Lừa đảo trắng trợn
Cuộc cách mạng khoa học và COVID-19 đã trở thành điều kiện thuận lợi cho thị trường công việc online phát triển. Những công việc online thường không đòi hỏi quá nhiều kinh nghiệm, thời gian làm việc linh hoạt từ các ứng viên. Vì lẽ đó mà nhiều sinh viên tìm đến những công việc làm thêm nhằm kiếm thêm thu nhập cũng như làm dày thêm sơ yếu lý lịch. Tuy nhiên, không ít người đã "sập bẫy" của những đối tượng lừa đảo với những chiêu trò tinh vi, dưới nhiều hình thức. Những đối tượng này thường lợi dụng sự nổi tiếng của một số nhãn hàng hoặc một số trang thương mại điện tử để có thể tăng độ uy tín của bản thân.
Hoạt động lừa đảo vẫn diễn ra tràn lan bất chấp những bài viết cảnh báo lừa đảo tuyển dụng online được đăng nhiều trên nhiều hội nhóm, thu hút sự chú ý của hàng trăm đến hàng nghìn người (Ảnh chụp màn hình).
Các đối tượng sử dụng nhiều hình thức lừa đảo để có thể đưa nạn nhân "vào tròng". Phổ biến nhất có thể kể đến những hình thức như: Đánh máy, xem video clip, duyệt đơn online, làm khảo sát được trả thù lao hoặc yêu cầu đặt cọc để tạo tài khoản ngân hàng… để nhận thù lao. Những kẻ lừa đảo thường lợi dụng tâm lý muốn làm việc nhàn hạ nhưng lương cao của một số học sinh, sinh viên.
P.M.A (19 tuổi, sinh viên) là một nạn nhân của "biến tướng tuyển dụng online". Lý do A tìm đến công việc online là vì muốn tiết kiệm thời gian và có thể làm nhiều công việc cùng lúc. "Khi ứng tuyển mình chủ yếu chọn những công việc liên quan đến chuyên ngành để vừa có thêm thu nhập vừa có thêm kinh nghiệm để làm phong phú CV", nạn nhân chia sẻ.
Theo lời kể, bản thân đã bắt gặp rất nhiều thông tin tuyển dụng nhân viên SEO với mức lương rất hấp dẫn 70.000 đồng – 100.000 đồng cho một bài viết chỉ 600 chữ nên đã ngay lập tức ứng tuyển và được yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân để tạo tài khoản ngân hàng. Tài khoản ngân hàng đó sẽ được dùng để công ty chuyển lương, lý do được bên tuyển dụng đưa ra là: "Chuyển tiền nội bộ cho dễ". Thêm vào đó, những "nhà tuyển dụng online" yêu cầu cậu sinh viên này phải nộp 1,5 triệu đồng tiền cọc để công ty xác nhận và lập tài khoản ngân hàng với lời hứa "sau này, số tiền cũng sẽ được chuyển vào tài khoản cùng với lương".
Với mong muốn có được việc làm, P.M.A đã làm theo yêu cầu và chuyển 1,5 triệu đồng là toàn bộ số tiền dành dụm được sau nhiều tháng đi chạy bàn tại quán ăn. Khi nhận được tiền, "nhà tuyển dụng" ngay lập tức biến mất và mọi thông tin liên lạc đều không thể sử dụng được. Nhận ra mình đã bị lừa, nạn nhân cũng chẳng biết kêu ai khi tiền đã mất, còn đối tượng nhận tiền thì cũng chẳng thấy tăm hơi đâu.
Các đối tượng làm giả nhiều loại giấy tờ để tăng độ uy tín, nhằm dễ dàng chiếm được lòng tin của ứng viên (Ảnh: NVCC)
Tương tự, V.M.P (18 tuổi), hiện đang là sinh viên tại Hà Nội cũng là nạn nhân của "tuyển dụng online" nhưng với hình thức tinh vi hơn. Vô tình gặp một bài đăng tuyển cộng tác viên bán son, nữ sinh viên này đã không ngần ngại ngay lập tức liên hệ với shop để ứng tuyển. Ban đầu người tuyển dụng trả lời rất nhiệt tình: "Làm 15 ngày, mỗi ngày 1 bài đăng, 50k/1 bài đăng nếu chưa có khách, còn 100k/bài đăng nếu sau 15 ngày bán được 20 thỏi son. Khi khách mua thì shop sẽ giao hàng cho mình trước và mình trả tiền hàng để lấy son về rồi mình tự giao cho khách sau đó thu về cả gốc và hoa hồng".
