Tòa án Trọng tài Thường trực (PCA) ở Hà Lan. (Ảnh: PhilStar)
Ngày 12/7 vừa qua, Tòa trọng tài được thành lập theo phụ lục VII, Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển 1982 (UNCLOS) đã ra phán quyết về vụ kiện Philippines - Trung Quốc. Đây là lần đầu tiên có một phán quyết quốc tế về tranh chấp trên Biển Đông. Vậy đâu là cơ sở pháp lý cho phán quyết quan trọng này?
Ngày 12/7/2016, sau quá trình thụ lý kéo dài 3 năm, Tòa trọng tài vụ kiện Philippines - Trung Quốc đã ra phán quyết cuối cùng liên quan đến tranh chấp Biển Đông. Theo phán quyết này, yêu sách "đường 9 đoạn" của Trung Quốc không có cơ sở pháp lý, Trung Quốc không có quyền lịch sử đối với các vùng biển nằm bên trong đường 9 đoạn trên Biển Đông. Không có cấu trúc nào mà Trung Quốc đòi chủ quyền ở Trường Sa có vùng đặc quyền kinh tế.
Phía Trung Quốc không công nhận tính pháp lý của phán quyết với lý do ngay từ đầu nước này đã từ chối tham gia vụ kiện.
Tuy nhiên, phụ lục VII của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển 1982 lại cho phép thành lập tòa phân xử bất kể sự không tham gia của một bên nào đó và quy định rằng "việc vắng mặt của một bên không tạo nên bất kỳ rào cản nào cho tiến trình tố tụng". Trên cơ sở này, Tòa trọng tài vụ kiện Philippines - Trung Quốc đã được thành lập theo phụ lục VII với sự tham gia đơn phương của Philippines.
Từ năm 2013 đến nay, tòa đã tiến hành nhiều biện pháp cần thiết nhằm đảm bảo rằng tòa có thẩm quyền xử lý vụ việc cũng như nội dung kiện của Philippines là "có cơ sở về mặt thực tế và pháp lý".
Theo các chuyên gia, phán quyết của tòa trọng tài vụ kiện Philippines - Trung Quốc có thể trở thành tiền lệ pháp lý để giải quyết các vấn đề tranh chấp trên Biển Đông.
Ông Daniel Krintenbrink, Giám đốc cao cấp phụ trách châu Á, Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ cho biết: “Phán quyết cung cấp cơ sở cho các đàm phán tiếp theo hướng tới thu hẹp phạm vi địa lý vùng tranh chấp, thiết lập chuẩn mực cho các ứng xử tại các vùng tranh chấp và rút cục sẽ giúp giải quyết tranh chấp mà tránh được việc sử dụng và đe doạ sử dụng vũ lực”.
Phán quyết của tòa trọng tài vụ kiện Philippines - Trung Quốc về yêu sách biển của Trung Quốc liên quan tới cái gọi là "đường 9 đoạn" và cách giải thích cũng như thực thi Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển đã được đưa ra với cơ sở pháp lý rõ ràng. Việc áp dụng cơ sở pháp lý này như thế nào để giải quyết những căng thẳng trên Biển Đông sẽ lại phụ thuộc vào thái độ tuân thủ luật pháp quốc tế của những bên liên quan.
Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!