Cần thúc đẩy xu hướng dinh dưỡng thực vật để bảo vệ sức khỏe và môi trường

Thế giới đang hưởng ứng mạnh mẽ trước xu hướng tiêu dùng thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật. Theo đó, ngày càng nhiều người tiêu dùng công nhận lợi ích và tác động tích cực của dinh dưỡng thực vật đến sự cân bằng dinh dưỡng nói riêng và sức khỏe nói chung cũng như ảnh hưởng tích cực, bền vững đến môi trường.

Tại Việt Nam, xu hướng này đang từng bước bắt nhịp với thế giới bởi tính đúng đắn và cấp thiết mà dinh dưỡng thực vật mang lại. Bởi lẽ, việc thiếu kiến thức và giải pháp hiệu quả về chế độ dinh dưỡng lành mạnh đang dẫn đến tình trạng mất cân bằng dinh dưỡng, đó cũng chính là một trong những nguyên nhân đẩy tỷ lệ gia tăng các bệnh mạn tính không lây (MTKL) trở thành báo động đỏ ở cả Việt Nam và trên thế giới. Theo số liệu thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào năm 2022, khoảng 81% nguyên nhân tử vong toàn quốc đến từ các bệnh MTKL.

Vừa qua đã diễn ra hội thảo khoa học quốc tế "Dinh dưỡng Thực vật và giải pháp sức khỏe của thế kỷ 21" do Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng đậu nành Vinasoy (VSAC) và Viện Dinh dưỡng Quốc gia Việt Nam đã tổ chức. Hội thảo chia sẻ, cập nhật những kết quả nghiên cứu chuyên sâu mới nhất về dinh dưỡng thực vật, dinh dưỡng đậu nành và đạm thực vật, những lợi ích của dinh dưỡng thực vật đối với sức khỏe con người và bền vững với môi trường. Những thông tin khoa học này không chỉ mang lại lợi ích cho quá trình nghiên cứu, canh tác, phát triển và chế biến sản phẩm mà còn tác động đến tiêu dùng.

Quang cảnh hội thảo

Các tham luận và báo cáo của các chuyên gia tại hội thảo khoa học quốc tế đã cập nhật những xu hướng mới nhất và tầm quan trọng, lợi ích của dinh dưỡng thực vật đến với sức khỏe con người và môi trường trong thế kỷ 21.

Có nhiều tác động chủ quan và khách quan đang thúc đẩy sự phát triển ngành hàng thực phẩm từ thực vật. Kết quả nghiên cứu từ Kantar Singapore cho thấy đại dịch đã khiến nhiều người tiêu dùng chủ động đưa thực phẩm có nguồn gốc thực vật vào chế độ ăn uống hằng ngày, đặc biệt là người tiêu dùng Việt: 83% người Việt đang tìm kiếm giải pháp mới tăng cường hệ miễn dịch và 82% người Việt đang nỗ lực cải thiện sức khỏe của bản thân. Trong đó, thực phẩm có nguồn gốc thực vật đang rất hấp dẫn người tiêu dùng trẻ tuổi, ở đô thị và người có thu nhập khá. Năm 2022 ghi nhận tích cực 2 trên 3 người dùng thuộc Gen Z và Millennial Việt Nam đã cố gắng đưa đạm từ thực vật vào chế độ ăn uống của họ.

Xu hướng quan tâm đến dinh dưỡng thực vật đang phát triển tích cực, nhưng cần được thúc đẩy mạnh mẽ và nhanh chóng hơn nữa. Bởi lẽ, xu hướng này được các chuyên gia nhận định là giải pháp tối ưu cho nhiều bài toán về tình trạng gia tăng của các bệnh MTKL lẫn về môi trường. Cụ thể, trong năm 2016, Bộ Y tế và Viện dinh dưỡng đưa ra Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị (RDA) cho người Việt là 35% RDA đạm động vật/đạm tổng số. Tuy nhiên đến năm 2020, lượng tiêu thụ thịt vượt mức khuyến nghị với 136,4g/người/ngày, đạt 48% RDA đạm động vật/đạm tổng số. Đáng chú ý, trong 136,4g thịt mà người Việt tiêu thụ, lượng thịt đỏ chiếm đến 95,5g. Trong khi đó, lượng tiêu thụ rau chỉ đạt 74% mức khuyến nghị với 218,0 g/người/ngày cùng năm. Đây có thể là nguyên nhân làm gia tăng các bệnh mạn tính không lây trong các thập kỷ qua.

