TP Hồ Chí Minh sẽ giải bài toán cơ chế thế nào khi bước vào sân chơi điện ảnh toàn cầu

Cùng với việc ra mắt cẩm nang chuyên biệt dành cho các nhà làm phim quốc tế, việc tổ chức hội thảo này đã cho thấy nỗ lực của TP Hồ Chí Minh trong việc hiện thực hóa các cam kết khi trờ thành Thành phố điện ảnh của UNESCO.

Tối ưu về thủ tục và hạ tầng

Tại hội thảo, các ý kiến chuyên gia tập trung vào việc phân tích tiềm năng của TP Hồ Chí Minh sau khi trở thành Thành phố sáng tạo, đồng thời nhấn mạnh cơ hội để Việt Nam tận dụng danh hiệu này nhằm gắn điện ảnh với du lịch, quảng bá hình ảnh và phát triển kinh tế sáng tạo.

Theo các nhà làm phim, nhóm vấn đề được quan tâm nhất xoay quanh: ưu đãi về thuế, cơ chế hoàn tiền, quy trình thủ tục nhanh gọn, rõ ràng, minh bạch về thời gian xử lý. Việc hình thành một môi trường sản xuất phim có tính dự đoán được về mặt thủ tục được xem là điều kiện tiên quyết để thu hút các đoàn trong và ngoài nước.

TP Hồ Chí Minh hiện đang xây dựng hình ảnh một trung tâm sản xuất phim gắn với mục tiêu phát triển bền vững về văn hóa, cộng đồng và tăng trưởng xanh. Thành phố đề ra 6 sáng kiến gắn với bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa địa phương thông qua điện ảnh, coi phim ảnh như một công cụ kể những câu chuyện về cộng đồng sáng tạo và không gian văn hóa đô thị theo cách hệ thống và dài hạn.

Về mặt không gian, Sở Văn hóa và Thể thao (VHTT) đang tham mưu UBND Thành phố xây dựng các không gian sáng tạo vật thể và phi vật thể, tận dụng địa lý đa dạng của vùng: hệ thống sông ngòi kết nối TP Hồ Chí Minh với Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu; khu rừng ngập mặn Cần Giờ được UNESCO công nhận; Côn Đảo - di tích quốc gia đặc biệt được biết đến rộng rãi trên toàn cầu. Các địa điểm này được định hướng trở thành bối cảnh phim với cách tiếp cận mới, thay vì chỉ dừng ở khai thác giá trị di tích đơn thuần.

TP Hồ Chí Minh cũng đang xây dựng công viên điện ảnh dọc bờ sông Sài Gòn, hướng tới một không gian dành cho hoạt động sáng tạo văn hóa, nơi người dân có thể tiếp cận, sử dụng và tương tác với các sản phẩm sáng tạo.

Song song đó, thành phố dự kiến phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo để phát triển văn học - nghệ thuật trong trường học, nâng cao thẩm mỹ và khả năng cảm thụ của giới trẻ. Mục tiêu không chỉ là đào tạo nhân lực chuyên môn cho ngành điện ảnh, mà còn hình thành một thế hệ công chúng có hiểu biết và quan tâm tới văn hóa, nghệ thuật – nền tảng quan trọng của thị trường giải trí.

Tận dụng cơ chế đặc thù

Về phương diện cơ chế, NSND Nguyễn Thị Thanh Thúy - Phó Giám đốc Sở VHTT TP Hồ Chí Minh - cho rằng, để hệ thống logistics cho hoạt động điện ảnh vận hành hiệu quả, cần có sự phối hợp đồng bộ của hệ thống pháp luật và các sở, ngành. Sở VHTT không thể đơn lẻ xử lý các vấn đề liên quan đến tài chính, du lịch hay đầu tư nếu không có cơ chế liên ngành cụ thể.

Một trong những trụ cột được nhắc đến là Nghị quyết 98 của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù cho TP Hồ Chí Minh. Nghị quyết này đang được hướng tới mở rộng để phù hợp với vai trò của một siêu đô thị sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Trong nghị quyết có nội dung về hợp tác công – tư trong lĩnh vực văn hóa - thể thao chỉ áp dụng riêng cho TP Hồ Chí Minh, mở ra cơ hội huy động nguồn lực xã hội vào các dự án điện ảnh và hạ tầng sáng tạo.

Mới đây, HĐND Thành phố cũng đã thông qua nghị quyết về chính sách hỗ trợ các dự án khởi nghiệp sáng tạo, trong đó ngoài việc miễn thuế còn có cơ chế cho vay đến 200 tỷ đồng đối với các lĩnh vực ưu tiên, bao gồm cả văn hóa. Sở VHTT dự kiến sử dụng khung chính sách này để triển khai các dự án đào tạo, phát triển và sử dụng nguồn nhân lực cho điện ảnh.

