Nhìn lại những sự cố nhiễu động máy bay
Thông báo bất cứ ai ngồi trên máy bay cũng sợ là "máy bay bay qua vùng thời tiết xấu gây nhiễu động, rung lắc". Tuần trước, hơn 200 hành khách và thành viên phi hành đoàn trên chuyến bay SQ321 của hãng Singapore Airlines bay từ London đến Singapore đã phải trải qua những giây phút kinh hoàng hơn thế.
Chiếc máy bay này đã lên cao rồi lại tụt xuống liên tục trong suốt 1 phút đồng hồ. Những hành khách không cài dây an toàn đã bị hất tung ra khỏi chỗ ngồi, đập đầu vào trần máy bay rồi rơi thẳng xuống sàn. Hậu quả là đã có 1 hành khách 73 tuổi tử vong, hàng chục hành khách bị thương và phải nằm trong phòng hồi sức tích cực. 22 người bị chấn thương cột sống, 6 người bị chấn thương sọ não, 13 người khác bị chấn thương ở xương, cơ và các vùng khác. Rất nhiều người cảm thấy như vừa về từ cõi chết.
Ngày 21/5, một chuyến bay của Singapore Arlines gặp nhiễu động nghiêm trọng khi bay trên lưu vực sông Irrawaddy của Myanmar (Ảnh: NDTV)
Cách đây 3 hôm, một chuyến bay của Qatar Airways cũng gặp sự cố nhiễu động và khiến 12 hành khách bị thương. Theo lời kể lại của các nhân chứng, họ cũng bị hất tung ra khỏi ghế, nhất là các hành khách không đeo dây an toàn.
Trong vài ngày, 2 hãng hàng không thuộc top đầu thế giới về sự an toàn đã gặp phải những sự cố đáng tiếc. Vậy nguyên nhân là do đâu?
Biến đổi khí hậu - "thủ phạm" gây nhiễu động máy bay
Trên đây là những sự cố đáng tiếc nhưng phải khẳng định máy bay là phương tiện di chuyển an toàn nhất. Theo thống kê của cả năm 2023, trong 1,26 triệu chuyến bay mới có 1 chuyến gặp sự cố, nghĩa là xác suất gặp sự cố trên máy bay vô cùng thấp. Tuy nhiên, với những hành khách của hai chuyến bay vừa rồi thì khó có thể thuyết phục họ bước lên một chuyến bay khác trong tương lai gần.
Một nguyên nhân gây ra hiện tượng nhiễu động, theo các chuyên gia, chính là do biến đổi khí hậu.
Trong hơn 40 năm qua, những sự cố rung lắc máy bay gây hậu quả nghiêm trọng đã tăng 55%. Trong đó, khí hậu thay đổi đóng một vai trò quan trọng. Một nghiên cứu được BBC đăng tải cho thấy nhiệt độ Trái đất càng ấm lên càng trùng khớp với xu hướng dịch chuyển bất thường của những luồng khí trên cao. Chính những luồng khí này gây ra hiện tượng như "ổ gà" trên trời, khiến máy bay rung lắc.
Cảnh tượng bên trong máy bay lúc gặp sự cố nhiễu động không khí (Ảnh: The Straist Times)
Vậy nên, dù thời tiết tốt, trời trong xanh nhưng máy bay vẫn bị xóc, rung, lắc hoặc thậm chí là rơi tự do trong một thời gian ngắn. Giới chuyên gia những ngày qua nhắc nhiều đến hiện tượng "nhiễu động trời trong" - một dạng nhiễu động không khí không thể phát hiện bằng mắt thường, thậm chí rất khó phát hiện bằng radar thông thường. Đây được cho là nguyên nhân gây ra sự cố rung lắc mới đây của Singapore Airlines và có thể cả Qatar Airlines.
Hiện tượng nhiễu động không khí được tạo ra khi các luồng không khí di chuyển với tốc độ mạnh va vào nhau. Hiện tượng nhiễu động không khí nghiêm trọng có thể khiến ngay cả những phi công dày dạn kinh nghiệm nhất cũng phải lo lắng. Thông thường, nhiễu động không khí có thể xuất hiện ở bất cứ độ cao nào trong khí quyển và trong các điều kiện khí tượng khác nhau, dễ xảy ra nhất trên các ngọn núi cao, đại dương, đường xích đạo và khi đi vào các luồng phản lực. Còn hiện tượng "nhiễu động trời trong" (CAT) thường do sự thay đổi hướng gió rất đột ngột khi có sự chuyển động hỗn loạn của không khí trong điều kiện trời quang mây.
