Với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ, đặc biệt là Internet, cuộc sống của con người ngày càng được số hóa. Thói quen giải trí cũng có nhiều thay đổi. Từ lâu, người trẻ không chỉ lên mạng để đọc tin tức, tra cứu hay kết bạn… mà còn viết trang cá nhân (blog), bộc lộ cá tính, sở thích của bản thân mình, trong đó không ít người đã sử dụng internet như một công cụ để chuyển tải các sáng tác của mình đến với công chúng. Đó là những bước khởi đầu của văn học mạng.
Cách đây khoảng 20 năm, những tác phẩm có thể được coi là văn học mạng đầu tiên đến với công chúng, với một số tên tuổi như Trang Hạ, Hà Kin, Trần Thu Trang, Hân Như, Nguyễn Thế Hoàng Linh, Keng… Văn học mạng ngày nay đã rất khác văn học mạng những năm đầu. Trên các trang mạng xã hội có rất nhiều nhóm, cộng đồng người sáng tác, công khai hoặc ẩn danh, ở đủ các thể loại, đề tài. Sự phát triển nhanh chóng, bùng nổ của văn học mạng đặt ra bài toán không đơn giản với cơ quan quản lý.
Công tác quản lý các video, video ngắn trên các nền tảng mạng xã hội Youtube, TIktok, Facebook từng gặp nhiều khó khăn. Và câu chuyện còn phức tạp hơn với văn học, bởi các sản phẩm ngôn từ còn tác động sâu xa vào trí tưởng tượng, vào những rung cảm trong tâm hồn, vì thế nó sẽ khắc sâu trong suy nghĩ của độc giả trong nhiều năm sau này.
"Hiện nay, chúng ta chưa có bất cứ quy định quản lý đối với tác phẩm văn học nghệ thuật trên mạng. Chúng ta vẫn phải tuân thủ theo các quy định của Bộ Thông tin và Truyền thông về xuất bản, đưa tác phẩm lên mạng, những mức độ ứng xử với tác phẩm trên mạng", nhà văn Hữu Việt - Trởng ban Văn học trẻ, Hội Nhà văn Việt Nam cho biết.
"Trách nhiệm đầu tiên là của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong vai trò chủ quản. Thứ hai là của ngành pháp luật trong quản lý, nghiêm túc lọc, chặn, thậm chí là cấm trong vấn đề này. Phải lọc lại toàn bộ các trang web về văn học, những trang lành mạnh cho tiếp tục phát triển, trang nào xấu xí, đồ trụy thì cần xóa ngay. Nếu giờ chúng ta nhắm mắt lại thì văn học xấu xí ấy sẽ phát triển như nấm sau mưa. Để họ phát triển có đường lối cẩn thận thì chúng ta có thể tìm thấy trong đó rất nhiều nhân tài", Tiến sĩ Đoàn Hương chia sẻ thêm.
Nhìn ở góc độ tích cực, với tính mở của không gian số, người viết có thể thông qua các tài khoản mạng xã hội để đưa tác phẩm tiếp cận công chúng một cách dễ dàng, nhanh chóng. Và chỉ cần có trên tay một chiếc điện thoại thông minh được kết nối mạng, có một tài khoản mạng xã hội, mọi cá nhân đều có thể tìm đọc các tác giả mà họ yêu quý.
Đối với những cây bút mới bước chân vào nghiệp viết, mạng xã hội là môi trường tốt để trải nghiệm, thử thách và rèn luyện mình. Việc chuyển tải tác phẩm một cách dễ dàng cũng như tiếp nhận ý kiến phản hồi ngay tức thì của bạn đọc là cách giúp những họ nhanh chóng hoàn thiện mình trong quá trình sáng tạo.
Văn chương trên mạng cũng có tốt có xấu, có dở có hay. Đó là chuyện bình thường. Nhìn nhận một cách tích cực thì sự bùng nổ văn học mạng là tín hiệu vui cho sự phát triển của văn hóa đọc. Cần có cách tiếp cận cởi mở, từng bước giúp đỡ các cây bút trẻ nâng cao năng lực cũng như nhận thức sáng tác, điều này đòi hỏi kiên nhẫn và bao dung.
Mạng Internet đã tạo cơ hội để nhà văn đến gần với độc giả nhanh hơn, dễ dàng hơn. Nhưng điều quyết định vẫn là tài năng, là đạo đức nghề nghiệp, và sau cùng vẫn phải hướng đến các giá trị chân, thiện, mỹ. Dù trên internet, tác phẩm chỉ được coi là tác phẩm văn chương khi đáp ứng được các yêu cầu tối thiểu về tư tưởng - nghệ thuật.
Thiết nghĩ rất cần có cách thức quản lý, giám sát phù hợp để vừa đảm bảo không gian tự do sáng tạo, nhưng cũng đảm bảo văn học mạng không lạc lối. Bài học về sự lỏng lẻo trong quản lý phim ngắn chiếu mạng, hay webdrama vẫn còn đó. Con đường đưa người đọc trẻ từ những thước phim hay những tiểu thuyết nhảm nhí, dê dãi đến lối sống buông thả, thiếu trách nhiệm, thậm chí vô cảm, bạo lực là rất gần. Ngược lại, một môi trường văn học mạng lành mạnh sẽ là vườn ươm màu mỡ tốt lành cho những cây bút trẻ trong tương lai.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!