Bob Dylan. Ảnh AP
Những năm gần đây, giải Nobel văn học đã mở rộng, không chỉ bó hẹp trong các thể tài kinh điển. Năm 2013, giải Nobel văn học trao cho Alice Munro - tác giả chuyên viết truyện ngắn. Năm 2015, giải trao cho Svetlana Alexievich - người viết phóng sự, phi hư cấu.
Năm nay, Viện Hàn lâm Thuỵ Điển thậm chí đã khiến giới chuyên môn và truyền thông ngỡ ngàng khi công bố chủ nhân của giải thưởng Nobel Văn học 2016 là nhạc sĩ, ca sĩ, nhà thơ kiêm hoạ sĩ Bob Dylan. Cùng với giải Nobel, Bob Dylan sẽ nhận số tiền thưởng trị giá 8 triệu Krona Thụy Điển (khoảng 20,4 tỷ đồng).
Trong tuyên bố của Viện Hàn lâm Thuỵ Điển, Bob Dylan được trao giải thưởng này "vì đã tạo nên những biểu đạt đầy chất thơ trong truyền thống ca khúc vĩ đại của nước Mỹ".
Kết quả trên vấp phải vô số phản ứng trái chiều. Trên tờ New York Times của Mỹ thẳng thắn nhận định Bob Dylan không xứng đáng với giải thưởng cao quý này, vì một sự thật rõ ràng: ông có thể là ca sỹ, nhạc sỹ vĩ đại, nhưng những gì ông viết không phải là tác phẩm văn học.
Bất ngờ đến sửng sốt!
Với các nhà văn trong nước, nhiều người cũng tỏ ra bất ngờ trước công bố trên. Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên - Chủ tịch Hội Nhà văn Hà Nội là một trong số đó. Ông cho biết:
"Giải Nobel 2016 năm nay có thể nói là sự bất ngờ đến sửng sốt đối với nhiều người trên thế giới. Theo một số liệu mà tôi biết, năm nay có 220 đề cử, sau đó chọn ra 5 người. Các ứng cử viên sáng giá như Philip Roth, Ngugi wa Thiong’o, Haruki Murakami… nhưng cuối cùng đều phải nhường vinh quang cho Bob Dylan. Cho nên ban đầu tôi thấy bất ngờ và người làm chuyên môn như tôi cũng hơi bối rối! Nhưng bây giờ nhìn lại một giải thưởng lớn, uy tín như vậy luôn luôn được mở rộng ra. Có thể suy ngẫm thêm về giá trị của giải thưởng, tác động của giải thưởng".
Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên tỏ ra hết sức bất ngờ về việc trao giải Nobel văn học 2016 cho Bob Dylan
Nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên phân tích: "Bob Dylan như chúng ta đã biết, trong lĩnh vực âm nhạc là một người rất nổi tiếng. Những tác phẩm của ông từ thập niên 60 của thế kỷ 20 đã rất phổ biến. Có người đánh giá rằng âm nhạc của ông chỉ đứng sau "tứ quái The Beatles". Theo lời tuyên dương của Ủy ban giải thưởng Nobel trao giải Nobel văn học 2016 cho Bob Dylan vì "đã sáng tạo ra những cách biểu đạt mang tính thơ mới bên trong truyền thống ca khúc vĩ đại của nước Mỹ.
Ở đây họ dùng từ "song" chứ không dùng từ "music". Nghĩa là họ trao giải cho ông vì "ca từ’ của ông mang tính thơ mới, chất thơ mới. Điều này đã đưa truyền thống ca khúc của nước Mỹ lên một tầm cao mới. Chất thơ mới này có tác dụng sâu sắc đến cảm xúc tư tưởng, tâm hồn của người nghe một cách mạnh mẽ. Như vậy, tuy trao cho nhạc sỹ một giải thưởng về văn học nhưng là trao về phần ca từ. Mà văn học chính là ngôn ngữ, là tiếng nói.
Với các tác phẩm của Bob Dylan, chỉ khác là chúng nằm trong một bài hát –luôn cần thiết gắn liền với âm nhạc. Giới phê bình văn học chúng tôi còn hay nói đùa với nhau rằng: Nếu những ca từ đó tách rời âm nhạc, được xuất bản như một tập thơ thì có lẽ Bob Dylan sẽ không đạt giải!".
Bất ngờ sau đó là thất vọng
Nhà văn Uông Triều chia sẻ, khi nghe tin giải Nobel văn học 2016 được trao cho nhạc sỹ Bob Dylan, anh rất "bất ngờ" và sau đó là cảm giác "thất vọng".
Theo nhà văn Uông Triều, mặc dù những lời ca và toàn bộ tác phẩm của Bob Dylan đã cất lên tiếng nói phản kháng vì quyền con người, chống chiến tranh, chống áp bức, ca ngợi tình yêu thương của con người, đồng thời thông điệp nhân văn ấy, có ý nghĩa với mọi thời đại, mọi quốc gia, mọi sắc tộc, nhưng nếu trao giải cho Bob Dylan thì Ủy ban Nobel "đã đi quá xa".
Họ đã quên đi những ứng viên Nobel khác như Philip Roth, Ngugi wa Thiong’o, Haruki Murakami - những người đang góp phần làm nên diện mạo văn chương thế giới đương đại.
Nhà văn viết cho Tạp chí Văn nghệ quân đội nhấn mạnh: "Xin nhắc lại, đây là giải Nobel Văn học, không phải Nobel Âm nhạc. Âm nhạc đã có Grammy và các giải khác. Liệu Haruki Murakami có đoạt giải Grammy được không?".
Bất ngờ tuyên bố đến nhận giải
Từ ngày 13/10, khi được xướng tên ở giải thưởng văn học lớn nhất hành tinh, Bob Dylan không hề lên tiếng về kết quả này. Thậm chí, trong buổi diễn tại Las Vegas vài ngày sau đó, ông cũng không nhắc một lời tới sự kiện. Viện Hàn lâm Thụy Điển sau đó chưa thể liên lạc trực tiếp được với nghệ sĩ 75 tuổi.
"Giờ chúng tôi chẳng làm gì cả. Tôi đã gọi điện, gửi thư điện tử cho cộng sự gần gũi nhất của Dylan. Như vậy là quá đủ rồi. Nhưng tôi chẳng lo lắng lắm. Rồi Dylan sẽ lên tiếng thôi" - bà Sara Danius, Tổng Thư ký Viện Hàn lâm Thụy Điển ngao ngán cho hay.
Bất ngờ vào ngày 28/10, Bob Dylan đã có chia sẻ đầu tiên với tờ Telegraph rằng, ông sẽ có mặt tại lễ trao giải Nobel nếu có thể. Ông bày tỏ cảm xúc: "Tin về giải Nobel khiến tôi không nói nên lời và vô cùng cảm kích trước niềm vinh dự này".
Bob Dylan có nhiều ca khúc kinh điển, thành công nhất phải kể đến Blowin’in the wind, A hard rain’s a-gonna fall, Like a Rolling Stone, Knockin' on Heaven's Door, Forever Young... Ông nhận được rất nhiều giải thưởng uy tín, trong đó có 12 lần đoạt giải Grammy, lần mới nhất là giải Grammy 2016 cho hạng mục Best Historical Album.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam tạiTV Online!