Phần Lan nhiều năm liền được đánh giá là quốc gia có trình độ hiểu biết về phương tiện truyền thông cao nhất châu Âu. Điều này xuất phát từ kế hoạch giáo dục dài hạn, giúp thanh thiếu niên nhận diện tin giả và nâng cao tư duy phản biện ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
Tại Phần Lan, học sinh không chỉ làm bài luận hay trả lời câu hỏi trắc nghiệm, mà còn thảo luận về tin tức giả mạo, thông tin chưa kiểm chứng và tác động của các thông điệp quảng cáo. Những nội dung này tràn lan trên các nền tảng mạng xã hội phổ biến như TikTok, Snapchat và Instagram, khiến việc rèn luyện kỹ năng nhận diện và phân tích thông tin trở nên quan trọng.
Học sinh Ronja Turunen chia sẻ: "Cô giáo đã dạy em cách phân tích các thông điệp trên truyền thông, ngay cả khi chúng được viết một cách ẩn ý. Trước đây, em chỉ lướt qua những nội dung này và nghĩ rằng chúng chỉ để gây cười, nhưng giờ em nhìn nhận chúng theo góc độ khác".
Trong khi đó, học sinh Zamzam Mohamed cho biết: "Em đã làm quen với cách phân tích các nội dung trên mạng xã hội. Em được khuyến khích đặt câu hỏi, thay vì tiếp nhận thông tin một cách đơn thuần. Tư duy phản biện là kỹ năng vô cùng quan trọng".
Theo các chuyên gia giáo dục, khả năng phát hiện tin giả không chỉ là một kỹ năng truyền thông mà còn là kỹ năng công dân quan trọng trong thời đại số. Dù trẻ em lớn lên cùng mạng xã hội, nhưng không phải ai cũng có khả năng nhận diện thông tin sai lệch hoặc bảo vệ bản thân trước những nội dung độc hại.
Tại Phần Lan, nội dung về hiểu biết truyền thông được tích hợp vào chương trình giảng dạy từ bậc mẫu giáo đến trung học phổ thông. Điều này giúp học sinh thích nghi với môi trường số đang thay đổi nhanh chóng, nhất là khi trí tuệ nhân tạo ngày càng phát triển.
Giáo viên trung học Saara Varmola nhận định: "Sử dụng mạng xã hội như thế nào, ai là người đăng tải thông tin và mục đích của họ là gì, trách nhiệm của chúng ta khi tiếp nhận và chia sẻ thông tin ra sao - đó là những câu hỏi quan trọng. Nếu chỉ cấm một nền tảng, học sinh sẽ luôn tìm đến phương án thay thế. Điều quan trọng là nâng cao khả năng sử dụng và ứng xử trên môi trường số".
Theo một khảo sát, Phần Lan đã 5 năm liên tiếp xếp thứ nhất trong 41 quốc gia về mức độ phản ứng với tin giả. Thành tựu này đến từ những nỗ lực không ngừng của hệ thống giáo dục trong việc giúp học sinh phân biệt tin giả và nâng cao kỹ năng nhận biết thông tin truyền thông.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!