Ukraine trước nguy cơ sập lưới điện miền Đông do Nga tập kích dồn dập

Thành phố Ternopil, Ukraine vừa trải qua cuộc không kích khiến 26 người thiệt mạng, ngày 20/11/2025 (Ảnh: AFP)

Ukraine đứng trước "lựa chọn khó khăn"

Lưới điện miền Đông Ukraine đang rơi vào tình trạng nguy cấp trong bối cảnh Nga gia tăng các đợt tấn công quy mô lớn bằng tên lửa và thiết bị bay không người lái (UAV) nhằm vào hạ tầng năng lượng trên khắp lãnh thổ Ukraine. Kịch bản xấu nhất được cảnh báo là mất điện hoàn toàn tại khu vực miền Đông, nơi giao tranh vẫn diễn ra ác liệt.

Các quan chức và chuyên gia am hiểu tình hình cho biết, một làn sóng tấn công mới bằng UAV của Nga bắt đầu từ tháng 10/2025 đang đe dọa phá hủy các hệ thống truyền tải điện trọng yếu, vốn đảm nhiệm vai trò vận chuyển điện từ miền Tây sang miền Đông Ukraine. Nếu các tuyến truyền tải này bị vô hiệu hóa, lưới điện quốc gia Ukraine có nguy cơ bị chia cắt thành hai phần riêng biệt, làm tê liệt khả năng điều phối điện năng trên phạm vi toàn quốc.

Một nhà ngoại giao cấp cao châu Âu, đề nghị giấu tên, nhận định với tờ Washington Post rằng "Ukraine nếu chưa ở sát bờ vực mất điện hoàn toàn ở miền Đông thì cũng đã rất gần ngưỡng đó". Trong điều kiện mùa đông khắc nghiệt đang đến gần, nguy cơ này đặt hàng triệu người dân Ukraine vào tình trạng dễ bị tổn thương nghiêm trọng.

Diễn biến trên xảy ra trong bối cảnh Ukraine đang phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn nhằm chấp nhận một thỏa thuận hòa bình do Moscow và Washington thúc đẩy. Theo các nguồn tin ngoại giao, thỏa thuận này có thể yêu cầu Kiev phải nhượng bộ đáng kể về lãnh thổ, bao gồm khả năng rút lực lượng khỏi một số khu vực ở miền Đông, trong đó có tỉnh Donetsk - nơi các hoạt động quân sự vẫn đang tiếp diễn.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hồi tháng 11 đã cảnh báo người dân rằng đất nước đang đứng trước "một lựa chọn khó khăn" - hoặc chấp nhận một kế hoạch hòa bình mới do Mỹ đề xuất, hoặc phải chuẩn bị tinh thần đối mặt với "một mùa đông vô cùng khắc nghiệt" trong điều kiện hạ tầng năng lượng bị tàn phá nghiêm trọng.

Thiệt hại của Ukraine không ngừng tăng

Về phía Kiev, Ukraine trong thời gian gần đây cũng đẩy mạnh các cuộc tấn công có chọn lọc nhằm vào hạ tầng năng lượng của Nga. Các mục tiêu bị tấn công bao gồm hai cuộc không kích vào một trong những nhà máy lọc dầu lớn nhất của Nga trong tuần trước và ba đợt tập kích nhằm vào một giàn dầu của Nga tại Biển Caspi trong vòng 1 tuần.

Theo Washington Post, một trong những giải pháp mà Kiev đang cân nhắc là đề xuất lệnh ngừng bắn về năng lượng, theo đó Ukraine sẽ chấm dứt các cuộc tấn công vào cơ sở dầu khí của Nga để đổi lấy việc Moscow dừng các đòn đánh vào lưới điện Ukraine. Tổng thống Zelensky cho biết Ukraine sẵn sàng xem xét phương án này nếu Nga thể hiện thiện chí. Tuy nhiên, Điện Kremlin hiện vẫn phản đối khi người phát ngôn Dmitry Peskov tuyên bố Moscow muốn "làm việc vì hòa bình, chứ không phải một lệnh ngừng bắn tạm thời".

Trong khi đó, tình hình nhân đạo tại Ukraine tiếp tục xấu đi nhanh chóng. Theo báo cáo mới nhất của Phái bộ Giám sát Nhân quyền Liên hợp quốc tại Ukraine (HRMMU) công bố ngày 9/12/2025, người dân Ukraine đang phải đối mặt với các cuộc tấn công gần như hàng ngày, cùng những khó khăn chồng chất khi cuộc xung đột bước sang năm thứ tư.

Báo cáo cho thấy số dân thường thương vong đã tăng mạnh trong cả các khu vực tiền tuyến lẫn đô thị. Trong giai đoạn từ 1/6 - 30/11/2025, 1.420 dân thường thiệt mạng và 6.545 người bị thương, tăng 12% so với cùng kỳ năm trước và gần 40% so với sáu tháng liền trước đó. Tháng 7/2025 ghi nhận số thương vong dân sự cao nhất kể từ tháng 4/2022.

Trong số các nạn nhân có 61 nhân viên y tế, 99 nhân viên cứu hộ, 6 nhà báo và 13 nhân viên nhân đạo. Đặc biệt, miền Tây Ukraine cũng hứng chịu cuộc tấn công đẫm máu nhất kể từ khi xung đột nổ ra, khi một đợt tập kích kết hợp tên lửa - UAV đã khiến ít nhất 36 dân thường thiệt mạng tại thành phố Ternopil ngày 19/11.

Điều kiện sống tại các khu vực tiền tuyến ngày càng xuống cấp nghiêm trọng. Các cuộc tấn công bằng UAV tầm ngắn, bom hàng không và nhiều loại vũ khí khác đã phá hủy hàng loạt khu dân cư và cơ sở hạ tầng dân sự thiết yếu, buộc nhiều người dân phải rời bỏ nhà cửa. Nhiều bệnh viện và phòng khám tại các thị trấn tiền tuyến bị phá hủy hoặc buộc phải đóng cửa, khiến người dân không thể tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản.

Tình trạng này càng trầm trọng hơn do gián đoạn nguồn cung nước sạch, hệ thống sưởi và điện, ảnh hưởng nặng nề nhất đến người cao tuổi và người khuyết tật. Trong tháng 10 và 11, Nga đã tiến hành 8 đợt tấn công quy mô lớn, phối hợp bằng tên lửa và UAV nhằm vào hệ thống năng lượng Ukraine, gây ra các đợt mất điện khẩn cấp và cắt điện luân phiên tại nhiều khu vực, có nơi kéo dài tới 18 giờ mỗi ngày.

Trong bối cảnh xung đột chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, nguy cơ sụp đổ hệ thống điện Ukraine không chỉ là thách thức kỹ thuật, mà còn là bài toán nhân đạo, chính trị và an ninh nghiêm trọng, có thể tác động sâu rộng tới toàn bộ khu vực châu Âu trong mùa đông này.