Vườn quốc gia Việt Nam: Nhiều năm phát triển nhưng chưa tương xứng
Các vườn quốc gia tại Việt Nam có mặt từ Bắc vào Nam, từ biên giới đến hải đảo, nhằm bảo vệ hệ sinh thái tự nhiên, động thực vật, cảnh quan tự nhiên đa dạng. Nhiều vườn quốc gia trong số đó được công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới, hay Vườn quốc gia ASEAN và các Khu dự trữ sinh quyển thế giới, có vai trò quan trọng và giá trị to lớn về môi trường, kinh tế, xã hội. Nhưng có những vườn quốc gia sau rất nhiều năm vẫn chưa phát huy được các giá trị, thậm chí bị xâm hại.
Một ví dụ tại Vườn quốc gia Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn là nơi vốn được coi là mẫu chuẩn của hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi đặc trưng cho vùng Đông Bắc Việt Nam và thế giới. Do ảnh hưởng của dịch COVID-19 và nhất là hệ thống hạ tầng, đường xá xuống cấp khiến cho du khách đến với Ba Bể, Bắc Kan ngày càng ít đi. Nguồn thu từ bán vé cho hoạt động du lịch 3 năm qua chỉ hơn 8 tỷ đồng.
Bến thuyền Buốc Lốm, một công trình do Sở Văn hóa thể thao du lịch Bắc Kạn làm chủ đầu tư, bàn giao cho vưởn quốc gia năm 2018. Nhưng sau 3 năm, công trình ấy giờ chỉ là chỗ trú mưa, trú nắng. Những vướng mắc, chồng chéo từ các Luật di sản, Luật đất đai và Công ước Ramsar gây ra khó khăn cho công tác quản lý.
Những ai đã từng đặt chân đến Ba Bể hẳn phải mong một ngày nào đó, Ba Bể sẽ được phát huy hơn nữa để xứng đáng là 1 trong 20 hồ nước ngọt lớn và đẹp nhất thế giới, nơi chỉ cách thủ đô Hà Nội hơn 200 km.
Ngược vào miền Trung, Vườn quốc gia Vũ Quang là một vườn quốc gia thuộc tỉnh Hà Tĩnh, nơi có nhiều loài sinh vật đặc hữu chỉ có ở Việt Nam, được thành lập năm 2002. Nếu ai không đặt chân đến Vườn quốc gia này trong vòng 5 năm trở lại đây, thì giờ, khi quay trở lại, tất cả đều ngỡ ngàng bởi vẻ đẹp đa dạng sinh học của vườn quốc gia này. Nhưng những năm qua, Vườn quốc gia Vũ Quang vẫn chưa thể phát triển mạnh mẽ, trở thành điểm du lịch độc đáo cho khu vực.
Kinh phí dành cho công tác bảo tồn và đa dạng sinh học của Vườn quốc gia Vũ Quang chỉ bằng 35% so với năm 2020. Mức đầu tư chưa tương xứng với tiềm năng của vưởn quốc gia, nơi có đến 57 nghìn ha rừng đặc dụng. Hoạt động du lịch gần như chưa được triển khai.
Theo lộ trình, Hà Tĩnh cũng đang triển khai nhiều hoạt động thu hút các nhà đầu tư đủ tiềm lực để định hướng, khơi dậy được tiềm năng của Vườn quốc gia Vũ Quang. Với mục đích nhằm phát triển du lịch sinh thái và bảo tồn được vườn quốc gia với hàng trăm loài động thực vật quí hiếm, trong đó nhiều loài trong sách đỏ của Việt Nam và thế giới.
Bài học từ Thái Lan nhằm đánh thức tiềm năng của các vườn quốc gia
Cùng với Việt Nam, nhiều các quốc gia trên thê giới đã và đang triển khai hàng loạt biện pháp quyết liệt để vừa bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, vừa hình thành nên những điểm du lịch hấp dẫn. Sự phát triển mạnh mẽ của du lịch cũng tác động ngược trở lại, giúp tạo nguồn thu cho các Vườn quốc gia phục vụ công tác bảo tồn.
Tại Thái Lan, Vườn quốc gia Phi Phi với những bãi cát trắng và rạn san hô trước đại dịch nơi đây từng thu hút hơn 2 triệu du khách mỗi năm. Trong đó, vịnh Maya với vẻ đẹp nổi tiếng đón tới gần 6.000 du khách mỗi ngày.
Như hệ quả tất yếu, dòng người nườm nượp kéo đến trên những chiếc thuyền máy ồn ào, ô nhiễm đã tác động rất lớn đến hệ sinh thái của khu vực. Cuộc khủng hoảng tồi tệ đến mức các nhà chức trách Thái Lan đã buộc phải đóng cửa vịnh Maya vào năm 2018 để phục hồi hệ sinh thái.
Vịnh Maya là địa điểm du lịch nổi tiếng của Thái Lan. (Ảnh: AP)
Thiên nhiên phục hồi, công tác bảo tồn cũng được triển khai hiệu quả hơn. Phong cách làm du lịch sẽ thay đổi. Trọng tâm sẽ là thu hút khách du lịch cao cấp thay vì nhắm đến số lượng lớn như trước đây.
Tại các địa điểm quan trọng khác của quần đảo, số lượng du khách cũng sẽ được điều chỉnh. Cách làm này của Thái Lan không chỉ giúp bảo vệ được đa dạng sinh học tại Vườn quốc gia Phi Phi mà còn tạo ra một nền du lịch bền vững, có trách nhiệm.
Các khu vườn quốc gia, khu bảo tồn ở nước ta là nơi qui tụ của nhiều hệ sinh thái, hệ động thực vật phong phú với khoảng 10.000 loài.
Đây cũng là nơi cư trú, sinh sống lâu đời của các dân tộc thiểu số có bản sắc văn hóa rất đa dạng, nhiều kinh nghiệm, kiến thức lâu đời về khai thác, sử dụng, bảo tồn, phát triển lâm sản ngoài gỗ.
Còn rất nhiều việc phải làm để đánh thức tiềm năng của các vườn quốc gia, trong đó cơ sở hạ tầng và sự năng động, chủ động, sáng tạo của các ban quản lý chính là yếu tố then chốt.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!