Thế giới đang trải qua những thách thức chưa từng có vì đại dịch COVID-19. Dịch bệnh đã cuốn đi bao thành quả phát triển của nhiều quốc gia và càng thổi bùng lên những thách thức vốn tiềm ẩn trong môi trường chính trị, kinh tế, xã hội trên toàn cầu. Trong bối cảnh đó, nhận diện các khó khăn, đề ra định hướng phát triển của nền đối ngoại Việt Nam, nhằm bảo đảm lợi ích quốc gia - dân tộc, nâng cao vị thế và vai trò đất nước… là điểm rất quan trọng được nhấn mạnh trong văn kiện Đại hội 13 của Đảng.
Trong suốt chiều dài hàng ngàn năm lịch sử của cha ông ta, cùng với việc bảo vệ và xây dựng đất nước, công tác đối ngoại có vai trò rất quan trọng, gắn liền với lợi ích của đất nước và nhân dân. Phương châm đối ngoại của Việt Nam luôn hướng tới hòa bình, hữu nghị, nhân văn và hòa hiếu với các nước lân bang, theo nguyên tắc đối ngoại "dĩ bất biến, ứng vạn biến" của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Ngày nay, trong tiến trình hội nhập quốc tế, công tác đối ngoại đã góp phần lớn vào việc giữ vững ổn định chính trị - xã hội, bảo vệ đất nước từ sớm, từ xa, tối đa hóa lợi ích quốc gia, phục vụ phát triển kinh tế, mở rộng thị trường, thu hút công nghệ để đưa đất nước ngày càng phồn thịnh. Đối ngoại Việt Nam được triển khai mạnh mẽ trên ba trụ cột Đối ngoại Đảng, Ngoại giao nhà nước và Đối ngoại nhân dân.
Ba trụ cột của đối ngoại Việt Nam
Đối ngoại Việt Nam hiện đại chính thức bắt đầu khi nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập năm 1945, bước vào giai đoạn đối ngoại giải phóng dân tộc (1945-1975).
Đối ngoại Việt Nam đã đi tiên phong trong giữ vững độc lập, bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ, kháng chiến cứu quốc. Trong giai đoạn đó, Đối ngoại Việt Nam đã hình thành mặt trận nhân dân thế giới rộng lớn, ủng hộ sự nghiệp cách mạng của Việt Nam trong hai cuộc kháng chiến mà nổi bật là Hiệp định Paris năm 1973 tạo tiền đề có tính chiến lược, tiên quyết để giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước vào năm 1975.
Bà Nguyễn Thị Bình - Nguyên Phó Chủ tịch nước khẳng định: "Chúng ta không những đã tranh thủ được sự ủng hộ của các nước xã hội chủ nghĩa lúc bấy giờ nhất là Liên Xô, Trung Quốc, phong trào không liên kết, các diễn đàn quốc tế, mà chúng ta còn tranh thủ được hàng triệu người có lương tri trên thế giới, những người yêu chuộng hòa bình và công lý".
Bước vào giai đoạn Đối ngoại tái thiết khôi phục đất nước (1975-1986), mặt trận đối ngoại đã đóng góp vào công cuộc khôi phục đất nước sau chiến tranh và đấu tranh phá thế bao vây cấm vận. Tháng 9/1977, Việt Nam chính thức gia nhập Liên Hợp Quốc.
Ông Vũ Khoan - Nguyên Phó Thủ tướng cho biết: "Nỗ lực lớn rất khó là bình thường hóa quan hệ với các nước lớn và các nước trong khu vực. Không phải dễ dàng và không có thời gian để kể lại, nhưng đó là cả sự vật lộn, đàm phán rất khó khăn và phức tạp, cuối cùng chúng ta đã có được vai trò rất lớn trên trường quốc tế cũng xuất phát từ đó".
Giai đoạn Đối ngoại trong đổi mới và hội nhập, đánh dấu bởi Đại hội Đảng lần thứ VI là thời điểm lịch sử, mở ra một giai đoạn mới, xác định đường lối đối ngoại "rộng mở" với nhiệm vụ hàng đầu là "tranh thủ điều kiện quốc tế thuận lợi cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc". Công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế đã đạt được những thành tựu quan trọng, triển khai đồng bộ, toàn diện của các lực lượng làm công tác đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, đối ngoại nhân dân và sự phối hợp chặt chẽ với đối ngoại của các bộ ngành.