Theo lời kể, sau khi đăng bài, ngay lập tức có người liên hệ hỏi đặt hàng với số lượng là 12 thỏi son tổng tiền hàng là 3,6 triệu đồng và giải thích là để dạy học viên. "Mình có bảo chị cọc 1,8 triệu đồng cho mình nhưng chị không đồng ý mà còn nói với giọng "Tin nhau là chính". Khi được yêu cầu đặt cọc thì không mua hàng. Vì là đơn hàng đầu tiên nên P. không muốn để mất đơn hàng vì vậy đành phải lấy tiền cá nhân để trả. Sau khi chốt đơn với khách xong, nữ sinh viên này đã liên hệ với shop để đặt hàng, tiền hàng là 3 triệu đồng. Vì là sinh viên nên P không đủ số tiền đó để trả trước. Ngay sau đó, có 1 số điện thoại gọi cho P. tự xưng là công ty cung cấp son và trao đổi để P. trả trước 2 triệu đồng còn 1 triệu đồng thì khách lấy hàng rồi trả hoặc trừ vào lương.
"Mình thấy hợp lý nên đồng ý, chốt đặt hàng 12 thỏi son để giao cho khách. Sau đó, mình có nhận được son và lên bưu điện để gửi hàng cho khách. Nhưng kể từ khi nhận được tiền, shop quay ra thờ ơ, nói lý do là bận không trả lời được. Khi mình lên hệ thống của bên chuyển phát nhanh, mình thấy ghi đơn mình đã bị hoàn và ghi chú bên dưới là địa chỉ không rõ ràng, gọi điện khách không nghe"- P. nhớ lại những gì đã diễn ra.
Đến lúc này, nạn nhân mới biết mình đã bị lừa mất tiền nhưng vẫn cố gắng liên lạc với cửa hàng và công ty cung cấp son kia nhưng đều không thành công. "Có thể đối với nhiều người, 2 triệu đồng là con số không đáng kể, nhưng với mình 2 triệu đồng là số tiền lớn vì mình còn là sinh viên và cũng phải vay mượn bạn bè để lấy hàng" – P. nghẹn ngào chia sẻ.
Cùng là nạn nhân của nạn lừa đảo online nhưng N.T.M (19 tuổi, sinh viên) bị mất tiền oan khi tin tưởng công việc chốt đơn trên mạng. Theo chia sẻ, công việc cụ thể là nhận đơn của khách rồi sẽ được tiền thưởng. Nhưng khi nhận đơn phải bỏ tiền của mình để chốt đơn đó rồi sẽ được tiền hoa hồng. Sau khi làm 3 đơn với số tiền bỏ ra là 400.000 đồng và số tiền hoa hồng M nhận được là 47.000 đồng. "Lúc đó tôi có nhắn với bạn đó để xin rút thì nhận được phản hồi rằng chưa đủ số lượng 10 đơn"- M. kể. Tuy nhiên, điều này hoàn toàn không có trong thỏa thuận ban đầu của M với người tuyển dụng, chỉ khi làm việc, bên tuyển dụng mới cho M biết thêm. Cảm thấy có dấu hiệu của việc lừa đảo nhưng do quá tiếc số tiền đã bỏ ra nên M vẫn cố gắng hoàn thiện đủ 10 đơn.
