Bầu cử Nghị viện châu Âu - một trong những cuộc bầu cử lớn trong năm bầu cử 2024 - đã kết thúc. Kết quả bầu cử đã tạo nên một trận địa chấn chính trị ở châu Âu. Đó là những gì được báo chí quốc tế mô tả về kết quả bầu cử Nghị viện châu Âu khi các đảng cực hữu giành các chiến thắng đáng kể tại các quốc gia có tầm ảnh hưởng, có vai trò lãnh đạo tại châu Âu. Tuy nhiên, trên bình diện toàn châu Âu, kết quả này sẽ không gây ra những tác động quá lớn.
Theo kết quả bầu cử cho đến hiện tại, nhóm trung hữu Nhân dân Châu Âu (EPP) vẫn tiếp tục dẫn đầu kết quả bầu cử Nghị viện, với 189 ghế, trở thành nhóm có sức ảnh hưởng lớn nhất. Tiếp theo đó là Liên minh Tiến bộ Xã hội và Dân chủ (S&D), nhóm trung tả lớn thứ 2 trong Nghị viện châu Âu, giành được 135 ghế. Nhóm Đổi mới châu Âu (RE), nơi tập trung của đại đa số người theo chủ nghĩa tự do, đứng thứ 3 với 79 ghế. Hai nhóm cực hữu là Bảo thủ và Cải cách châu Âu (ECR) và nhóm Bản sắc và Dân chủ (ID) đã giành được lần lượt 76 và 58 ghế, nhiều ghế hơn so với nhiệm kỳ trước.
Kết quả của cuộc bầu cử cho thấy xu hướng ngả về cực hữu được thể hiện rõ nhất tại một vài quốc gia. Đặc biệt là tại hai quốc gia lớn nhất châu Âu là Đức và Pháp. Còn tại Áo, Hà Lan, Tây Ban Nha và Italy, các đảng cực hữu cũng đã đạt được chiến thắng so với cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu năm 2019.
Nước Pháp trước bầu cử quốc hội sớm
Làn sóng cực hữu nổi lên mạnh mẽ tại Pháp trong cuộc bầu cử này khiến Tổng thống Macron buộc phải tuyên bố giải tán quốc hội, tổ chức bầu cử sớm vào cuối tháng 6. Đây là một trong những quyết định được coi là rất mạo hiểm. Như Tổng thống Pháp khẳng định, nước Pháp đang trải qua một giai đoạn nghiêm trọng trong lịch sử - kinh tế trầm lắng, phe cực hữu nổi lên. Mọi con mắt đều đổ dồn vào cuộc bầu cử Quốc hội sớm tại Pháp khi chiều tối nay (16/6) là hạn chót đăng ký ứng cử viên.
Suốt tuần qua, chính trị nước Pháp sôi động, chuẩn bị cho chiến dịch tranh cử 2 tuần sẽ bắt đầu vào sáng 17/6. Cục diện đã xáo trộn dữ dội chỉ trong 1 tuần theo hướng bất lợi cho đảng ôn hòa của Tổng thống khi cách đây 1 tuần vẫn đang nắm đa số tương đối trong Quốc hội. Đảng cực hữu tiếp tục những cam kết mà cử tri Pháp muốn nghe.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (Ảnh: AFP)
Ông Jordan Bardella - Chủ tịch đảng Tập hợp quốc gia (cực hữu) - nói: "Tôi muốn giảm thuế giá trị gia tăng lúc này 20% xuống còn 5,5% đối với xăng dầu, khí đốt và điện vì tôi nghĩ đang có cả triệu người Pháp không thể sưởi ấm hoặc buộc phải hạn chế đi lại. Chúng ta cũng chống lại các hiệp định thương mại tự do vì nông dân Pháp không thể hiểu nổi vì sao ở Pháp vẫn có những nông sản nhập khẩu từ các nước xa xôi không tôn trọng những tiêu chuẩn mà chúng ta đặt ra".
Ở đầu bên kia, phe cực tả đã liên kết được với nhau, đề cử chung một ứng cử viên cho mỗi đơn vị bầu cử. Đây là một chiến thuật khôn ngoan có thể giúp cánh tả vươn lên mạnh mẽ trên chính trường.
Ông Manuel Bompard - Đảng Nước Pháp bất khuất (cực tả) - cho rằng: "Nước Pháp cần phải từ bỏ chính sách của ông Emmanuel Macron thì mới có thể đáp ứng nhu cầu trước mắt của người dân và cải thiện chính sách môi trường. Nếu lên nắm quyền, chúng tôi sẽ đóng băng giá lương thực và giá năng lượng để lập tức khôi phục sức mua cho người Pháp".
