quốc gia đã tham gia hỗ trợ các thiết bị y tế cần thiết bao gồm máy thở và ôxy cho Ấn Độ.
Bộ trưởng ngoại giao Anh Dominic Raab đã viết trên mạng xã hội Twitter: "Không ai an toàn cho đến khi tất cả chúng ta đều an toàn," cùng với những hình ảnh về hàng viện trợ của Anh đến Ấn Độ hôm 27/4.
Cả thế giới đều đang mong nước nào cũng nghĩ được như vậy!
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!