Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam khảo sát, làm rõ nguyên nhân sạt lở liên tiếp ở Lâm Đồng

Trước tình hình thời tiết cực đoan gây thiệt hại tại nhiều tỉnh miền Trung - Tây Nguyên và trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã chủ động cử đoàn công tác liên ngành đến Lâm Đồng. Mục tiêu không dừng ở việc ghi nhận hậu quả mà là đánh giá rủi ro sạt lở trên cơ sở khoa học, làm rõ nguyên nhân và xây dựng các khuyến nghị có tính bền vững phục vụ công tác phòng, tránh thiên tai trong thời gian tới.

Đoàn công tác gồm các chuyên gia có kinh nghiệm về địa chất công trình, trượt lở đất, khí tượng thủy văn và công nghệ quan trắc, cảnh báo sớm. Trong thời gian từ ngày 24 đến 30/11/2025, đoàn tập trung triển khai ba nhóm nhiệm vụ: khảo sát, đánh giá phạm vi và mức độ sạt lở; phân tích các yếu tố gây mất ổn định mái dốc; đề xuất hệ thống giải pháp khoa học và công nghệ, bao gồm cả giải pháp công trình và phi công trình.

Khảo sát các điểm nứt, làm rõ nguyên nhân sạt lở

Trọng tâm khảo sát là các khu vực bị ảnh hưởng nghiêm trọng, nhất là các đèo trên những tuyến giao thông huyết mạch của tỉnh như Prenn, Minosa, D'Ran, Khánh Lê. Đây là các khu vực có địa hình dốc, nhạy cảm với mưa lớn kéo dài, nếu xảy ra trượt lở sẽ gây gián đoạn giao thông và tiềm ẩn rủi ro lớn đối với an toàn đi lại, vận chuyển hàng hóa và tổ chức cứu hộ, cứu nạn khi có thiên tai.

Theo kế hoạch, đoàn công tác tập trung xác định các yếu tố địa chất, địa hình, thủy văn và các tác động nhân tạo (nếu có) có thể là nguyên nhân gây ra các đợt sạt lở vừa qua. Việc nhận diện đúng cơ chế trượt lở là cơ sở để xây dựng bản đồ rủi ro, bố trí lại các hạng mục công trình, lựa chọn giải pháp gia cố phù hợp với từng vị trí, tránh xử lý sự cố theo hướng bị động, cục bộ, tốn kém nhưng hiệu quả chưa cao.

Cùng với các giải pháp công trình, đoàn chú trọng đề xuất các giải pháp phi công trình như xây dựng bản đồ phân vùng nguy cơ, thiết kế hệ thống quan trắc và cảnh báo sớm. Đây là các công cụ hỗ trợ quan trọng, giúp chính quyền và người dân chủ động hơn trong việc theo dõi, giám sát các điểm có nguy cơ cao, kịp thời đưa ra quyết định hạn chế người, phương tiện vào khu vực mất an toàn.

Để nâng cao hiệu quả triển khai, Viện Hàn lâm đề nghị Ủy ban nhân dân tỉnh Lâm Đồng tạo điều kiện thuận lợi, bố trí cán bộ cùng tham gia, hỗ trợ cung cấp thông tin, số liệu, dẫn đường đến các khu vực trọng điểm. Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng cùng các chuyên gia địa chất của Viện Hàn lâm đã khảo sát thực tế tại thôn Lạc Thiện 2, xã D'Ran. Ghi nhận cho thấy nhiều điểm nứt dài trên các ngọn đồi như Trảng Bằng, Ba Lá Xanh và khu Đường Mới, nơi mưa lớn kéo dài đã làm mất ổn định địa chất. Những vết nứt này là tín hiệu cảnh báo nguy cơ trượt lở cần được theo dõi sát sao.

Thu hẹp khoảng cách giữa cảnh báo và rủi ro thực tế

Từ góc độ dự báo, ông Nguyễn Xuân Hiển, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia, cho rằng cảnh báo lũ quét, sạt lở đất đang đối mặt nhiều thách thức. Đây là loại hình thiên tai xảy ra nhanh, cục bộ, phạm vi hẹp, rất khó khoanh chính xác đến từng khu vực nhỏ. Có thời điểm cơ quan dự báo phải phát cảnh báo cho hơn 1.000 xã, nhưng trên thực tế chỉ có một số xã xuất hiện lũ quét, sạt lở. Điều này cho thấy khoảng cách đáng kể giữa cảnh báo trên diện rộng và rủi ro thực tế tại từng điểm cụ thể.

Theo các chuyên gia, tình trạng mưa lớn bất thường và kéo dài đang làm nhiều khu vực đồi dốc ở Lâm Đồng mất ổn định, tiềm ẩn nguy cơ sạt trượt bất cứ lúc nào, nhất là tại những nơi đã xuất hiện vết nứt kéo dài, có dấu hiệu xê dịch nền đất. Trong bối cảnh đó, việc xây dựng bản đồ phân vùng nguy cơ gắn với điều kiện địa chất, địa hình, lịch sử mưa lũ từng khu vực là yêu cầu cấp thiết, giúp thu hẹp khoảng cách giữa cảnh báo và ứng phó thực tiễn.

Trên cơ sở kết quả khảo sát ban đầu, các cơ quan chuyên môn khuyến cáo chính quyền địa phương cần tăng cường theo dõi các điểm nứt, chủ động lắp đặt phương tiện quan trắc phù hợp, liên tục cập nhật diễn biến để kịp thời phát hiện nguy cơ trượt lở. Đặc biệt, việc rà soát, sắp xếp, di dời dân khỏi vùng có nguy cơ cao phải được triển khai sớm, đặt mục tiêu bảo vệ tính mạng người dân lên trên hết.

Đoàn chuyên gia của Viện Hàn lâm, thông qua việc đánh giá rủi ro sạt lở trên cơ sở dữ liệu thực địa và công nghệ quan trắc, cảnh báo sớm, đang hỗ trợ tỉnh Lâm Đồng xây dựng cách tiếp cận chủ động hơn với thiên tai. Nếu các khuyến nghị khoa học từ đợt khảo sát được địa phương tiếp thu và tổ chức thực hiện nghiêm túc, có thể tạo nền tảng để lồng ghép phòng, chống sạt lở vào quy hoạch, bố trí dân cư, đầu tư hạ tầng giao thông và củng cố năng lực phòng, chống thiên tai theo hướng dài hạn, bền vững.