Mặc dù Mỹ khẳng định sắc lệnh là vì các mục đích an ninh quốc gia, song Trung Quốc ngay lập tức bày tỏ quan ngại sâu sắc trước động thái của Mỹ. Chính vì thế, động thái của Mỹ được nhận định có thể làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới vốn đang "cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt".
Mỹ cấm đầu tư vào công nghệ cao tại Trung Quốc
Sắc lệnh này được đánh giá là bước đi đầu tiên mang tính chiến lược của Mỹ, đảm bảo sự đầu tư trong các lĩnh vực công nghệ cao nhạy cảm như chất bán dẫn, điện toán lượng tử và trí tuệ nhân tạo AI của Mỹ không được dùng để tài trợ hoặc phục vụ cho sự tiến bộ trong lĩnh vực quân sự của một số quốc gia và vùng lãnh thổ trong danh sách đặc biệt quan ngại, trong đó có Trung Quốc. Nó cũng nhắm đến mục đích ngăn chặn nguồn vốn, công nghệ hỗ trợ Trung Quốc phát triển các loại công nghệ cao nhằm hiện đại hóa quân đội, đe dọa đến an ninh của Mỹ.
Sắc lệnh có hiệu lực từ năm sau và các công ty Mỹ đầu tư trong nhiều ngành công nghiệp của Trung Quốc sẽ phải báo cáo hoạt động để giúp Chính phủ Mỹ có cách nhìn rõ ràng hơn về các giao dịch tài chính giữa Mỹ và Trung Quốc.
Sắc lệnh này cũng có thể coi là một tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia của Mỹ, nhằm đối phó với mối đe dọa về an ninh từ những quốc gia mà Mỹ cho rằng đang phát triển nhanh chóng các loại công nghệ nhạy cảm.
Trung Quốc phản đối mạnh mẽ lệnh cấm của Mỹ
Ngay sáng sớm 10/8, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc lên án mạnh mẽ và kiên quyết phản đối hành động của Mỹ, đồng thời nhấn mạnh đây là mở rộng khái niệm an ninh và chính trị hóa hoạt động của doanh nghiệp. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc kêu gọi phía Mỹ thực hiện cam kết của Tổng thống Mỹ Joe Biden về không tìm cách tách rời khỏi Trung Quốc, tạo môi trường thuận lợi cho hợp tác đầu tư Trung Quốc - Mỹ.
Trung Quốc sẽ theo dõi chặt chẽ và kiên quyết bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp. Tuyên bố từ Bộ Thương mại Trung Quốc, sắc lệnh này làm khó đến hoạt động bình thường của doanh nghiệp, làm tổn hại đến trật tự thương mại quốc tế, phá vỡ nghiêm trọng chuỗi cung ứng và công nghiệp toàn cầu.
Nhiều chuyên gia lo ngại hành động của Mỹ sẽ khiến cho mâu thuẫn giữa Mỹ và Trung Quốc leo thang với những hành động đáp trả qua lại giống như lĩnh vực chíp khiến cả hai bên thiệt hại.
Trung Quốc chiếm đến 36% doanh số bán chip của công ty Mỹ. Trước những căng thẳng của hai bên, nhiều đồn đoán, các hãng công nghệ của Trung Quốc đang đặt mua số lượng lớn chip từ tập đoàn Nvidia của Mỹ lên đến 5 tỷ USD. Giáo sư Chang - Nghiên cứu Trung Quốc tại Đại học Harvard cho rằng, trong khi các chuyến thăm và đàm phán liên tiếp nhằm ổn định mối quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ, sắc lệnh hành pháp có thể thách thức triển vọng quan hệ ổn định tại một thời điểm quan trọng này.
Dù 6 tháng đầu năm nay, Mỹ giảm đến 25% giá trị nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc nhưng chuyên gia Vương từ Ngân hàng Trung Quốc và chuyên gia Cao - Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc đều cho rằng, việc tách rời giữa Trung Quốc và Mỹ là không thể, bởi vì các đối tác thương mại khác của Mỹ như Mexico và các nước ASEAN cần nhập khẩu linh kiện từ Trung Quốc để sản xuất hàng hóa bán sang Mỹ.
Tác động từ lệnh cấm của Mỹ đối với lĩnh vực công nghệ
Sắc lệnh của Mỹ về cấm đầu tư vào công nghệ cao tại Trung Quốc diễn ra trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung Quốc vẫn đang ở trong giai đoạn xấu nhất kể từ năm 1970. Hai bên liên tục có các động thái đáp trả lẫn nhau về công nghệ. Gần nhất, tháng 7 vừa qua, Trung Quốc cũng công bố các biện pháp hạn chế xuất khẩu đối với hai kim loại quan trọng cần thiết cho sản xuất chất bán dẫn là gallium và germanium.
Chính vì thế, động thái mới của Mỹ được nhận định có thể có tác động nhiều mặt tới lĩnh vực công nghệ, kinh tế của cả hai nền kinh tế.
Tờ CNN trích đánh giá của các chuyên gia và các nhà đầu tư cho biết, động thái mới của Mỹ hạn chế đầu tư vào công nghệ cao tại Trung Quốc sẽ làm trầm trọng thêm sự sụt giảm trong các thỏa thuận giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới và giáng một đòn mạnh vào các công ty khởi nghiệp Trung Quốc.
Một số nhà đầu tư cho rằng, thiệt hại đối với các doanh nghiệp Trung Quốc là không thể tránh khỏi, nhưng điều này cũng có khả năng gây tác động ngược trở lại đối với các thị trường Mỹ.
Cùng chung nhận định này, trang Reuters thì cho biết, những hạn chế đầu tư của Mỹ vào Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ sẽ làm tổn thương cả doanh nghiệp Trung Quốc và Mỹ, cản trở sự hợp tác bình thường và làm giảm niềm tin của nhà đầu tư vào Mỹ.
Trong khi đó, trang New York Times thì cho rằng, dù các nhóm thương mại ca ngợi chính quyền Mỹ vì đã tham khảo ý kiến từ các đại diện này, nhưng vẫn có lo ngại rằng vòng xoáy đi xuống trong quan hệ hai nước có thể đẩy nhanh sự rạn nứt giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Hiệp hội Công nghiệp bán dẫn Mỹ thì hy vọng các quy tắc cuối cùng sẽ cho phép các công ty chip của Mỹ cạnh tranh trên một sân chơi bình đẳng, tiếp cận các thị trường quan trọng, bao gồm cả Trung Quốc để thúc đẩy sức mạnh lâu dài của ngành công nghiệp Mỹ và khả năng đổi mới của Mỹ trước các đối thủ cạnh tranh.
Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ Mỹ - Trung tiếp tục gia tăng và cục diện địa kinh tế toàn cầu ngày càng phân mảnh, các chuyên gia cho rằng các bên cần tìm giải pháp phù hợp để ổn định quan hệ, hạn chế các động thái đối đầu có nguy cơ gây gián đoạn chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu, đe dọa ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế thế giới vốn đang chật vật phục hồi trước các cơn gió ngược.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!