Nhiều hộ dân ở Đắk Lắk thắng kiện UBND TP Buôn Ma Thuột về việc địa phương này phải bổ sung các khoản hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề, hỗ trợ ổn định đời sống, sản xuất sau khi Nhà nước thu hồi đất. Cơ quan Tòa án cũng ra nhiều quyết định yêu cầu UBND TP Buôn Ma Thuột buộc phải thi hành án, tuy nhiên đến nay, người dân vẫn không biết đến khi nào mới được bồi thường.
Thực trạng người dân mòn mỏi chờ đợi thi hành án sau khi thắng kiện các cơ quan Nhà nước không phải chuyện hiếm. Không ít người dân mất hàng chục năm đi khiếu kiện đến khi có bản án lại tiếp tục chờ đợi và không biết sẽ mất thêm bao nhiêu thời gian nữa để được thi hành án.
''Tôi cảm thấy rất là mệt mỏi, mất rất nhiều thời gian và rất nhiều công sức. Địa phương lãnh đạo không thực thi bản án thì chúng tôi là người dân thì cũng chỉ biết chờ đợi'', anh Nguyễn Đình Anh Dũng, người dân ở huyện Thạch Thất, Hà Nội cho biết.
Đối tượng bị khởi kiện trong các vụ án hành chính là những quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan Nhà nước, người có thẩm quyền. Do đó, người phải thi hành án trong trường hợp này là đại diện các cơ quan Nhà nước. Với đặc thù như vậy nên việc thi hành các bản án hành chính gặp không ít khó khăn.
Nếu như ở loại án khác như án dân sự, người phải thi hành án chậm thi hành, không chấp hành, chấp hành không đúng hoặc không đầy đủ nội dung án tuyên thì cơ quan thi hành án sẽ lên phương án cưỡng chế, tuy nhiên với án hành chính thì việc thi hành chỉ trông chờ vào việc tự nguyện của bên phải thi hành án. Cơ quan thi hành án chỉ có trách nhiệm thông báo và gửi công văn lên cấp cao hơn để báo cáo.
Chậm thi hành án hành chính hơn 50%
Trả lời trước Quốc hội vào cuối năm 2023, liên quan thẩm quyền của Bộ Tư pháp về thi hành án hành chính, Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho biết thi hành án hành chính hiện chưa tốt, tỷ lệ chưa đạt như mong muốn.
Các án hành chính chủ yếu liên quan đến giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, các quyết định giải quyết tranh chấp, giải quyết khiếu nại về đất đai. Bên thi hành án thường là UBND, Chủ tịch UBND và các Sở, ban ngành.
Theo quy định, thi hành án hành chính là cơ chế tự thi hành án. Nếu bên phải thi hành án không tự nguyện thi hành, theo luật Tố tụng hành chính, cơ quan tòa án có thẩm quyền ra quyết định buộc thi hành án.
Kẽ hở trong thi hành án hành chính
Hoạt động thi hành án hành chính hiệu quả không chỉ thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, thể hiện quyền lực của Nhà nước mà còn đảm bảo đầy đủ các quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Công tác thi hành án hành chính hiện nay đang cho thấy có nhiều kẽ hở trong cơ chế pháp lý liên quan.
''Buộc thi hành ngay…'' - không ít quyết định của cơ quan Tòa án đã được ban hành ra nhằm yêu cầu chính quyền nhiều địa phương phải thi hành bản án đã có hiệu lực pháp luật. Tuy nhiên, ngay là khi nào thì trên thực tế vẫn chưa có câu trả lời.
Một trong những vướng mắc về công tác thi hành án hành chính đó là hiện có nhiều cơ quan cùng tham gia quá trình tổ chức thi hành bản án, nhưng lại chưa xác định được vai trò trách nhiệm chính của cơ quan nào dẫn tới hiệu quả thi hành án hành chính chưa cao.
Quy định hiện đã có hình thức xử lý đối với người không thi hành bản án tuy nhiên, phải có điều kiện việc không chấp hành án gây hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng mới được áp dụng các hình thức kỷ luật như: cảnh cáo, hạ bậc lương, giáng chức, cách chức hoặc buộc thôi việc. Nhiều ý kiến cho rằng quy định như vậy sẽ gây nhiều khó khăn trong quá trình triển khai.
Về trách nhiệm hình sự cũng đã có quy định đối với tội không chấp hành án khi đã bị áp dụng biện pháp cưỡng chế hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm. Tuy nhiên, đối với án hành chính hiện không có quy định về biện pháp cưỡng chế, đây cũng là kẽ hở dẫn tới công tác thi hành các bản án hành chính chưa được đạt kết quả như kỳ vọng.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!