Tại phiên bế mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về hoạt động chất vấn tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa 15 với 458/460 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành.
Đáng chú ý, trong lĩnh vực y tế, Quốc hội đã thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện gây tác hại cho sức khỏe của con người từ năm 2025, nhằm đảm bảo sức khỏe cộng đồng và trật tự an toàn xã hội. Quốc hội giao Chính phủ tổ chức thực hiện cụ thể, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên, về tác hại của rượu, bia, thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các loại khí, chất gây nghiện khác có hại cho sức khỏe.
Quốc hội đã thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện gây tác hại cho sức khỏe của con người từ năm 2025
Từ năm 2025, các loại thuốc lá mới này sẽ được liệt vào danh sách hàng cấm. Nếu cá nhân hoặc tổ chức vi phạm, sẽ bị xử phạt theo các quy định hiện hành. Việc xử phạt tội sản xuất, buôn bán hàng cấm được căn cứ theo Điều 190 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017. Theo đó, người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm. Nghị định 98/2020 cũng quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, trong đó có mặt hàng thuốc lá.
Theo ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục nghiệp vụ, Tổng cục Quản lý thị trường cho biết, trước đây, các mặt hàng thuốc lá thế hệ mới chỉ được xử lý dưới dạng hàng hóa nhập lậu hoặc không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Tuy nhiên, mức xử phạt cho các hành vi này còn khá thấp, chưa đủ sức răn đe các đối tượng vi phạm, do lợi nhuận từ việc kinh doanh các sản phẩm này quá cao. Trong thời gian tới, khi thuốc lá thế hệ mới được xếp vào danh mục hàng cấm, các chế tài xử phạt sẽ nghiêm khắc hơn, đảm bảo tính răn đe mạnh mẽ. Điều này buộc các tổ chức, cá nhân có ý định sản xuất, kinh doanh, buôn bán, tàng trữ hoặc vận chuyển loại hàng hóa này phải thận trọng và tuân thủ nghiêm các quy định của pháp luật.
Ông Nguyễn Đức Lê, Phó Cục trưởng Cục nghiệp vụ, Tổng cục Quản lý thị trường đề xuất các giải pháp để quản lý chặt chẽ việc sản xuất, buôn bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam
"Trên các sàn thương mại điện tử, việc xác định danh tính của người mở shop bán hàng rất phức tạp, khiến việc xác minh địa điểm và phương thức kinh doanh của họ gặp nhiều khó khăn. Thứ hai, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới thường có kích thước nhỏ gọn, nên khi được rao bán trên các sàn thương mại điện tử, chúng thường xuất hiện với số lượng rất ít. Các đối tượng thường chia nhỏ sản phẩm và phân tán vào các khu vực dân cư hẻo lánh. Gần đây, xuất hiện tình trạng sử dụng các căn hộ chung cư làm nơi cất giấu các sản phẩm này. Chính vì vậy, việc đấu tranh chống lại hành vi kinh doanh trái phép thuốc lá thế hệ mới trên các nền tảng thương mại điện tử gặp rất nhiều khó khăn", ông Lê nhận định.
Nhiều sản phẩm được nhập lậu về Việt Nam có giá khoảng 30.000 đồng/sản phẩm, nhưng được bán ra thị trường với giá từ 500.000 - 1 triệu đồng
Ông Lê cho rằng trong thời gian tới, khi có lệnh cấm thuốc lá điện tử thế hệ mới rõ ràng, cần tăng cường sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng. Đặc biệt, tại các tuyến biên giới, lực lượng hải quan, bộ đội biên phòng và cảnh sát biển đóng vai trò chủ chốt trong việc kiểm soát và ngăn chặn hàng lậu. Trong thị trường nội địa, lực lượng công an, quản lý thị trường, cùng các cơ quan thanh tra chuyên ngành cần phối hợp đồng bộ để đấu tranh hiệu quả với các hành vi vận chuyển, buôn bán và tàng trữ thuốc lá thế hệ mới.
Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền cũng cần được đẩy mạnh để nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá thế hệ mới, khuyến khích họ không sử dụng và giáo dục con em tránh xa các sản phẩm này, đặc biệt trong môi trường học đường và xã hội nói chung. Ngoài ra, cần mở rộng phối hợp trên không gian mạng, nhằm kiểm soát chặt chẽ các hoạt động kinh doanh trái phép trên các nền tảng trực tuyến.
Tại thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam, khi các cơ quan chức năng yêu cầu xuất trình giấy tờ, đại diện công ty không thể cung cấp hóa đơn chứng từ hoặc tài liệu chứng minh nguồn gốc xuất xứ của toàn bộ số hàng trong kho
"Hiện tại đã có các quy định tại Điều 190 và Điều 191 của Bộ luật Hình sự về việc xử lý các hành vi liên quan đến sản xuất, kinh doanh, vận chuyển và tàng trữ hàng hóa bị cấm. Theo tôi, đối với mặt hàng thuốc lá điện tử và các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, cần có chế tài đặc biệt, tương tự như với thuốc lá điếu nhập lậu, để tăng cường tính răn đe", Ông Lê bày tỏ.
Cũng theo ông Lê, quy định tại Điều 190 và 191, chỉ những vi phạm có giá trị trên 100 triệu đồng mới bị xem xét xử lý hình sự. Trong khi đó, đối với thuốc lá điếu nhập lậu, giá trị hàng hóa thường nhỏ hơn rất nhiều nhưng vẫn bị xử lý hình sự. Điều này cho thấy cần có sự điều chỉnh phù hợp đối với thuốc lá thế hệ mới, nhằm đảm bảo xử lý nghiêm minh hơn.
"Cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến để người dân hiểu rõ về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Trong trường hợp người mua cố tình vi phạm, có thể áp dụng hình thức xử lý vi phạm hành chính, tương tự như các quy định xử phạt đối với hành vi sử dụng thuốc lá tại nơi công cộng. Ngoài ra, những trường hợp tiếp tay cho việc buôn bán các sản phẩm bị cấm cũng sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật", ông Lê nhấn mạnh.
Thuốc lá điện tử không chỉ gây ngộ độc cấp tính mà còn để lại những hậu quả lâu dài, như tổn thương phổi, suy đa tạng và các bệnh lý về tim mạch. Hơn nữa, người sử dụng thuốc lá điện tử còn đối mặt với nguy cơ rối loạn tâm thần, suy giảm trí nhớ và mất chức năng não bộ nghiêm trọng. Tóm lại, tác hại của thuốc lá điện tử rất rõ ràng.
Mỗi năm, có gần 100.000 người Việt Nam đã tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá
Vì vậy, việc Quốc hội thông qua Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025 là một quyết định sáng suốt. Chúng ta đang cùng nhau bảo vệ sức khỏe cộng đồng và bảo vệ thế hệ trẻ, đặc biệt khi loại thuốc lá này đang lan rộng trong học đường. Tuy nhiên, đây chỉ mới là bước khởi đầu. Vẫn còn nhiều công việc cần phải làm, như xây dựng thông tư, nghị định hướng dẫn thi hành, cũng như tăng cường công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!