Thời gian qua, công tác đối ngoại của Việt Nam đạt được rất nhiều thành tựu quan trọng, trong đó có sự đóng góp không nhỏ của các tỉnh/thành trong cả nước. Xin Thứ trưởng Thường trực cho biết những kết quả cụ thể về công tác đối ngoại của các địa phương kể từ sau Hội nghị ngoại vụ toàn quốc lần thứ 18 (8/2016) đến nay?
Thứ trưởng Bùi Thanh Sơn: Tình hình thế giới, khu vực 2 năm qua tiếp tục diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường; kinh tế thế giới tăng trưởng tích cực và có thêm điểm sáng về liên kết kinh tế quốc tế, tuy nhiên còn tiềm ẩn rủi ro, nhất là từ chủ nghĩa bảo hộ và cọ xát thương mại giữa các nền kinh tế lớn; tình hình chính trị - an ninh về cơ bản vẫn duy trì đối thoại và hợp tác, tuy nhiên các nước lớn gia tăng cạnh tranh ảnh hưởng và tập hợp lực lượng với những hình thức và sắc thái mới đặt ra nhiều thách thức cho các nước vừa và nhỏ trong đó có Việt Nam.
Ở trong nước, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức song chúng ta đã chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng, đi vào triển khai các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và đạt được nhiều kết quả toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực, đặc biệt những thành tựu đối ngoại đạt được thời gian qua mà đỉnh cao là thành công của Năm APEC 2017 đã nâng cao vị thế của Việt Nam, mở ra nhiều cơ hội hợp tác mới đầy triển vọng giữa Việt Nam với các địa phương, đối tác và doanh nghiệp nước ngoài.
Sau Hội nghị ngoại vụ 18 năm 2016, các địa phương đã bám sát thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc về triển khai 05 nhiệm vụ trọng tâm về công tác đối ngoại địa phương, trong đó ưu tiên tập trung vào hội nhập kinh tế quốc tế và đã đạt được nhiều kết quả tích cực trên tất cả các lĩnh vực, cụ thể:
Về chính trị đối ngoại, trên cơ sở phối hợp chặt chẽ với Bộ Ngoại giao và các Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, các địa phương đã ký kết 420 thỏa thuận quốc tế cấp độ địa phương với các địa phương, đối tác và doanh nghiệp nước ngoài (trong đó có 159 thỏa thuận với các địa phương nước ngoài), tăng 20,3% so với giai đoạn 2014-2016. Nhìn chung, các thỏa thuận quốc tế đã ký kết đang đóng góp tích cực vào việc tăng cường quan hệ hợp tác và quảng bá hình ảnh, thương hiệu với các đối tác nước ngoài.
Trong công tác ngoại giao kinh tế, các địa phương đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Ngoại giao và các bộ, ban, ngành Trung ương triển khai các hoạt động đối ngoại lớn của đất nước ta như: Năm APEC 2017, có 10 địa phương đã đăng cai và đã tổ chức thành công 243 sự kiện tại địa phương với 21.000 đại biểu tham dự, đặc biệt TP.Đà Nẵng vinh dự được chọn tổ chức Tuần lễ Cấp cao APEC; các hoạt động Hội nghị thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 6 (GMS 6 - 3/2018)... Về kết quả, mặc dù kinh tế thế giới còn khó khăn nhưng trong hơn 02 năm qua, các địa phương vẫn đạt được nhiều thành tựu quan trọng: Thu hút FDI đạt 60,28 tỷ USD, tăng 34,92% (44,67 tỷ USD); kim ngạch xuất, nhập khẩu tăng trưởng mạnh, đạt 775 tỷ USD, tăng 23,8% so với giai đoạn 2014-2016 (đạt 626 tỷ USD); mỗi năm các địa phương vận động được khoảng gần 300 triệu USD nguồn viện trợ từ các tổ chức phi chính phủ nước ngoài.
Các địa phương đã chủ động, tích cực phối hợp với Bộ Ngoại giao triển khai hiệu quả công tác công tác ngoại giao văn hóa, công tác người Việt Nam ở nước ngoài và công tác thông tin đối ngoại. Trong hơn hai năm qua, UNESCO đã công nhận 7 danh hiệu, nâng tổng số di sản của các địa phương Việt Nam đã được UNESCO công nhận là 38 danh hiệu; thu hút lượng kiều hối đầu tư về nước đạt khoảng 25,66 tỷ USD (2016 đạt 11,88 tỷ USD; 2017 đạt 13,78 tỷ USD), chiếm khoảng 6,7% GDP, đưa Việt Nam lên vị trí thứ 10 trong số các quốc gia có lượng kiều hối gửi về nhiều nhất thế giới; các địa phương đã cấp phép cho hơn 1500 đoàn phóng viên nước ngoài với khoảng 8.200 lượt phóng viên nước ngoài đến đưa tin quảng bá, giới thiệu các thành tựu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Ngoài ra, để nâng cao đội ngũ cán bộ làm công tác đối ngoại địa phương, các tỉnh đã cử 9357 lượt cán bộ chủ chốt, cán bộ liên quan đến công tác đối ngoại tham dự 73 lớp do Bộ Ngoại giao tổ chức, tăng 44,6% so với giai đoạn trước.
