Hơn 40.000 tấn rác thải sinh hoạt của 13 quận, huyện của thành phố Hà Nội 2 tháng trước đã phải đổ tạm, lộ thiên tại khu vực xã Tản Lĩnh (huyện Ba Vì) do người dân chặn không cho xe chở rác vào bãi xử lý rác Xuân Sơn, Sơn Tây - khu chôn lấp rác thải lớn thứ hai của TP Hà Nội.
Đây không phải lần đầu thành phố Hà Nội phải đối mặt với tình huống này. Kể từ năm 2016 đến nay, người dân ở các xã ven khu xử lý rác Nam Sơn, huyện Sóc Sơn cũng đã hơn 10 lần chặn không cho xe chở rác vào khu xử lý.
Rác bị đốt trộm trong đêm do lượng rác bị ùn ứ quá nhiều. Tình trạng này vẫn đang diễn ra trong những ngày này ở bãi rác tự phát tại xã Tản Lĩnh, huyện Ba Vì, Hà Nội. Theo UBND huyện Ba Vì, 21 hộ dân của dự án mở rộng lần 3 tại đây chưa đồng thuận trong phương án đền bù đã chặn không cho xe chở rác vào bãi rác Xuân Sơn nên xảy ra tình trạng trên.
Trung bình mỗi ngày bãi rác Xuân Sơn tiếp nhận 1.500 tấn rác thải sinh hoạt từ 13 quận, huyện. Trong 2 tháng, từ trước Tết Quý Mão đến ngày 15/2, lượng rác ùn ứ tại bãi rác tự phát xã Tản Lĩnh là khoảng 43.000 tấn.
Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội buộc phải phân luồng tạm thời, chuyển rác về Khu liên hợp xử lý chất thải Nam Sơn, huyện Sóc Sơn và một phần chuyển về hợp tác xã Thành Công tại Sơn Tây để xử lý. Tuy nhiên, do bãi rác tạm ùn ứ quá lâu, cộng thêm rác phát sinh mỗi ngày nên đến nay, huyện Ba Vì chưa giải quyết hết được lượng rác tồn đọng. Tình trạng đốt vẫn xảy ra.
Theo Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, vẫn còn một số người dân lập lán trước khu vực bãi rác Xuân Sơn. Trong khi đó, tại bãi rác Nam Sơn, khu xử lý rác thải lớn nhất của Hà Nội từng là nơi xử lý rác cho khoảng 20 khu vực của thành phố theo hình thức chôn lấp hợp vệ sinh, cũng đã quá tải, nhiều lần xảy ra sự cố.
Kể từ năm 2016 đến 10/2020, mỗi năm 2 lần, Bãi rác Nam Sơn đều phải dừng hoạt động do người dân chặn xe chở rác vào khu xử lý. Được biết lý do duy nhất vẫn là vấn đề đền bù, giải phóng mặt bằng cho gần 2.000 hộ dân vùng bị ảnh hưởng trong bán kính 500m xung quanh bãi rác Nam Sơn. Thực tế, việc đền bù và di dời dân trong vùng bán kính 500m ảnh hưởng đến nay vẫn chưa hoàn thành.
Do bãi rác Xuân Sơn ngừng hoạt động nên bãi rác Nam Sơn phải tiếp nhận hầu hết rác của thành phố và xử lý khoảng 7.000 tấn rác/ngày đêm. Nhưng đa phần rác vẫn được xử lý bằng hình thức chôn lấp, chiếm tới 2/3. Còn khoảng 1/3 được xử lý bằng hình thức đốt thiêu hủy hoặc đốt để phát điện.
Điều 78 Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định: "Chất thải rắn sinh hoạt phải được xử lý bằng công nghệ phù hợp, đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật môi trường. Chính phủ quy định lộ trình hạn chế xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ chôn lấp trực tiếp". Điều này có nghĩa là việc xử lý rác thải không sớm thì muộn cũng phải chuyển tự chôn lấp hoặc đốt, thiêu hủy sang đốt để phát điện. Tuy nhiên, hiện tại, Hà Nội mới bắt đầu tiếp cận hình thức này.
Năng lực xử lý rác tại Hà Nội
Ngày 25/7/2022, nhà máy đốt rác phát điện đầu tiên tại Hà Nội cũng là nhà máy lớn nhất Việt Nam tại huyện Sóc Sơn, Hà Nội đã chính thức hòa lưới điện quốc gia, vận hành lò đốt số 1 giai đoạn I.
Nhà máy có công suất phát điện 75MW, trong đó 15% được sử dụng cho chính nhà máy. Khi hoàn thành cả 3 giai đoạn với tổng số 5 lò đốt, mỗi ngày, nhà máy này dự kiến sẽ tiêu thụ khoảng 80% lượng rác cần chôn lấp mỗi ngày của Hà Nội. Tuy nhiên, cho đến nay, nhà máy vẫn đang trong giai đoạn vận hành thử nghiệm, mới tiếp nhận khoảng 2.600 tấn rác của thành phố để xử lý đốt rác phát điện.
Dự án Nhà máy điện rác thứ hai của thành phố Hà Nội là Nhà máy đốt rác phát điện Seraphin của tập đoàn Amaccao được khởi công từ năm 2021, với tổng vốn đầu tư hơn 4.000 tỷ đồng tại thị xã Sơn Tây. Theo kế hoạch sẽ giải quyết thêm 1.500 tấn rác của thành phố Hà Nội. Trong điều kiện thuận lợi, mục tiêu của nhà máy này sẽ không dừng lại xử lý 1.500 tấn rác thải một ngày/đêm mà sẽ nâng công suất xử lý rác lên đến 2.200 - 2.500 tấn trong tương lai,
Theo Quy hoạch xử lý chất thải rắn của Chính phủ đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050, Hà Nội sẽ có 17 khu xử lý chất thải. Đến hết năm 2025, phấn đấu giảm tỉ lệ rác thải chôn lấp xuống dưới 20%. Tuy nhiên, cho đến thời điểm này, Hà Nội vẫn chưa giải quyết xong việc đền bù cho các hộ dân sống xung quanh vùng ảnh hưởng của bãi rác Xuân Sơn và Nam Sơn.
Trước mắt, huyện Ba vì sẽ phải bỏ thêm kinh phí để vận chuyển rác từ bãi rác tạm đến Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Nam Sơn để xử lý. Cơ quan chức năng đã yêu cầu các đơn vị có kế hoạch cụ thể về lộ trình thực hiện, vị trí xử lý và khối lượng, đặc biệt đảm bảo không để lượng rác thải tồn đọng tiếp tục gây ô nhiễm môi trường.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!