Phòng, chống thiên tai trước tác động của biến đổi khí hậu

Thiên tai trên thế giới ngày càng diễn biến phức tạp, bất thường, là thách thức lớn nhất của thiên nhiên mà nhân loại đang phải đối phó. Trong những năm qua, đặc biệt là tháng 8, tháng 9 năm 2017, đã xảy ra những thiên tai đặc biệt lớn đó là 02 cơn siêu bão đổ bộ vào vùng Caribe và nước Mỹ làm trên 200 người chết và mất tích, thiệt hại về kinh tế ước tính trên 150 tỷ USD; trận động đất kinh hoàng ở Mexico làm trên 200 người chết và mất tích, hàng trăm ngàn người màn trời, chiếu đất,… Xích lại gần nhau, tăng cường hợp tác để cùng nhau chủ động phòng, chống, ứng phó kịp thời, khắc phục tốt hơn hậu quả của thiên tai là hoạt động mà cộng đồng quốc tế đang thúc đẩy mạnh mẽ.

Thiên tai gây hậu quả nặng nề hơn gây thiệt hại về người và tài sản

Ngày quốc tế giảm nhẹ thiên tai năm nay, 13/10/2017 với chủ đề "Nhà nhà an toàn: Giảm rủi ro và sơ tán khi có thiên tai" là dịp chúng ta cùng nhìn lại, cùng chia sẻ và cùng nhau hành động để hướng tới một tương lai an toàn hơn cho mọi người dân.

Những năm gần đây Việt Nam phải hứng chịu nhiều loại hình thiên tai với cường độ lớn, phạm vi rộng hơn, hậu quả nặng nề hơn gây thiệt hại về người và tài sản bình quân trên 300 người chết và mất tích/năm, thiệt hại vật chất ước tính khoảng 1-1,5% GDP/năm (tương đương khoảng 900 triệu USD/năm).

Chủ động phòng chống thiên tai

Để chủ động phòng chống thiên tai, thời gian qua được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và các Bộ, ngành từ Trung ương đến địa phương, chúng ta đã từng bước xây dựng bộ máy quản lý, chỉ đạo điều hành công tác phòng chống thiên tai từ Trung ương đến địa phương trên phạm vi toàn quốc; đồng thời đã ban hành Luật Phòng chống thiên tai, Luật Đê điều, các văn bản dưới luật, chiến lược quốc gia phòng chống thiên tai, kế hoạch phòng, chống thiên tai; bước đầu lồng ghép nội dung phòng, chống thiên tai vào quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành, phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương; từng bước ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến trong phòng chống thiên tai, sử dụng công nghệ tin học, thông tin, viễn thám, vệ tinh trong giám sát, thu thập, tổng hợp, phân tích diễn biến thiên tai.

Với nỗ lực, sự vào cuộc của toàn xã hội, chúng ta đã xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật, công trình phòng, chống thiên tai khắp các vùng miền của tổ quốc tương đối đồng bộ, gồm hơn 5.200 km đê sông, gần 2.700km đê biển, gần 6.700 hồ chứa vừa và lớn với dung tích 12,5 tỷ m³, gần 60 hồ thủy điện bậc thang với tổng dung tích phòng lũ là 9,35 tỷ m³, 42 khu neo đậu tránh trú bão đảm bảo chỗ neo đậu an toàn cho gần 32.000 tàu thuyền, các tuyến kè, cống và gần 26.000 km đê và bờ bao chống lũ, ngăn mặn. Đã tái định cư trên 35.000 hộ dân vùng có nguy cơ ngập lụt, sạt lở, lũ quét tới khu vực an toàn; hỗ trợ xây nhà vượt lũ cho gần 13.000 hộ gia định khu vực miền Trung; đưa 191.000 hộ dân vùng trũng thấp đồng bằng sông Cửu Long vào cụm, tuyến dân cư vượt lũ.

Đã tổ chức thông tin tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng, quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng đã được triển khai tại 1.900 xã/6000 xã thường xuyên bị ảnh hưởng của thiên tai; đào tạo được gần 1.500 giảng viên cấp tỉnh, xây dựng bản đồ rủi ro thiên tai, tuyên truyền trên các kênh truyền hình, xây dựng tiêu chí nông thôn mới về phòng chống thiên tai; rà soát nhà ở an toàn trước thiên tai.

Trận lũ kinh hoàng bất ngờ quét qua xã Quang Kim (Bát Xát, Lào Cai) rạng sáng 5/8 (Ảnh: Dân trí)

Chúng ta đã cộng tác, phối hợp với các quốc gia trên thế giới, các quốc gia trong khu vực ASEAN, nhất là Nhật Bản, Đức, Hà Lan,…, các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ như: Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Châu Á, Liên Hợp Quốc,… tiếp nhận những tri thức trong quản lý thiên tai cả về tài chính, kỹ thuật, công nghệ; tổ chức triển khai các hoạt động thí điểm, từng bước định hình chiến lược phát triển cho công tác phòng chống thiên tai trong từng giai đoạn.

