Nhắc đến Diên Khánh, nhiều người vẫn nhớ về hương vị ngọt lành, thanh mát của trái vú sữa Diên Bình. Từng là niềm tự hào, nguồn thu nhập chính của bao gia đình ở xã Diên Bình, đặc biệt là thôn Nghiệp Thành, Long Phước, hình ảnh những vườn vú sữa sai trĩu quả, tấp nập mùa thu hoạch giờ đây dường như chỉ còn là hoài niệm. Thực tế đáng buồn cho thấy, cây vú sữa đặc sản này đang dần vắng bóng, người nông dân không còn mấy mặn mà, để lại nhiều tiếc nuối.
Quang cảnh lang Diên Bình.
Trước đây, Diên Bình được mệnh danh là "làng vú sữa" của Khánh Hòa. Với diện tích lên đến 30-40ha, những vườn vú sữa bạt ngàn, được phù sa sông Suối Dầu bồi đắp, đã cho ra đời loại trái cây chất lượng hảo hạng. Vú sữa Diên Bình, với cả giống trắng vỏ mỏng nhiều mật và giống tím vỏ dày dễ vận chuyển, đều có vị ngọt thanh, thơm mát, đặc ruột, được thị trường ưa chuộng, không thua kém các thương hiệu nổi tiếng khác. Vào mùa thu hoạch, khoảng giáp Tết Nguyên đán đến Rằm tháng Giêng, không khí mua bán tại Diên Bình vô cùng tấp nập, mang lại nguồn thu nhập ổn định và niềm vui cho bà con nông dân.
Người dân đang thu hoạch vú sữa.
Thế nhưng, bước ngoặt đau lòng đến vào cuối năm 2017, khi cơn bão số 12 (Damrey) quét qua, tàn phá nặng nề vùng chuyên canh. Theo thống kê khi đó, khoảng 70-80% diện tích vú sữa bị hư hại, hàng loạt cây vú sữa cổ thụ, hàng chục năm tuổi, vốn là tài sản quý giá của các nhà vườn, đã bị gãy đổ, bật gốc không thể cứu vãn.
Thiệt hại từ cơn bão chỉ là khởi đầu cho chuỗi ngày gian nan. Nỗ lực phục hồi vấp phải vô vàn khó khăn mà đến nay dường như vẫn chưa thể vượt qua hoàn toàn. Theo ghi nhận từ các bài báo sau bão, nguồn cây giống vú sữa chất lượng, vốn được người dân kỹ lưỡng tự ươm chọn từ những cây đầu dòng ngon nhất, trở nên khan hiếm. Việc đưa giống từ nơi khác về lại không hiệu quả, không giữ được hương vị đặc trưng của vú sữa Diên Bình.
Bên cạnh đó, người dân còn đối mặt với tâm lý e ngại về chất lượng trái khi trồng lại trên đất cũ. Quan trọng hơn, cây vú sữa cần ít nhất 7 năm mới bắt đầu cho thu hoạch ổn định – một khoảng thời gian chờ đợi quá dài, thử thách sự kiên nhẫn và nguồn lực của các nông hộ, nhất là khi họ cần thu nhập để trang trải cuộc sống.
Người dân thu hoạch vú sữa.
Sau nhiều năm vật lộn với khó khăn chồng chất, theo phản ánh của nhiều người dân địa phương, sự kiên nhẫn và tâm huyết với cây vú sữa dường như đã phai nhạt đáng kể. Diện tích trồng mới lại được báo cáo là rất hạn chế từ sau cơn bão. Thay vì đánh cược vào tương lai chưa chắc chắn của vườn vú sữa, nhiều hộ đã chủ động chuyển đổi sang các loại cây trồng khác có thời gian thu hoạch nhanh hơn, hiệu quả kinh tế trước mắt rõ ràng hơn như chuối, bưởi, hoặc các loại cây ăn trái ngắn ngày khác. Hình ảnh những vườn vú sữa bạt ngàn đặc trưng của Diên Bình đang dần bị thay thế.
Sự thoái trào của vú sữa Diên Bình không chỉ là câu chuyện kinh tế của các nhà vườn. Đó còn là sự mai một đáng tiếc của một thương hiệu đặc sản từng được kỳ vọng xây dựng bài bản, là nguy cơ mất đi nguồn gen cây trồng bản địa quý giá, đã thích nghi và phát huy giá trị tốt nhất trên thổ nhưỡng địa phương. Những nỗ lực thâm canh, hướng đến xây dựng thương hiệu cho vú sữa Diên Bình được khởi động từ giai đoạn 2013-2015 dường như đã không thể tiếp nối mạnh mẽ sau biến cố thiên tai và những khó khăn kéo dài. Tiềm năng về du lịch nhà vườn, trải nghiệm văn hóa gắn với cây vú sữa đặc sản cũng vì thế mà bỏ lỡ.
Vú sữa trắng Diên Bình.
Vú sữa tím Diên Bình.
Câu chuyện về vú sữa Diên Bình để lại nhiều tiếc nuối và trăn trở. Liệu loại cây đặc sản từng làm nên tên tuổi cho vùng đất này có cơ hội phục hồi và tìm lại vị thế, hay sẽ chỉ còn lại trong ký ức của người dân địa phương và du khách? Tương lai nào cho vú sữa Diên Bình vẫn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ, rất cần sự quan tâm, các giải pháp hỗ trợ thiết thực và sự chung tay giữ gìn những giá trị nông sản bản địa đặc sắc.
Bình luận (0)