Một trong những nét đẹp của lễ hội là khơi gợi lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, đạo lý uống nước nhớ nguồn, truyền thống văn hóa lịch sử. Tuy nhiên, hiện nay có một thực tế khá phổ biến là nhiều người khi đi lễ hội lại không hề hay biết về văn hóa lễ hội mà mình tham gia. Mọi người đi đình, đi chùa chủ yếu là cầu tài, cầu lộc và hầu như không ai được tuyên truyền và giảng giải về văn hóa giáo lý của nhà Phật, vì thế đã dẫn tới một loạt các hành vi phản cảm "lệch chuẩn", chốn tâm linh.
“Lệch chuẩn” là cụm từ mà rất nhiều nhà văn hóa đã rất đau lòng khi nói về văn hóa đi lễ hội của một bộ phận tầng lớp dân chúng. Những hiện tượng như dâng lễ mặn ở chùa hay việc dắt tiền vàng vào tay Phật, miệng Phật hay các vị La Hán là những hình ảnh phổ biến ở khắp các đình, chùa trên cả nước. Năm nào báo chí cũng đã tuyên truyền và năm nào ngành Văn hóa cũng đã ra quân ngăn chặn, những hiện tượng đó cũng có phần giảm sút và hạn chế, tuy nhiên sau đó đâu lại cũng vào đấy.
‘ Những hành vi "lệch chuẩn" tại lễ hội (Ảnh: NM/HH)
Một loạt các hành vi như gây gổ đánh nhau để tranh giành lộc ở đền Sóc, Hà Nội - di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, hay giẫm đạp lên nhau để giành giật ấn ở đền Trần (Nam Định) hàng năm, đang làm méo mó hình ảnh tốt đẹp của lễ hội. Theo Nhà Nghiên cứu Trần Lâm Biền, ranh giới giữa tín ngưỡng và mê tín dị đoan rất mong manh, nếu đơn vị tổ chức và người đi lễ thiếu hiểu biết hay sự mê muội theo tâm lý đám đông của một bộ phận người đi lễ sẽ là nguyên nhân gieo mầm cho không ít tệ nạn chốn cửa Phật.
‘ Hỗn chiến tại hội Gióng, Sóc Sơn, Hà Nội (Ảnh: Vietnamnet)
Đã nhiều năm nay, khi đi lễ ai cũng sẽ có một chút lòng thành để dâng lên cửa Phật. Lòng thành của người đi chùa có khi được thể hiện bằng một chút hương hoa trà quả, hoặc có người chọn cách đặt tiền vào hòm công đức (hòm giọt dầu) với mong muốn được đóng góp cho những hoạt động của nhà chùa hay tu bổ, tôn tạo những di tích văn hóa lịch sử. Tuy nhiên vấn đề ẩn sau mỗi hòm công đức là gì? Số tiền của hòm công đức sẽ sử dụng như thế nào? Và ai sẽ là người quản lý số tiền công đức đó?
Tất cả vấn đề nổi cộm trên của văn hóa Lễ hội xuân đã được phóng viên VTV phản ánh trong chuyên mục Câu chuyện văn hóa, với sự tham gia của rất nhiều các nhà Nghiên cứu văn hóa dân gian uy tín. Mời quí vị theo dõi chương trình tại đây.