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh cho biết thêm: "Chúng ta đã thiết lập quan hệ với 189/193 nước thành viên của Liên Hợp Quốc. Đặc biệt quan trọng, chúng ta tạo dựng được những khuôn khổ, đó là 17 quan hệ đối tác chiến lược, 13 quan hệ đối tác toàn diện".
Tiếp tục thúc đẩy giải quyết các vấn đề trên biển, an ninh, an toàn hàng hải, hàng không trên cơ sở luật pháp quốc tế
Đối ngoại cũng góp phần thay đổi vị thế của đất nước và từng bước làm rạng danh Tổ quốc. Việt Nam đã và đang dần đóng vai trò nòng cốt, có trách nhiệm tại các diễn đàn, tổ chức đa phương có tầm quan trọng chiến lược đối với đất nước. Đối ngoại trở thành lực lượng đi trước mở đường trong từng bước hội nhập quốc tế, hay mới đây nhất, trong ngoại giao vaccine, góp phần bảo đảm an sinh xã hội, an toàn sức khỏe cho nhân dân.
Đại hội 13 định hướng chiến lược cho công tác đối ngoại
Năm 2021 có ý nghĩa quan trọng, vì là năm đầu tiên cả nước quán triệt, triển khai Nghị quyết Đại hội đảng lần thứ 13, với những nội dung quan trọng về đối ngoại. Trong bối cảnh, tình hình thế giới và khu vực được dự báo sẽ đầy biến động, thậm chí với những thay đổi sâu sắc có tính bước ngoặt, Đối ngoại Việt Nam sẽ phải thay đổi, sáng tạo như thế nào để "nhìn trước những tiềm năng và thách thức, cùng cả hệ thống chính trị và toàn dân thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ chính trị đặt ra.
Đại hội Đảng 13 xác định các nhiệm vụ đối ngoại thời gian tới gồm:
- Tiếp tục phát huy vai trò tiên phong của đối ngoại trong việc tạo lập và giữ môi trường hòa bình, ổn định, huy động các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước, nâng cao vị thế và uy tin đất nước.
- Bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi"; nhấn mạnh đây là mục tiêu tối thượng, xuyên suốt, bất biến.
- Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, giải quyết tốt mối quan hệ giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế; thúc đẩy hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, linh hoạt, hiệu quả vì lợi ích quốc gia - dân tộc, bảo đảm độc lập, tự chủ, chủ quyền quốc gia.
Giải quyết các vấn đề còn tồn tại liên quan đến đường biên giới trên bộ với các nước láng giềng.
- Tiếp tục đưa các mối quan hệ đối ngoại song phương đi vào chiều sâu, tạo thế đan xen lợi ích, "tăng độ tin cậy"; đối ngoại đa phương "chủ động tham gia, tích cực đóng góp, nâng cao vai trò của Việt Nam trong xây dựng, định hình các thể chế đa phương và trật tự chính trị, kinh tế quốc tế".
- Đối ngoại cùng quốc phòng, an ninh và cả hệ thống chính trị phối hợp, đóng góp vào bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định của đất nước, giữ nước từ sớm, từ xa; tiếp tục thúc đẩy giải quyết các vấn đề trên biển, an ninh, an toàn hàng hải, hàng không trên cơ sở luật pháp quốc tế, nhất là Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982. Củng cố đường biên giới hòa bình, an ninh, hợp tác và phát triển; giải quyết các vấn đề còn tồn tại liên quan đến đường biên giới trên bộ với các nước láng giềng.
- Hỗ trợ để người Việt Nam ở nước ngoài có địa vị, phát triển kinh tế và đời sống, hòa nhập xã hội sở tại. Nâng cao hiệu quả công tác bảo hộ công dân, quản lý lao động, du học sinh… Tạo điều kiện để đồng bào giữ gìn tiếng Việt, bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao lòng tự hào, tự tôn dân tộc. Làm tốt công tác thông tin tình hình trong nước, giúp đồng bào hướng về Tổ quốc, nhận thức và hành động phù hợp với lợi ích quốc gia - dân tộc, có chính sách thu hút nguồn lực của người Việt Nam ở nước ngoài đóng góp tích cực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại với ba trụ cột là đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước và đối ngoại nhân dân, phối hợp thống nhất, chặt chẽ, đồng bộ ba trụ cột đối ngoại, các cơ quan, lực lượng đối ngoại nhằm tạo nên sức mạnh tổng hợp; tăng cường cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các kênh và các cơ quan đối ngoại, đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại và hội nhập quốc tế.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!