Cả phe cựu hữu và cực tả đều không kiệm lời chỉ trích các quyết sách của ông Macron. Chê thì luôn dễ hơn làm. Tổng thống Pháp đã chỉ ra tính bất khả của những lời hứa hào phóng ấy.
"Đó là những cam kết hoàn toàn phi thực tế! Để thực hiện những cam kết đó thì mỗi năm phải chi từ 100 - 400 tỷ Euro. Tôi có thể nói rằng những cam kết kiểu đó thiếu trung thực về mặt chính trị và tạo ra nguy hiểm rất lớn, không chỉ đối với nền kinh tế Pháp mà còn cả với những người nộp thuế, những người đang có tiền tiết kiệm, những người đang hưởng lương hưu" - Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhận định.
Kín tiếng hơn là hai đảng truyền thống, Xã hội và Cộng hòa - hai đảng đã từng mạnh nhất, thay nhau lãnh đạo nước Pháp cho tới khi ông Macron lên làm Tổng thống, nay mờ nhạt trên chính trường. Đảng Cộng hòa trung hữu rơi vào bế tắc sau khi Chủ tịch đảng, ở thế cửa dưới, xin được liên kết với đảng cực hữu trong chiến dịch tranh cử. Chiến thuật ấy càng củng cố sức mạnh của đảng cực hữu đang được dự báo sẽ về đầu trong vòng bầu cử đầu tiên, vượt lên liên minh cực tả và vượt xa đảng trung dung ôn hòa của Tổng thống Emmanuel Macron, được dự đoán về thứ ba.
Các kịch bản bầu cử quốc hội Pháp
Cuộc bầu cử quốc hội sớm tại Pháp diễn ra trong bối cảnh căng thẳng xã hội gia tăng và rất khó dự đoán về những gì sẽ diễn ra trong những ngày tới. Dưới đây là một số kịch bản về kết quả bầu cử quốc hội, theo nhận định từ các chuyên gia.
Báo L'Opinion của Pháp đã đưa ra ba kịch bản chính. Kịch bản thứ nhất là "'giữ nguyên trạng". Cụ thể là đảng cực hữu Tập hợp Quốc gia dù giành được thêm nhiều ghế nhưng không đạt được đa số quá bán. Các đảng phái khác, từ đảng Phục hưng của Tổng thống Macron đến liên đảng cánh tả đều không đạt được đa số quá bán. Các chuyên gia cũng coi đây là kịch bản có xác suất cao nhất.
Ông Stephane Zumsteeg - Công ty Tư vấn và nghiên cứu thị trường Ipsos, Pháp - cho rằng: "Mục tiêu của ông Macron không phải là giành chiến thắng trong cuộc bầu cử mà là ngăn chặn đảng Tập hợp Quốc gia giành chiến thắng trong cuộc bầu cử và cố gắng xây dựng một liên minh với các đảng khác. Tuy nhiên, đảng Phục hưng của Tổng thống chắc chắn sẽ bị suy yếu hơn nữa".
Phe cực hữu Pháp đã giành kết quả cao trong cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu tại nước này (Ảnh: AFP)
Kịch bản thứ hai là đảng Tập hợp Dân tộc giành được đa số quá bán. Nếu điều này xảy ra, đảng cực hữu sẽ có quyền lập chính phủ và Tổng thống Macron sẽ buộc phải chấp nhận bổ nhiệm một chính trị gia đối lập làm Thủ tướng, quyền hạn của Tổng thống sẽ bị thu hẹp đáng kể, kể cả trong lĩnh vực ngoại giao.
Theo bà Anne Muxel (Đại học Sciences Po, Pháp): "Đó là quyết định mạo hiểm vì nó mở ra khả năng lần đầu tiên phe cực hữu xuất hiện ở chính phủ và mở ra khả năng có một cuộc chung sống giữa Tổng thống và chính phủ cực hữu. Nếu chúng ta có Thủ tướng của đảng Tập hợp Dân tộc, tất nhiên chúng ta sẽ có rất nhiều Bộ trưởng và thành viên chính phủ đến từ đảng này".
Kịch bản thứ ba là đảng Phục hưng giành lại được đa số quá bán và như vậy Tổng thống Macron có thể điều hành đất nước trong 3 năm còn lại của nhiệm kỳ theo ý muốn.
