Báo cáo một số vấn đề lớn trong tiếp thu, giải trình, chỉnh lý Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), Ủy ban Xã hội của Quốc hội cho biết, để khắc phục bất cập của việc tổ chức thực hiện Luật hiện hành khi xử lý các vụ việc chậm đóng, trốn đóng BHXH, Dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng làm rõ và tách riêng các điều về xác định chậm đóng, trốn đóng, xử lý chậm đóng, xử lý trốn đóng, để phân định rõ hành vi chậm đóng và hành vi trốn đóng BHXH, qua đó có thể áp dụng biện pháp xử lý phù hợp.
Đồng thời, bên cạnh quy định về xử lý hành chính, cần nâng cấp xử lý theo hướng truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Theo đại biểu, Điều 216 Bộ luật Hình sự đã quy định tội danh chậm đóng BHXH nhưng trong Luật BHXH hiện nay chưa có quy định về việc xử lý hình sự đối với tội danh chậm đóng BHXH của chủ sử dụng lao động, do đó cần nghiên cứu bổ sung quy định này cho đồng bộ, thống nhất.
Đồng tình với hướng tiếp thu trên, đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Đoàn Hưng Yên) cho rằng, việc mở rộng các chế tài xử lý như Chính phủ trình là phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra. Tuy nhiên, để tăng cường chế tài xử lý hành vi vi phạm chậm đóng, trốn đóng BHXH, đồng thời nâng cao hơn nữa trách nhiệm đóng BHXH của người sử dụng lao động, đại biểu đề nghị, Dự thảo Luật cần bổ sung các chế tài nhằm tăng tính răn đe đối với trường hợp người sử dụng lao động cố tình trốn tránh đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội, trừ những lý do khách quan.
Theo Đại biểu Trần Văn Khải (Đoàn Hà Nam) phân tích, dự thảo Luật đã phân định rõ hai hành vi chậm đóng và trốn đóng BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, tại dự thảo Luật quy định xử lý vi phạm về chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc thì đóng chậm hay trốn đóng đều xử lý vi phạm như nhau.
Đại biểu đề nghị, cơ quan soạn thảo rà soát, nghiên cứu bổ sung biện pháp xử lý đối với hai hành vi vi phạm này cho phù hợp. Đồng thời, cần quy định rõ thời gian chậm đóng bao lâu sẽ được xem là trốn đóng BHXH.
Cần quy định khái niệm chậm đóng bảo hiểm bao nhiêu lâu, bao nhiêu lần, đồng thời quy định chế tài về hành chính, kinh tế… để xử lý vi phạm chậm đóng BHXH theo số lần vi phạm.
Đối với hành vi trốn đóng BHXH, đại biểu đề nghị, nên được xây dựng thành quy định tội phạm mới bổ sung vào Bộ luật Hình sự (như tội trốn thuế) và có chế tài hình sự riêng. Có như vậy mới xử lý đúng, trúng, nhanh, phù hợp với từng mức độ vi phạm trong trách nhiệm đóng BHXH.
Quy định cơ chế "đặc thù" để bảo vệ người lao động
Để bảo vệ quyền lợi chính đáng của NLĐ, giúp NLĐ được ghi nhận thời gian tham gia BHXH và hưởng các chế độ BHXH theo quy định, góp phần giải quyết một phần khó khăn, vướng mắc thực tế nhiều năm qua, dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng bổ sung Điều 41 quy định cơ chế có tính chất "đặc thù" để bảo vệ NLĐ trong trường hợp người sử dụng lao động bỏ trốn, không còn khả năng đóng BHXH cho NLĐ.
Về vấn đề này, Đại biểu Lý Tiết Hạnh (Đoàn Bình Định) nêu thực tế, có những DN khi giải thể, phá sản, đẩy NLĐ lâm vào cảnh khó khăn. Trong khi đó, quy trình, điều kiện để NLĐ hưởng các quyền lợi từ BHXH chặt chẽ và phức tạp, NLĐ không được ưu tiên chi trả. Có những DN sau khi bị phá sản, bán tài sản đấu giá nhưng số tiền thu về không đủ để chi trả các sổ BHXH cho NLĐ, buộc NLĐ phải theo đuổi kiện cáo rất dài mà kết quả là vẫn không đòi được quyền lợi. Bên cạnh đó, trên thực tế cũng xảy ra những trường hợp NLĐ chẳng may gặp tai nạn hoặc đột tử. Những trường hợp này chỉ được hưởng chế độ tử tuất và không thuộc diện được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng theo quy định trong dự thảo Luật do không chết bởi tai nạn lao động hay bệnh nghề nghiệp.
Theo Đại biểu, trong số những trường hợp nêu trên, nhiều người có thời gian đóng BHXH rất lâu năm và nhiều người cũng là trụ cột gia đình, việc họ ra đi đột ngột gây ra gánh nặng về tài chính cho gia đình. Vì vậy, Đại biểu mong muốn dự thảo Luật cần có thêm những cơ chế đặc thù hoặc phương án hợp lý, hợp tình đối với các trường hợp này, nhằm vừa bảo đảm nguyên tắc đóng - hưởng của BHXH, vừa bảo đảm quyền lợi tối đa cho NLĐ.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!