Mới đây, Trung Quốc đã báo cáo về việc phát hiện ra một mỏ đất hiếm cực lớn ở tỉnh Vân Nam, phía tây nam đất nước, trong bối cảnh nền kinh tế thứ hai thế giới đang tìm cách tăng cường kiểm soát chuỗi cung ứng toàn cầu đối với các khoáng sản quan trọng.
Mỏ đất hiếm mới được phát hiện này chủ yếu chứa đất hiếm trung bình và nặng, là nguyên liệu đầu vào quan trọng trong sản xuất các sản phẩm công nghệ cao bao gồm xe điện, tua bin gió và hệ thống phòng thủ tiên tiến.
Theo Cục Khảo sát Địa chất Trung Quốc thuộc Bộ Tài nguyên Thiên nhiên, mỏ này có trữ lượng tiềm năng là 1,15 triệu tấn, bao gồm hơn 470.000 tấn các nguyên tố đất hiếm chính như praseodymium và neodymium.
"Phát hiện này có ý nghĩa rất lớn trong việc củng cố lợi thế của Trung Quốc về tài nguyên đất hiếm, cải thiện chuỗi ngành công nghiệp đất hiếm và củng cố hơn nữa vị thế thống trị chiến lược của Trung Quốc về tài nguyên đất hiếm trung bình và nặng", Cục này cho biết trên tài khoản WeChat công khai của mình.
Phát hiện mới nhất này là một trong những kết quả của sáng kiến được đưa ra vào tháng 1/2023 nhằm xác định vị trí các nguồn tài nguyên có tầm quan trọng chiến lược, bao gồm: lithium, heli và đất hiếm.
Theo Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, Trung Quốc là nước sản xuất nguyên tố đất hiếm hàng đầu thế giới - bao gồm 17 oxit kim loại - với 44 triệu tấn trữ lượng.
Trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế trong sản xuất đất hiếm gia tăng, đặc biệt là với Hoa Kỳ, Trung Quốc đã áp dụng nhiều hạn chế hơn đối với nguồn cung và xuất khẩu đất hiếm, mà Bộ An ninh Nhà nước nước này đã xác định là "liên quan trực tiếp đến an ninh quốc gia".
Vào tháng 8/2024, Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin cùng Bộ Tài nguyên thiên nhiên đã đặt ra giới hạn trên cho đợt khai thác đất hiếm thứ hai của năm ngoái là 135.000 tấn và giới hạn nấu chảy là 127.000 tấn.
Kết hợp với đợt đầu tiên, Trung Quốc đặt ra giới hạn hàng năm là 270.000 tấn sản lượng, tăng 5,9% so với cùng kỳ năm ngoái và 254.000 tấn nấu chảy, tăng 4,2%.
Sau khi Quy định về Quản lý Đất hiếm được thực hiện vào tháng 10/2024, hiện tại các nhà xuất khẩu phải nộp thông tin chi tiết về giao dịch cho các cơ quan chức năng.
Theo số liệu của Hải quan, xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc đã tăng 6% vào năm ngoái lên 55.431,1 tấn. Tuy nhiên, giá trị xuất khẩu đã giảm 36% xuống còn 488,8 triệu USD.
Mỏ kim loại quý hiếm Berili tại khu tự trị Tân Cương (Trung Quốc) (Ảnh: Istock)
Theo báo Financial Times, một trong những lĩnh vực đặc biệt phụ thuộc vào đất hiếm là chuyển đổi xanh.
Nếu không có nam châm vĩnh cửu, pin xe điện sẽ lớn hơn đáng kể và các tuốc bin điện gió đặt ngoài khơi cũng sẽ cần được bảo dưỡng nhiều hơn. Nói cách khác, nguồn cung đất hiếm quyết định khả năng các nước thành công trong chiến lược môi trường của mình.
Do đó, khi các nước trên thế giới, đặc biệt là châu Âu, đẩy nhanh quá trình tiến đến trạng thái trung hòa carbon, nhu cầu về đất hiếm vốn cao nay càng tăng vọt.
Việc tìm thấy đất hiếm trên thế giới không khó. Tuy nhiên việc xử lý, tinh chế các quặng đất hiếm thành sản phẩm công nghiệp lại đòi hỏi quy trình vô cùng phức tạp và sản sinh nhiều chất thải độc hại.
Do đó, hầu hết các nhà sản xuất phương Tây đã từ bỏ việc khai thác tài nguyên này. Trong khi đó, Bắc Kinh đã tận dụng tối đa trữ lượng đất hiếm của mình để xây dựng vị thế không thể lay chuyển trong chuỗi giá trị toàn cầu.
Trung Quốc hiện khai thác 70% sản lượng đất hiếm trên thế giới và xử lý 87% số quặng khai thác. 91% lượng đất hiếm qua xử lý cũng được nước này tinh chế thành sản phẩm và 94% nam châm vĩnh cửu thế giới sử dụng gắn nhãn Trung Quốc.
Với chiến lược công nghiệp dài hạn, được hậu thuẫn bởi nhà nước, các doanh nghiệp Trung Quốc đã thiết lập vị thế kiểm soát ở tất cả các bước trong quy trình biến quặng đất hiếm thành sản phẩm công nghiệp.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!