Nhờ nỗ lực chủ động phòng chống thiên tai nên đã góp phần giảm đáng kể số người chết và mất tích bình quân năm trong 5 năm 2011-2015 là 226 người/năm, giảm 53% so với giai đoạn 2006-2011. Nhiều trận bão, áp thấp nhiệt đới gần đây đã không có người chết trên biển, trên tàu thuyền neo đậu ở bến.

Vượt qua thách thức

Theo dự báo của các cơ quan quốc tế và trong nước, tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng làm cường độ thiên tai trung bình có xu thế gia tăng, tần suất thiên tai lớn xuất hiện dày hơn, xuất hiện nhiều đợt thiên tai cực đoan trái so với quy luật trước đây. 

Thời gian qua xuất hiện nhiều hơn các đợt thiên tai cực đoan bão mạnh, siêu bão, mưa lớn đột biến tại Quảng Ninh, Quảng Bình, lũ quét, sạt lở đất tại miền núi phía Bắc, hạn hán tại Tây Nguyên, Đông Nam Bộ; xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long; tình trạng suy kiệt nguồn nước tại một số hệ thống sông lớn; ngập lụt thường xuyên tại Tp Hồ Chí Minh, Cần Thơ do triều cường… đã tác động mạnh, sâu rộng đến đời sống của người dân, làm đình trệ việc sản xuất, kinh doanh, ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh, sức khỏe cộng đồng và môi trường sinh thái. 

Riêng thiệt hại về kinh tế do thiên tai gây ra năm 2016 gần 40.000 tỷ đồng; 9 tháng đầu năm 2017 hơn 17.000 tỷ đồng. Trong đó đợt lũ quét, sạt lở đất đầu tháng 8/2017 tại các tỉnh Sơn La, Yên Bái, Điện Biên, Lai Châu đã làm 44 người chết, mất tích, thiệt hại kinh tế ước tính 1.190 tỷ đồng và bão số 10 giữa tháng 9 đổ bộ vào các tỉnh miền Trung vừa qua đã làm gần 153.000 nhà tốc mái, gần 3.000 cột điện đổ, gãy, 11.000 nhà bị ngập, thiệt hại kinh tế ước tính 11.300 tỷ đồng.

Lũ lớn cuồn cuộn ngập cầu treo tại Lào Cai.

Yêu cầu về phòng chống thiên tai ngày càng tăng cao với việc phải tổ chức bảo vệ một xã hội với quy mô dân số gần 100.000 triệu dân đứng thứ 13 trên thế giới và thứ 3 khu vực Đông Nam Á, nền kinh tế quy mô 200 tỷ USD. Trong khi đó, thách thức từ tác động của quá trình phát triển kinh tế, xã hội cũng đang làm gia tăng nguy cơ, thậm chí xuất hiện những loại hình thiên tai mới. 

Điển hình là việc thu hẹp diện tích rừng phòng hộ, rừng ngập mặn, xây dựng hồ chứa, khai thác cát dẫn đến suy giảm khả năng trữ nước, mất cân bằng bùn cát, hạ thấp đáy sông, làm gia tăng lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn, xói lở bờ sông, bờ biển; phát triển các khu công nghiệp, đô thị tập trung, sử dụng những vùng đất thấp, trũng không bảo đảm khả năng trữ nước, tiêu thoát nước, hay khai thác nước ngầm quá mức gây ngập lụt, lún đất. Cùng với đó, thách thức từ việc sử dụng nguồn nước khu vực các nước thượng nguồn lưu vực sông Mekong, sông Hồng góp phần làm trầm trọng hơn tình hình lũ, hạn, xâm nhập mặn, xói lở bờ sông, bờ biển ở Việt Nam.

Để vượt qua những thách thức, ngày 18/8 vừa qua, Tổng cục Phòng chống thiên tai đã được thành lập với vai trò là tham mưu cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ban chỉ đạo Trung ương về Phòng chống thiên tai để phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương thực hiện đồng bộ các giải pháp công trình và phi công trình phòng chống thiên tai, trong đó, tập trung tham mưu 08 nhóm giải pháp chính: hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, chính sách, chiến lược, kế hoạch; nâng cao khả năng chống chịu của hệ thống công trình PCTT; nâng cao năng lực quản lý nhà nước, chỉ đạo điều hành phòng chống thiên tai các cấp; nâng cao năng lực cảnh báo thiên tai; nâng cao năng lực ứng phó thiên tai; nâng cao năng lực truyền thông và nhận thức cộng đồng; nâng cao năng lực ứng dụng khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế; nâng cao hiệu lực công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát.

Là một quốc gia kiên cường chống giặc ngoại xâm và phòng chống thiên tai, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, sự vào cuộc của các cấp, các ngành từ Trung ương đến địa phương và toàn xã hội, công tác phòng, chống thiên tai sẽ phát triển mạnh mẽ đạt trình độ các nước tiên tiến trên thế giới, hướng tới mục tiêu cao nhất là bảo đảm an toàn tính mạng và tài sản cho người dân, góp phần giữ gìn thành quả phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam tại TV Online!