Tác giả Đỗ Phấn không chỉ được biết đến là một họa sĩ mà còn là một nhà văn tài hoa với nhiều tác phẩm nổi bật như Rừng người (2012), Đi chơi Bờ Hồ (2013) và Lặng yên dưới vực sâu (2016).
Văn phong của ông vừa tinh tế, nhẹ nhàng nhưng cũng đầy nội lực, phản ánh rõ nét về cuộc sống, con người và Hà Nội. Đỗ Phấn không chỉ vẽ bằng cọ mà còn phác thảo cuộc đời qua từng con chữ, đem đến cho độc giả cảm giác như lạc vào bức tranh đời sống đầy màu sắc nhưng lại phảng phất nét trầm mặc.
Tình yêu sâu đậm của Đỗ Phấn dành cho Hà Nội là một phần không thể thiếu trong mỗi tác phẩm của ông. Trong số các tác phẩm của Đỗ Phấn, "Lan man nghìn năm phố" mang đến hành trình lục lại những nét đẹp xưa của Hà Nội trong "sự chuyển mình dữ dội" cả về diện mạo lẫn cơ cấu cuộc sống đô thị. Những trang viết về Hà Nội khiến người đọc như thấy mình trôi giữa lòng thủ đô, hòa mình vào trong mỗi góc phố, hàng cây và theo chân từng con chữ để trở về một Hà Nội xưa, giờ chỉ còn trong hoài niệm cho đến một Hà Nội thay đổi rực rỡ ngày hôm nay.
Cuốn sách gồm 44 bài tản văn, chia làm 4 phần, khắc họa những nét đẹp nửa phảng phất hoài niệm, nửa say mê đô thị.
Phần I: Tìm một chân dung Hà Nội
Sau hơn 20 năm được UNESCO phong tặng danh hiệu "Thành phố vì hòa bình", Hà Nội đã "chuyển mình dữ dội" cả về diện mạo đô thị lẫn cơ cấu cuộc sống. Trong bối cảnh ấy, tác giả Đỗ Phấn vẫn nhìn thấy "khu phố cổ vẫn luôn là đại diện cho hồn cốt một thành phố cũ", với một tinh thần xa xưa luôn ấm áp tình người.
Những ngôi chợ cũ như Đồng Xuân, Hàng Bè, chợ Cửa Nam, chợ Hàng Da, chợ Hôm, chợ Bưởi đã mang một gương mặt khác hẳn. Nhưng trong cách nhìn của Đỗ Phấn, đó chính là sự trở về với nếp sống bình lặng chợ búa vốn đã có từ hơn nửa thế kỷ trước. Từ cái ăn cái mặc cho đến thú chơi ngày Tết, dù cho vật đổi sao dời thì Hà Nội vẫn luôn có nét riêng của mảnh đất văn hiến.
Chân dung Hà Nội còn phảng phất đâu đó ở những con người tài hoa khó lẫn với nơi khác. Đó là những Bùi Xuân Phái, Mai Văn Hiến, Trần Lưu Hậu… Và dù có biệt thự cao sang hay chung cư chọc trời, vẫn chưa đủ làm nên cái thanh lịch, tao nhã nếu mất đi những nề nếp từ thời "tứ đại đồng đường" cùng "chung một mái nhà".
Chân dung Hà Nội trong tranh Phố Phái được mô tả rất chân thực: "Trong veo mơ mộng những sớm tinh sương có thể nghe thấy cả tiếng chuông của chiếc xích lô khuất dần trong góc phố. Trầm mặc ngói nâu phủ buồn lên mái phố xô lệch của một Hà Nội ngày chiến tranh. Thưa thớt hàng liễu trầm mặc bên Hồ Gươm với bóng Tháp Rùa trắng xa tít tắp. Những đầu hồi nhà xám đen vét nước chảy, những con đương cong lượn vào ngõ vắng chênh chao chiếc cột đèn nghiêng ngả. Những câu chuyện dài ngắn bò lan theo từng góc phố nghe như có tiesng thở dài mệt nhọc của bác xích lô đang gò lưng đạp xe lên dốc. Hồn cốt của Hà Nội một ngày chưa xa là như thế".