Dự báo chính sách của Liên minh châu Âu
Là 1 trong 3 cơ quan chính của Liên minh châu Âu, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng luật và một số chính sách, các chuyên gia cho rằng, những thay đổi trong tương quan lực lượng tại Nghị viện châu Âu khóa mới có thể tác động đến các chính sách di cư, chuyển đổi xanh. Trong khi, các vấn đề đối ngoại, quốc phòng sẽ ít chịu các tác động.
Vậy sự chuyển dịch dần sang cánh hữu sau bầu cử Nghị viện châu  sẽ tác động ra sao đến các chính sách quan trọng của khối? Cùng điểm qua một số phân tích từ báo chí quốc tế.
Tờ Bưu điện Washington nhận định kết quả của cuộc bầu cử nghị viện châu Âu vừa qua chưa có tác động ngay lập tức tới sự ủng hộ của khối với Ukraine bởi các chính sách đối ngoại và quân sự của châu Âu chủ yếu do các quốc gia quyết định. Tuy vậy, sự trỗi dậy của các chính trị gia cực hữu, nhiều người có thiên hướng ủng hộ Nga và hoài nghi với sự hỗ trợ vô điều kiện cho Ukraine, có thể là chỉ dấu cho một châu Âu đang mệt mỏi với chiến sự.
Theo Viện Nghiên cứu Quốc tế Hoàng gia Anh Chatham House, việc kết nạp thêm các thành viên vào Liên minh châu Âu, đặc biệt là các nước Đông Âu và Tây Balkan, là cần thiết để đảm bảo an ninh cho EU. Tuy nhiên, nhiều đảng cực hữu ở các nước nhìn chung đều hoài nghi về việc mở rộng EU. Theo các nhà phân tích, sẽ không có thành viên mới được kết nạp trong nhiệm kỳ 5 năm tiếp theo của Ủy ban châu Âu.
(Ảnh: European University Institute)
Tờ Thời báo hoàn cầu trích dẫn nhận định các chuyên gia cho rằng, kết quả bầu cử nghị viện châu Âu có tác động đáng kể đến các chính sách nhập cư, an ninh và chuyển đổi xanh của châu Âu vì đó là những chủ đề mà công chúng hầu như không hài lòng và là nơi các chính sách của các đảng cánh hữu đạt được điểm. Trong khi các tác động nó đối với chính sách đối ngoại sẽ không được thể hiện ngay lập tức. Ngoài ra, chủ nghĩa bảo thủ ngày càng gia tăng trong nền chính trị châu Âu sẽ dẫn đến quan điểm bảo hộ nhiều hơn về các vấn đề kinh tế và thương mại trong khối
Việc đảng Xanh mất nhiều ghế trong cuộc bầu cử vừa qua khiến cho các chính sách về khí hậu của EU, vốn đã chịu áp lực trong bối cảnh khủng hoảng chi phí sinh hoạt và tăng trưởng kinh tế yếu, có thể sẽ phải đối mặt những trở ngại hơn nữa. Chuyên trang về khí hậu và năng lượng Carbon Brief dẫn lời các chuyên gia cho rằng sự trỗi dậy của phe cực hữu dù có thể không dẫn tới việc hủy bỏ các chính sách khí hậu mà EU đã dành nhiều năm để thông qua. Nhưng một Nghị viện châu Âu hoài nghi về khí hậu có thể sẽ tạo ra những kẽ hở làm suy yếu các luật đó và khiến việc thông qua các chính sách mới trở nên khó khăn hơn. Trong khi đó, việc đảm bảo tiến bộ trong chính sách chuyển đổi xanh sẽ giúp châu Âu gia tăng khả năng cạnh tranh tổng thể với các cường quốc và khu vực khác.
Các bước ngoặt từ chiến thắng của lực lượng cực hữu tại một số quốc gia chủ chốt ở châu Âu được nhận định vẫn sẽ tiếp tục tạo ra các dư chấn chính trị thời gian tới với sự cải tổ chính trị tại nhiều quốc gia. Các chuyên gia cho rằng một châu Âu thiên hữu là xu hướng sẽ tiếp tục diễn ra trong thời gian tới. Kết quả bầu cử Quốc hội Pháp sắp tới và phiên họp đầu tiên của Nghị viện châu Âu trong tháng 7 sẽ tiếp tục định hình tương lai chính sách của châu Âu.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!