Bên cạnh đó, Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân được xem là lợi thế đối với TP Hồ Chí Minh - nơi thị trường điện ảnh hoạt động mạnh, doanh nghiệp tư nhân chiếm hơn 80%. Theo phân tích tại hội thảo, nghị quyết này có thể sẽ tác động trực tiếp tới việc hoạch định các chính sách địa phương trong thời gian tới giúp TP Hồ Chí Minh phát huy vai trò trung tâm dịch vụ, sản xuất và phát hành phim của cả nước.

Về mô hình quản trị, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông nhấn mạnh, Luật Điện ảnh hiện hành được quốc tế đánh giá là cởi mở trong khu vực Đông Nam Á, do đó đến thời điểm này, thủ tục hành chính không phải là điểm nghẽn lớn nhất của điện ảnh Việt Nam. Vấn đề là TP Hồ Chí Minh cần tận dụng tối đa Nghị quyết 98, đặc biệt ở cơ chế hợp tác công - tư, đồng thời xây dựng một ban điều phối liên sở, liên ngành thay vì chỉ giao nhiệm vụ cho Sở VHTT. Ban điều phối này sẽ là bộ phận chuyên trách để triển khai các cam kết khi gia nhập mạng lưới Thành phố sáng tạo của UNESCO.

Thứ trưởng cũng lưu ý, ngoài các sinh viên được đào tạo tại Trường Sân khấu - Điện ảnh, TP Hồ Chí Minh hiện có nhiều trường đại học có khoa điện ảnh và các công ty tư nhân tham gia đào tạo, vì vậy đầu tư cho nguồn nhân lực phải được xem là một phần quan trọng trong chiến lược phát triển ngành. "Bên cạnh đó, để thu hút được các đoàn làm phim, TP Hồ Chí Minh cần tạo ra những nét độc bản của riêng mình. Chằng hạn như khi muốn quay phố cổ bắt buộc phải đến Hội An, quay đền đài, lăng tẩm phải ra Huế…".

Trung tâm hỗ trợ điện ảnh, bản đồ điểm đến và mô hình "một cửa"

Từ góc nhìn chuyên môn bà Nguyễn Thị Thu Phương - Viện trưởng Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam - cho rằng, TP Hồ Chí Minh nên vận hành mô hình trung tâm sản xuất phim và cấp phép theo cơ chế 1 cửa đúng tiêu chuẩn quốc tế mà các Thành phố điện ảnh trên thế giới đang áp dụng. "Ngoài ra cũng cần một gói chính sách đặc thù cho điện ảnh để có thể định vị tầm nhìn của TP Hồ Chí Minh trong 4 năm tới", bà nhấn mạnh.

Một quy chế phối hợp liên ngành sẽ được UBND TP Hồ Chí Minh ban hành trong thời gian tới, với Sở VHTT là đầu mối cùng một trung tâm cung ứng dịch vụ để điều phối và hỗ trợ các đoàn làm phim. Thành phố cũng sẽ thành lập trung tâm hỗ trợ phát triển điện ảnh - nơi tập hợp dữ liệu điện ảnh của TP, kết nối với hệ thống điện ảnh quốc gia và triển khai các thủ tục hành chính đặc thù. Cùng với đó, một trung tâm quy tụ 23 doanh nghiệp tiêu biểu cung cấp dịch vụ làm phim đã được hệ thống hóa trong cẩm nang "TP Hồ Chí Minh - Điểm đến sản xuất phim", tạo thành đầu mối để đoàn phim dễ dàng tiếp cận thông tin và đối tác.

Sở VHTT cũng đề xuất xây dựng bản đồ các điểm đến làm phim, với trục trung tâm là TP Hồ Chí Minh - thành phố điện ảnh đầu tiên của Đông Nam Á, kết nối tới các địa phương trong vùng Đông Nam Bộ và cả nước để

Ở bình diện rộng hơn, bà Dương Cẩm Thúy - Chủ tịch Hội Điện ảnh TP Hồ Chí Minh - lưu ý rằng, dù đã được UNESCO công nhận là Thành phố sáng tạo trong lĩnh vực điện ảnh nhưng số lượng tác phẩm điện ảnh đủ tiêu chuẩn để phát hành ở nước ngoài vẫn còn hạn chế, dẫn đến việc hình ảnh văn học nghệ thuật nói chung và điện ảnh nói riêng chưa được biết đến rộng rãi so với lĩnh vực kinh tế. Điều này đặt ra yêu cầu đi kèm với hoàn thiện cơ chế là nâng chất lượng sản phẩm phù hợp với thị trường quốc tế.