Được đặt nền móng từ hơn 70 năm trước, nhiếp ảnh Việt Nam hiện sở hữu một pho sử bằng ảnh quý giá, đầy tự hào về chặng đường đấu tranh giành độc lập và đổi mới đi lên của đất nước. Ngày nay, dưới sự phát triển của công nghệ số hiện đại, tiên tiến, số người theo đuổi bộ môn nghệ thuật này tăng nhanh, với ước tính hàng ngàn bức ảnh ra đời mỗi phút. Nhiều cuộc thi ảnh theo đó cũng được tổ chức. Tuy nhiên, gần đây không ít lùm xùm khi những tác phẩm đoạt giải cao bị thu hồi.
Đoạt giải Nhất nhưng khi công bố, tác phẩm Tầm cao còn dính cả bo viền trên ảnh. Sau khi bị phát hiện, Ban tổ chức đã im lặng xóa bo viền đi, nhưng lại thành một dòng chữ chạy ngang tấm ảnh. Dự thi Liên hoan ảnh nghệ thuật khu vực Miền Đông Nam Bộ và đoạt huy chương Vàng, nhưng tác giả bức ảnh "Ánh sáng tương lai" lại chụp ở ngoài khu vực Đông Nam Bộ. Ngay sau khi bị thu hồi giải thưởng, tác phẩm này tiếp tục đoạt huy chương ở Liên hoan khác. Tháng 6, Ban tổ chức Cuộc thi ảnh Việt Nam - Điểm hẹn thế giới bất ngờ thông báo rút tác phẩm đoạt giải do phạm quy, trong đó có cả tác phẩm đoạt giải cao nhất nhưng không công bố lý do cụ thể. Thi ảnh cứ thi, trao giải lại trao rồi lại rút hoặc thu hồi quyết định...
Không chỉ có chuyện trao rồi lại rút giải, không ít cuộc thi nhiếp ảnh cũng bị đem ra mổ xẻ với chất lượng tác phẩm giành giải không thuyết phục số đông. Nở rộ nhiều cuộc thi nhiếp ảnh trong cả nước nhưng tại nhiều cuộc thi, số lượng chưa đi kèm chất lượng bởi bị đánh giá là nội dung tác phẩm thiếu sinh động, thiếu chiều sâu tư tưởng, hình thức thể hiện na ná nhau.
Hội Nghệ sỹ nhiếp ảnh Việt Nam hàng năm bảo trợ cho khoảng 15 cuộc thi nhiếp ảnh khác nhau ở khắp 3 miền và tất cả các cuộc thi này đều được xã hội hóa. Đó là chưa kể phải có đến vài chục cuộc thi ảnh cấp địa phương, bộ ngành. Các giải này không giới hạn người dự thi đến từ đâu, nên khó kiểm soát chất lượng, nguồn gốc...
“Thực tế là Hội không có kinh phí tổ chức cuộc thi cho những hội viên ngoài Hội, nên nhiều lúc cũng rất muốn mở rộng nhưng kinh phí khó khăn. Chúng tôi muốn tổ chức cuộc thi chuyên đề cũng rất khó. Đa phần cuộc thi là xã hội hóa, như các cuộc Liên hoan khu vực đã có mấy chục năm nhưng do địa phương tổ chức, Hội chỉ trả giải nên nhiều lúc muốn làm mà lực bất tòng tâm", Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hồ Sỹ Minh - Phó Chủ tịch Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam chia sẻ.
Việc bó hẹp không gian sáng tác trong phạm vi các tỉnh trong khu vực, lại tổ chức kéo dài liên tiếp hàng chục năm nay nên các nghệ sĩ ít có đề tài mới để khai thác, dẫn đến việc nhiều tác phẩm trùng lặp về đề tài, năm nay na ná năm trước. Ranh giới giữa thi ảnh báo chí, ảnh nghệ thuật lại không được phân định rõ, khiến người thi thì cứ gửi tác phẩm, còn người chấm dễ rơi vào tình trạng cảm tính.
"Có những cuộc thi chung chung mang tính nghệ thuật nhưng chấm theo kiểu báo chí, và ngược lại có cuộc thi báo chí chấm kiểu nghệ thuật. Tôi cho nên xác định lại ranh giới giữa 2 lĩnh vực đó”, nhà báo, nhiếp ảnh gia Việt Văn cho biết.
Nhiếp ảnh là một lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật dễ nhận về những lời khen chê mang tính chủ quan của mỗi người. Chỉ khi bản thân mỗi tác giả ý thức về trách nhiệm trong sáng tạo thì mới không có những hạt sạn đáng tiếc.
Nhiếp ảnh không đơn thuần chỉ là việc cầm chiếc máy ảnh lên và chụp một tấm ảnh, mà còn là cách các nhiếp ảnh gia giao tiếp với thế giới và thể hiện góc nhìn của người sáng tác. Đổi mới sáng tạo là đòi hỏi cấp thiết của các nhiếp ảnh gia. Không có công thức chính xác để đo lường tác động của một bức ảnh, nhưng những khuôn hình, góc máy phản ánh trung thực, sinh động sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc; đời sống xã hội trên mọi lĩnh vực, cuộc sống của nhân dân, chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc… sẽ tạo cảm xúc, sự rung động với người xem.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!