Liên quan đến công tác biên giới lãnh thổ, các địa phương đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Ngoại giao và các bộ, ngành có liên quan quản lý tốt công tác biên giới. Đã hoàn thành việc tăng dày tôn tạo hệ thống mốc giới với Lào; hoàn thành hơn 84% khối lượng công việc phân giới cắm mốc với Campuchia và đang triển khai Hiệp định Hợp tác bảo vệ và khai thác tài nguyên du lịch thác Bản Giốc với Trung Quốc, góp phần xây dựng biên giới hòa bình, ổn định, hữu nghị, hợp tác và phát triển bền vững. Bên cạnh đó, các địa phương tiếp tục duy trì tốt các mối quan hệ với chính quyền và các lực lượng bảo vệ biên giới nước Bạn, tạo điều kiện cho nhân dân biên giới qua lại thăm thân và giao thương hàng hóa; tích cực tuyên truyền, nâng cao nhận thức về ý thức chấp hành pháp luật của cư dân biên giới.
Xin Thứ trưởng Thường trực cho biết những tồn tại, hạn chế cần khắc phục để qua đó rút ra bài học kinh nghiệm, làm tốt hơn nữa công tác đối ngoại địa phương thời gian tới?
Thứ trưởng Bùi Thanh Sơn: Bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, tôi cho rằng công tác đối ngoại địa phương thời gian qua vẫn còn tồn tại một số hạn chế, bất cập trong đó cả các nguyên nhân chủ quan và khách quan cần phải được khắc phục và hoàn thiện, làm tốt hơn nữa trong thời gian tới, cụ thể:
Thứ nhất, nhận thức và triển khai công tác hội nhập quốc tế ở một số địa phương có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, một số địa phương còn lúng túng trong việc cụ thể hóa và triển khai thực hiện những chủ trương, chính sách về hội nhập kinh tế quốc tế và lồng ghép vào các nội dung phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Từ đó dẫn đến các kế hoạch hội nhập còn mang tính hình thức mà chưa phát huy được hiệu quả trong thực tế.
Thứ hai, công tác thông tin, tuyên truyền đối ngoại và xây dựng quảng bá thương hiệu địa phương vẫn chưa thật sự hiệu quả; công tác thu hút người Việt Nam ở nước ngoài về nước đầu tư kinh doanh và tham gia hoạt động khoa học công nghệ tại địa phương còn hạn chế; công tác quản lý và vận động thu hút viện trợ phát triển, trong đó có viện trợ phi chính phủ chưa được quan tâm đúng mức, chưa thu hút được nhiều nguồn lực đầu tư vào địa phương.
Thứ ba, cần nâng cao hơn nữa việc quản lý và tổ chức quản lý công tác đi công tác nước ngoài theo các chỉ đạo của Đảng và Nhà nước. Qua theo dõi, chúng tôi thấy vẫn còn một số đoàn đi dài ngày, thành phần đông và nội dung chưa thiết thực, chuẩn bị chưa kỹ. Một số địa phương chưa thực sự quan tâm và đeo bám việc thực hiện các thỏa thuận đã ký kết với Bạn, chưa được cụ thể hóa bằng các chương trình, dự án khả thi.
Thứ tư, công tác quản lý biên giới vẫn còn một số tồn tại như việc không tuân thủ đầy đủ quy định của các Hiệp định và thỏa thuận song phương trong xây dựng các công trình tại khu vực biên giới; vẫn còn tình trạng ngư dân vi phạm vùng biển của các nước; công tác quản lý xuất nhập cảnh trái phép còn khó khăn; tình hình vượt biên trái phép, tổ chức đánh bạc vẫn còn phức tạp ngày càng gia tăng, ảnh hưởng đến trật tự trị an khu vực biên giới.
Thứ năm, công tác đào tạo phổ biến, cập nhật kiến thức và kỹ năng đối ngoại tuy được nâng cao một bước nhưng chưa làm thường xuyên, bài bản, chưa đồng đều ở các địa phương. Đặc biệt, trong bối cảnh Chính phủ đang xem xét sửa đổi Nghị định số 24/2014/NĐ-CP về cơ cấu tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, trong đó có nội dung cơ cấu lại bộ máy cơ quan ngoại vụ địa phương theo hướng sát nhập hoặc giải thể Sở Ngoại vụ nếu không đủ tiêu chí tiếp tục là vấn đề tác động tới tâm lý của các địa phương mong muốn duy trì và phát triển các Sở Ngoại vụ.
Đề nghị Thứ trưởng Thường trực cho biết những phương hướng, nhiệm vụ chính của công tác đối ngoại địa phương trong thời gian tới?