Không phải tự nhiên mà các hiện tượng nhiễu động này ngày càng phổ biến và nghiêm trọng. Nguyên nhân là do biến đổi khí hậu. Độ ẩm và nhiệt độ cao có xu hướng làm cho nhiễu loạn mạnh hơn. Vì vậy, các đường bay như từ thủ đô London, Anh đến New York, Mỹ trong những tháng mùa hè có thể sẽ gập ghềnh hơn so với bay cùng tuyến vào tháng 12.
Theo bà Anita Mendiratta - chuyên gia an toàn hàng không: "Khu vực mà máy bay của hãng hàng không Singapore Airlines bay qua đang phải hứng chịu ảnh hưởng của gió mùa nên máy bay đã gặp hiện tượng gió đứt tầng thấp, tức là có sự thay đổi bất ngờ trong tốc độ hoặc hướng gió trong một khoảng cách ngắn. Vì vậy, chúng tôi phân tích độ rơi 2.000m trong vòng 3 phút khi máy bay đang cố gắng ổn định. Máy bay được chế tạo để có thể chịu được bất kỳ sự nhiễu loạn không khí nào nhưng bên trong máy bay, bạn và tôi với tư cách là hành khách, hành lý, thiết bị phục vụ ăn uống đều có thể di động và đó là lý do xảy ra rất nhiều thiệt hại do mọi thứ bị hất tung lên".
(Ảnh minh họa: Getty Images)
Hiện tượng gió đứt tầng thấp gây nên nhiễu động không khí từng là nguyên nhân của nhiều vụ rơi máy bay trên thế giới. Điển hình là năm 2013, Lao Airlines xác định nguyên nhân vụ tai nạn máy bay khiến 49 người tử vong có thể là do hiện tượng gió đứt tầng thấp. Theo cơ quan thời tiết quốc gia Hoa Kỳ, khoảng 75% sự cố nhiễu loạn trời trong xảy ra khi bầu trời quang đãng, trong lành thậm chí không một gợn mây.
Bà Anita Mendiratta nhấn mạnh: "Rõ ràng đây là một sự cố liên quan đến thời tiết và sẽ ảnh hưởng đến bất kỳ hãng hàng không nào gặp phải sự cố này cũng như bất kỳ nhà sản xuất hàng không nào".
Số liệu của Cục An toàn giao thông Australia cho thấy từ đầu năm 2024 đến nay đã xảy ra 790 sự cố máy bay thương mại trên toàn cầu, trong đó 52 vụ do thời tiết. Với tốc độ biến đổi khí hậu như hiện nay, nhiễu động gây hậu quả nghiêm trọng sẽ tăng gấp 2 - 3 lần trong những thập kỷ tới đây. Đây là một tình trạng mà ngành hàng không toàn cầu cần phải có biện pháp ứng phó.
Những công nghệ đảm bảo an toàn hàng không
Yếu tố "an toàn" chắc chắn giờ đây sẽ càng được lưu tâm hơn khi chúng ta chọn đi máy bay. Câu hỏi đặt ra là như thế nào được gọi là một chuyến bay an toàn và các hãng hàng không đang làm gì để nâng cấp sự an toàn này?
Trong hàng chục năm qua, các biện pháp an toàn của ngành hàng không đã được nâng cấp rất nhiều. Trong đó có cuộc thử nghiệm được Cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ NASA thực hiện tại Trung tâm Nghiên cứu ở bang Virginia. Hiện trường máy bay gặp nạn được dựng lên và NASA nghiên cứu công nghệ định vị máy bay bị nạn. Nhưng NASA không chỉ quan tâm tới công tác cứu trợ mà còn đầu tư rất nhiều vào nghiên cứu các biện pháp phòng chống tai nạn. Điển hình như công nghệ TASAR - phần mềm các phi công và cơ quan kiểm soát dưới mặt đất sử dụng. TASAR lấy bản đồ khu vực và vẽ hàng trăm đường thẳng tỏa ra từ máy bay. Những đường này thể hiện các tuyến đường tối ưu mà máy bay có thể bay. Phần mềm sẽ giảm bớt khả năng máy bay đi lạc vào vùng cấm bay hoặc nơi có thời tiết nguy hiểm hoặc đến quá gần các máy bay khác.