Các chuyên gia thảo luận tại hội thảo

Theo nghiên cứu, tiêu thụ thịt đỏ vượt mức khuyến cáo có thể gây dư thừa sắt và thúc đẩy phản ứng của gốc tự do gây hại và stress oxy hóa. Các gốc tự do phá hủy màng tế bào khiến chất dinh dưỡng thất thoát, tế bào không tăng trưởng, rồi tự đào thải. Chúng gây ra nhiều hậu quả về mặt sức khỏe như suy giảm thị lực, mù lòa, tổn thương thoái hóa tế bào thần kinh, đẩy nhanh quá trình lão hóa, tăng nguy cơ bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường, rối loạn chức năng gan thận, suy giảm hệ thống miễn dịch…

Trong khi đó, chất chống oxy hóa như vitamin E, vitamin C, Beta-caroten, isoflavon, polyphenol… có nhiều trong thực phẩm có nguồn gốc thực vật. Chúng có thể trung hòa, ức chế sự hình thành hoặc tăng đào thải các gốc tự do và bảo vệ con người chống lại quá trình lão hóa. Tuy nhiên cơ thể lại không thể tự tổng hợp được các chất chống oxy hóa này mà phải được cung cấp từ bên ngoài.

Do đó, các chia sẻ trong Hội thảo khoa học kêu gọi người Việt cân đối khẩu phần ăn hằng ngày, giảm mức tiêu thụ thịt và tăng tiêu thụ thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật để đạt mức độ khuyến nghị của Viện Dinh Dưỡng Quốc gia. Việc giữ chế độ dinh dưỡng cân bằng, hợp lý này sẽ giúp hạn chế thành phần không có lợi cho sức khỏe đưa vào cơ thể, đồng thời tăng các chất dinh dưỡng có lợi để giảm các nguy cơ gây bệnh MTKL.

Ngoài giá trị về dinh dưỡng nói trên, các thực phẩm dinh dưỡng thực vật nói chung và dinh dưỡng đậu nành nói riêng còn được người tiêu dùng cấp tiến, đặc biệt người trẻ đón nhận vì hoạt động tiêu dùng các sản phẩm này có khả năng giảm thiểu tác động của ngành chăn nuôi và trồng trọt đến môi trường, đồng thời đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ sinh thái. Theo nghiên cứu, so với thực phẩm từ động vật, đậu nành cung cấp nhiều đạm hơn trên mỗi đơn vị khí thải nhà kính.

Số liệu từ Kantar Singapore trong hội thảo ghi nhận 75% người dùng Việt nói chung bày tỏ ý định chi trả nhiều hơn cho các sản phẩm tích cực đến môi trường. Đồng thời, 92% người tiêu dùng Việt Nam tin rằng sống theo cách thân thiện với môi trường hơn có thể cải thiện sức khỏe của họ vào năm 2022 (so với APAC: 78%).

Những dấu hiệu tích cực về hành vi và thái độ nói trên đã thúc đẩy sự sáng tạo của nhiều công ty trong nghiên cứu và sản xuất. Dự báo trong tương lai, các thực phẩm có nền tảng dinh dưỡng thực vật sẽ được đón nhận hơn nữa, giá trị ngành hàng tại thị trường Việt Nam có thể đạt giá trị 249 triệu đô vào năm 2027 trong cùng nội dung được chia sẻ bởi Kantar.

Cũng tại Hội thảo, Chiến dịch "Thêm đạm thực vật để khỏe thật" do Vinasoy và Viện Dinh dưỡng Quốc gia tổ chức đã chính thức được khởi động với mục đích kêu gọi người Việt cân bằng chế độ dinh dưỡng hằng ngày bằng cách tăng lượng đạm thực vật hướng đến mức khuyến nghị của Viện Dinh dưỡng nhằm cải thiện sức khỏe và tác động tích cực đến các bệnh MTKL.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!