Thứ trưởng Bùi Thanh Sơn: Thời gian tới tình hình chính trị - an ninh thế giới và khu vực dự báo sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, kinh tế thế giới phục hồi nhưng còn nhiều rủi ro. Ở trong nước, chúng ta tiếp tục triển khai thực hiện nửa chặng đường các Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, thực hiện đồng bộ ba đột phá chiến lược, cơ cấu lại nền kinh tế gắn với mô hình tăng trưởng, nâng cao hiệu quả hoạt động đối ngoại, hội nhập quốc tế và tập trung triển khai các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Thời cơ, vận hội phát triển mở ra rộng lớn, nhiệm vụ của ngành Ngoại giao, trong đó có các Cơ quan ngoại vụ địa phương sẽ ngày càng phức tạp và nặng nề hơn.
Trên cơ sở đó, được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ, vào ngày 12/8/2018, Bộ Ngoại giao sẽ tổ chức Hội nghị Ngoại vụ toàn quốc lần thứ 19 với chủ đề "Chủ động, sáng tạo, phục vụ hội nhập hiệu quả và phát triển bền vững" nhằm tạo diễn đàn để các địa phương cùng Bộ Ngoại giao, các bộ, ban ngành trung ương và các Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài trao đổi, đánh giá toàn diện tình hình, kết quả thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ đã đặt và đề ra những phương hướng trọng tâm cho giai đoạn tới.
Các phương hướng, nhiệm vụ chính của công tác đối ngoại địa phương trong thời gian tới sẽ được các đại biểu địa phương thảo luận một cách toàn diện và thống nhất tại Hội nghị Ngoại vụ toàn quốc lần thứ 19 sắp tới. Nhìn nhận từ góc độ Bộ Ngoại giao, với vai trò là cơ quan thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về đối ngoại, tôi cho rằng, công tác đối ngoại địa phương thời gian tới cần tập trung vào các hướng chính sau:
Thứ nhất, tập trung cao độ đẩy mạnh hội nhập quốc tế phục vụ phát triển bền vững của địa phương theo Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, các Nghị quyết về hội nhập quốc tế (Nghị quyết 22-NQ/TW; Nghị quyết 38/NQ-CP về thực hiện hiện Nghị quyết 06-NQ/TW), Chỉ thị của Ban Bí thư về chiến lược đối ngoại đa phương, Nghị quyết của địa phương về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh nước ta tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới; tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh, thu hút FDI, tranh thủ ODA và các nguồn thay thế; tiếp tục cụ thể hóa và làm sâu sắc các mối quan hệ với các đối tác trên cơ sở các kết quả đạt được năm APEC 2017.
Thứ hai, đẩy mạnh việc triển khai Chiến lược Ngoại giao văn hóa, Chiến lược thông tin tuyên truyền đối ngoại đến năm 2020 và xây dựng hai Chiến lược này trong giai đoạn tiếp theo, trong đó tập trung hoàn thiện và cụ thể hóa thành Kế hoạch hành động nhằm quảng bá hình ảnh và thương hiệu địa phương; làm tốt công tác người Việt Nam ở nước ngoài, công tác biên giới lãnh thổ, công tác lãnh sự, bảo hộ công dân, công tác quản lý các tổ chức phi chính phủ nước ngoài, công tác tổ chức hội nghị hội thảo quốc tế và công tác thanh tra chuyên ngành ngoại giao tại địa phương.
Thứ ba, thực hiện nghiêm túc Quyết định 272-QĐ/TW ngày 21/01/2015 của Bộ Chính trị ban hành Quy chế quản lý thống nhất các hoạt động đối ngoại; Chỉ thị 38-CT/TW ngày 21/7/2014 của Bộ Chính trị và các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý các đoàn đi công tác nước ngoài. Các địa phương cần làm tốt công tác chuẩn bị nội dung, xây dựng chương trình và phối hợp chặt chẽ với Bộ Ngoại giao và các Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài để bảo đảm chuyến thăm hiệu quả và thiết thực.
Thứ tư, đẩy mạnh công tác nghiên cứu, tham mưu và dự báo chiến lược tình hình thế giới, khu vực có khả năng tác động đến địa phương; tiếp tục kiện toàn bộ máy làm công tác ngoại địa phương bảo đảm đáp ứng yêu cầu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; quan tâm bồi dưỡng các cán bộ, công chức làm công tác đối ngoại theo các Đề án về đào tạo và bồi dưỡng cán bộ đối ngoại giai đoạn 2016 - 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt
Tôi tin tưởng rằng, với quyết tâm và nỗ lực chung của Bộ Ngoại giao, các Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài và các địa phương, công tác đối ngoại địa phương thời gian tới sẽ có những bước phát triển toàn diện hơn nữa, đóng góp quan trọng vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương nói riêng và của đất nước ta nói chung, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XII và hướng tới xây dựng đường lối đối ngoại của Đại hội lần thứ XIII của Đảng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!