Ông Geoffrey Thomas - Tổng biên tập tờ Airlinerating - chia sẻ: "Quay ngược lại 50, 60 năm về trước, khi radar chưa được phát minh, radar thời tiết chưa có, các thiết bị cảnh báo thì rất thô sơ. Thời đó, hàng trăm hành khách thiệt mạng mỗi năm khi máy bay lao vào giữa cơn giông bão. Trong 20 năm qua, chỉ ghi nhận 3 trường hợp tử vong, trong đó có trường hợp hành khách trên chuyến bay của Singapore Airlines. Ngành hàng không đã có những bước tiến phi thường thông qua công nghệ, radar thời tiết phức tạp và tất cả các biện pháp phòng ngừa khác.
Có thể nói, biến đổi khí hậu và các hiện tượng tự nhiên đang ngày càng khó lường nhưng công nghệ dự báo cũng đang được phát triển nhanh chóng để có thể ứng phó kịp thời.
Singapore Airlines rút kinh nghiệm sau sự cố máy bay
Singapore Airlines được đánh giá là một sự vụ đáng tiếc với lý do khách quan vì rõ ràng những biến động thời tiết khó có thể dự báo chính xác 100%. Trong trường hợp của Singapore Airlines, họ được đánh giá là đã xử lý tốt nhất có thể tình huống này. Tuy nhiên, các hành khách của họ hiện tại và tương lai, cũng như các hành khách của rất nhiều hãng khác, hẳn muốn biết các hãng này sẽ củng cố biện pháp an toàn như thế nào?
Ngoài những công nghệ định vị dự báo thời tiết, bên trong cabin - nơi xảy ra nhiều va đập - sẽ có những thay đổi gì được hãng áp dụng để giảm thiểu trường hợp hành khác bị thương thậm chí là tử vong?
Trên thực tế, di chuyển bằng đường hàng không vẫn là thuận tiện và an toàn hơn cả. Singapore Airlines được đánh giá là một trong những hãng hàng không hiện đại và an toàn nhất trên thế giới. Rất ít vụ tại nạn được ghi nhận liên quan đến hãng bay này trong những năm vừa qua. Tuy nhiên, sau vụ việc xảy ra gần đây khiến 1 người chết và nhiều người bị thương, hãng hàng không này cho biết sẽ siết chặt thêm một số biện pháp đảm bảo an toàn bay.
Ngoài những biện pháp đang được triển khai, hãng cũng yêu cầu phi hành đoàn và hành khách phải ngồi đúng vị trí, thắt dây an toàn khi máy bay bay vào vùng nguy hiểm và có đèn báo yêu cầu thắt dây an toàn. Ở thời điểm này, các tiếp viên sẽ không được phục vụ nước nóng và bữa ăn cho hành khách.
Sau vụ tại nạn, đường bay Singapore - London (Anh) tạm thời cũng được điều chỉnh một phần, các chuyến bay sẽ đi qua vịnh Bengal và biển Andaman thay vì bay qua khu vực vừa rồi của Myanmar. Ngoài ra, hãng hàng không này cũng cho biết sẽ tiếp tục đánh giá kỹ các nguy cơ tiềm tàng khác để có biện pháp đảm bảo an toàn bay phù hợp, với phương châm an toàn của hành khách và phi hành đoàn là trên hết.
Sau những vụ việc vừa rồi, nhiều hãng hàng không trên thế giới và các chuyên gia đã kêu gọi hành khách cần tuân thủ nghiêm ngặt quy định thắt dây an toàn trên máy bay, thậm chí nhiều nhất có thể. Bởi không phải sự nhiễu động nào cũng được báo trước, kể cả khi bầu trời trong xanh vẫn có những hiểm nguy chực chờ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!