“Siết” quản lý hàng xuất nhập khẩu qua thương mại điện tử

Thương mại điện tử (TMĐT) ở Việt Nam đã và đang phát triển như vũ bão. Theo ước tính, mỗi tháng, người Việt Nam bỏ ra hơn 1 tỷ USD để mua sắm, nhập hàng hóa từ nước ngoài qua các sàn TMĐT. Tuy nhiên, rủi ro từ tình trạng gian lận thương mại, hàng nhái, hàng giả, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ rất lớn và việc quản lý hàng xuất nhập khẩu của các cơ quan nhà nước đang gặp không ít khó khăn, thách thức.

Thách thức trong công tác quản lý

TMĐT đã trở thành một phần quan trọng của nền kinh tế toàn cầu. Tại Việt Nam, TMĐT đang phát triển mạnh mẽ, với sự gia tăng nhanh chóng của rất nhiều nền tảng TMĐT, trong đó có các sàn lớn như Lazada, Shopee, Tiki...Theo ông Đào Duy Tám, Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về Hải quan (Tổng cục Hải quan), Việt Nam hiện nằm trong top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT cao nhất thế giới. Thị trường này vừa hoàn thành mục tiêu tăng trưởng 18 - 20% doanh thu từ các giao dịch trực tiếp giữa doanh nghiệp đến người tiêu dùng trong năm 2024 và được dự báo sẽ chạm mốc 25 tỷ USD trong năm 2025. Sự phát triển của TMĐT đang đặt ra nhiều thách thức cho việc quản lý hàng xuất nhập khẩu. “Thời gian qua, Tổng cục Hải quan đã thực hiện rất nhiều giải pháp kiểm soát chặt chẽ nhằm ngăn chặn tình trạng buôn lậu và gian lận thương mại qua các kênh TMĐT. Song, với tốc độ tăng trưởng cao của TMĐT đòi hỏi cơ chế chính sách quản lý của các cơ quan nhà nước cũng phải thay đổi phù hợp, nhất là đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Đây vẫn là thách thức lớn mà nước ta nỗ lực giải quyết”, ông Tám cho biết.

“Mỗi ngày, Chi cục Hải quan chuyển phát nhanh Hà Nội (Cục Hải quan Hà Nội) tiếp nhận hàng nghìn kiện hàng hóa được giao dịch mua bán trên các sàn TMĐT và phát hiện nhiều lô hàng hóa trái phép được chuyển về Việt Nam. Có thể thấy, việc mua bán, nhập khẩu hàng hóa qua các TMĐT tiềm ẩn rủi ro rất cao liên quan đến hàng giả, hàng nhái, sở hữu trí tuệ, hàng trốn thuế...”, bà Lê Thị Hiền Lương - Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan chuyển phát nhanh Hà Nội thông tin với báo chí. Bà Hiền nhấn mạnh, điều đáng nói là nguy cơ vi phạm từ hoạt động xuất nhập khẩu qua TMĐT rất lớn nhưng công tác quản lý lại chưa đáp ứng kịp. Hiện nước ta chưa có quy định cụ thể cho hàng hóa TMĐT, cho nên nhiều đối tượng đã lợi dụng các hình thức dịch vụ chuyển phát nhanh, dịch vụ ký gửi hàng hóa, hành lý... để gian lận thương mại, buôn lậu, trốn thuế.

Thương mại điện tử dự kiến tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng cao

Do đó, ông Bùi Trung Kiên - Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam Vecom cho rằng, bối cảnh hiện nay đặt ra yêu cầu cần có một hành lang pháp lý đầy đủ, hoàn thiện, vừa đảm bảo quyền, lợi ích chính đáng của người tiêu dùng cũng như các nhà cung cấp, vừa phải đảm bảo hiệu quả về quản lý nhà nước.

Nhiều giải pháp “siết” chặt kiểm soát

Hiện Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định quy định về quản lý hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT. Trao đổi với phóng viên, ông Vũ Quang Toàn - Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu (Tổng cục Hải quan) cho biết, quy định tại dự thảo này của Tổng cục Hải quan tạo hành lang pháp lý riêng, đầy đủ, rõ ràng, minh bạch về chính sách quản lý, thủ tục hải quan điện tử tạo thuận lợi cho tổ chức và cá nhân thực hiện xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa giao dịch qua TMĐT. Đồng thời, đáp ứng yêu cầu quản lý hải quan hiệu quả, cải cách thủ tục hành chính, góp phần phát triển TMĐT.

Đáng chú ý, trong đó quy định chi tiết về thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT; Kiểm tra, quản lý chuyên ngành, chính sách thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu và hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu giao dịch qua TMĐT. Với đối tượng áp dụng cụ thể bao gồm chủ sở hữu website cung cấp dịch vụ TMĐT, ứng dụng cung cấp dịch vụ, website TMĐT bán hàng, ứng dụng bán hàng; Doanh nghiệp vận chuyển hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu hoặc đại lý của doanh nghiệp vận chuyển hàng hóa tại Việt Nam....; Đại lý làm thủ tục hải quan; chủ hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; Doanh nghiệp kinh doanh kho ngoại quan, dịch vụ bưu chính, dịch vụ chuyển phát nhanh, địa điểm tập kết...; Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán; Cơ quan Hải quan, công chức hải quan, các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan...

Cán bộ hải quan kiểm tra hàng hóa các bưu kiện

"Cộng đồng doanh nghiệp chúng tôi kỳ vọng sau khi Nghị định được ban hành và thực thi trong thực tế sẽ đảm bảo được yếu tố tạo thuận lợi thương mại hơn nữa cho doanh nghiệp, đối tác nước ngoài, người dân, vừa giúp cơ quan hải quan quản lý một cách hiệu quả hàng hóa xuất nhập khẩu qua TMĐT”, bà Linh chia sẻ.

Ngoài ra, ông Toàn cho biết thêm, Tổng cục Hải quan đã yêu cầu hải quan các địa phương không thông quan với những tờ khai vận chuyển hàng hóa không khai thông tin về website cung cấp dịch vụ TMĐT, ứng dụng cung cấp dịch vụ TMĐT, tên website thương mại mại điện tử bán hàng, ứng dụng bán hàng. “Ngay từ những ngày đầu năm 2025, lực lượng hải quan đã có kế hoạch tăng cường kiểm tra, kiểm soát đối với loại hình nhập khẩu, vận chuyển hàng hoá mua bán qua các ứng dụng trực tuyến, hàng hoá gửi qua chuyển phát nhanh thông qua việc mua bán trên các sàn TMĐT từ nước ngoài chuyển về Việt Nam. Từ nay đến cuối năm, cơ quan hải quan sẽ tiếp tục thực hiện nhiều giải pháp kiểm soát chặt chẽ, nhằm đấu tranh, ngăn chặn kịp thời và đẩy lùi các hành vi như làm giả giấy tờ, tài liệu để nhập khẩu trái phép hàng hóa thuộc mặt hàng xuất, nhập khẩu có điều kiện…”, ông Toàn chia sẻ./.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!