Phần II: Thong dong quà phố
Đã có không ít người viết về cái sành điệu trong ẩm thực của Hà Nội. Cũng là món chả cá, bát phở bò, gói xôi xéo, đĩa bánh cuốn chay, bát canh cua đồng hay các món quà vặt giữa phố, nhưng Đỗ Phấn cố lần tìm ra cái riêng của Hà Nội. Đó là cách ăn chứ không chỉ là nguyên liệu chế biến.
Tác giả cứ chầm chậm dẫn người đọc thong dong qua phố để về với những kỷ niệm một thời tuy nhiều khó khăn, thiếu thốn nhưng tao nhã, thanh lịch và sành điệu.
Phần III: Ngồi nghe bụi phố
Tốc độ phát triển quá nhanh mang đến cho Hà Nội những hệ lụy. Bụi nhiều, cây xanh không đủ phủ kịp với tốc độ phát triển của đô thị và dân số. Người Hà Nội giờ đi chơi tết chứ không còn tụ họp ăn tết như xưa. Không còn cảnh "xếp hàng cả ngày" nhưng trong hầu hết các dịch vụ, cung chưa đáp ứng đủ cho cầu cũng sinh ra những bất cập. Rồi nạn hàng giả không chỉ còn là mấy chai rượu, vài lon sữa hay mấy món "đồ cổ" mà lan sang cả thi cử, bằng cấp…
"Nói đến Hà Nội không thể không nói đến thú chơi hoa. Ngày thường đã vậy nhưng ngày Tết là cả một rừng hương sắc trong nhà. Có những gia đình phải chuẩn bị mua cây cảnh và hoa suốt hàng tháng trời trước Tết. Nó gần như là một nghi thức thiêng liêng khá lâu đời. Kể cả những năm đói kém thiếu đủ thứ nhưng chưa bao giờ gia đình Hà Nội thiếu hoa ngày Tết".
Phần IV: Những mùa đã xa
Vẫn là những hoài niệm về một Hà Nội chừng hơn nửa thế kỷ trước. Những sông hồ giờ không còn như xưa, cái mất đi, cái thu hẹp lại nhưng trong ký ức người Hà Nội, chúng vẫn nguyên vẹn là những kỷ niệm đẹp, là phần không thể thiếu của Hà Nội.
Mọi thứ đều thay đổi theo thời gian, từ thời trang, phương tiện đi lại cho đến đồ dùng học tập và đồ chơi trẻ em, tất cả đều cố bắt nhịp theo đà phát triển. Và bên trong sự thay đổi đó, vẫn có những nét riêng, mà phải là người sinh ra, lớn lên và nặng tình với Hà Nội mới nhìn ra được.
"Và lũ trẻ ở phố bây giờ cũng không còn được thả sức chạy nhảy nô đùa trên vỉa hè mát rượi bóng cây nữa. Chẳng biết là do không còn đủ trẻ con để chạy hay quá thiếu vắng những bóng cây cổ thụ bên đường. Năm giờ sáng chạy thể dục trên đường Kim Mã cũng chỉ còn thấy xào xạc vài tiếng ve vọng về từ công viên Thủ Lệ. Nhớ đến nao lòng những mùa hè đã xa…".
"Đọc sách cùng thanh niên" là hoạt động giới thiệu về những cuốn sách hay, có giá trị (dưới dạng sách in) đến với đối tượng là đoàn viên thanh niên nhằm thúc đẩy văn hóa đọc trong thanh niên. Hoạt động do Đoàn Thanh niên Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông, Chi đoàn Cục Xuất bản, In và Phát hành - Bộ Thông tin và Truyền thông phát động với sự đồng hành của Chi đoàn Thời báo VTV - Đài Truyền hình Việt Nam.
Hàng tháng, Ban Biên tập sẽ giới thiệu một cuốn sách hay, nội dung phù hợp để lan toả đến các bạn đoàn viên thanh niên. Với cách thức truyền tải nội dung mới mẻ và đặc sắc, đây sẽ là cầu nối giúp bạn trẻ dễ dàng tiếp cận với những cuốn sách hay, những giá trị nhân văn sâu sắc, nhằm khuyến khích tinh thần đọc và tạo ra một cộng đồng yêu sách sôi động.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!