Đến đơn thứ 7 số tiền đã lên tới hơn 2 triệu đồng. M có hỏi bạn đó về công ty và nơi làm việc. "Bạn đó gửi địa chỉ công ty, tôi liên hệ thì bị từ chối với lý do đang trong giờ làm việc". Khi M. không có đủ tiền để làm tiếp và muốn lấy lại số tiền thì nhận được câu trả lời: "Không được bạn ạ, hệ thống công ty không cho phép, bạn cố gắng hoàn thành 10 đơn rồi rút nhé". M. tiếp tục gom hết tiền ăn, tiền trọ thậm chí vay tiền bạn bè để có thể hoàn thành 10 đơn với hy vọng lấy lại số tiền. Nhưng sau khi làm 10 đơn và M. vẫn không rút được số tiền hơn 5 triệu đồng. M. bất lực và xin người tuyển dụng cho rút số tiền đó ra: "Chị ơi em là sinh viên số tiền 5 triệu đối với em rất lớn. Chị làm ơn cho em rút số tiền đó ra được không ạ?". Chưa dừng lại ở đó "nhà tuyển dụng" tiếp tục khuyên M đi vay bạn hoặc cắm tạm đồ để làm đơn 11 thì mới có thể rút được tiền. "Tôi đã vừa nhắn vừa khóc rất nhiều"- M chia sẻ.
Điều khiến học sinh, sinh viên dễ rơi vào bẫy lừa đảo là sự thiếu kinh nghiệm. Các bạn trẻ thường có tư duy: có rất nhiều thời gian rảnh nên kiếm việc làm để thời gian rảnh không bị vô nghĩa. Điều này vô hình trung, trở thành điểm yếu để các "nhà tuyển dụng online" có thể lợi dụng.
Có dấu hiệu tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản
Theo luật sư Dương Lê Ước An (công ty Luật hợp danh Đại An Phát) hành vi lợi dụng lòng tin, mong muốn tìm được công việc của các ứng viên và để các ứng viên chuyển tiền vào tài khoản sau đó biến mất có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Đây là hành vi gây nguy hiểm xã hội. "Hành vi này xâm phạm đến tài sản của các ứng viên, nhiều người đã bị mất tiền phí trong khi không nhận được việc làm. Các nhà tuyển dụng thực hiện hành vi một cách cố ý, tìm kiếm con mồi và dần tiếp cận họ tạo niềm tin và thực hiện hành vi lừa đảo của mình" - luật sư An nói.
Luật sư Dương Lê Ước An cho biết những hành vi trên có dấu hiệu của việc vi phạm pháp luật và có thể gây nguy hiểm cho xã hội (Ảnh: NVCC)
Người thực hiện các hành vi lừa đảo nếu chiếm đoạt số tiền dưới 2 triệu đồng thì tùy vào tính chất của các hành vi đã thực hiện mà có thể bị xử phạt vi phạm hành chính. Người thực hiện các hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về "Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản" theo quy định tại Điều 174 Bộ luật hình sự năm 2015 nếu chiếm đoạt số tiền trên 2 triệu đồng. Theo đó, mức phạt có thể là phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. Tùy theo tính chất, mức độ, mức phạt cao nhất của hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản có thể lên tới 20 năm hoặc tù chung thân.
Cũng theo luật sư An: "Hành vi lừa đảo dưới hình thức chốt đơn là hành vi vi phạm pháp luật. Đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội, trực tiếp ảnh hưởng đến tài sản của nạn nhân, đồng thời tạo ra mạng lưới lừa đảo gây mất trật tự xã hội".
Thậm chí, hành vi đăng tải những thông tin tuyển dụng sai sự thật trên mạng xã hội cũng là hành vi vi phạm pháp luật vì gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Tùy vào mức độ, tính chất mà bị xử lý kỷ luật, xử lý vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật. Hành vi lợi dụng mạng xã hội để cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật; cung cấp, chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân, kích động bạo lực… sẽ bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 20 triệu đồng. Ngoài ra, điều khoản cũng có quy định về biện pháp khắc phục hậu quả là buộc các cá nhân, tổ chức phải gỡ bỏ ngay những thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn nêu trên. Tuy nhiên trên đây là mức xử phạt đối với tổ chức, đối với cá nhân vi phạm hành vi này thì mức phạt tiền bằng 1/2 mức phạt tiền đối với tổ chức, tức là từ 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng.
Dễ "sập bẫy" vì thiếu kinh nghiệm
Theo anh Nguyễn Trung Hiếu - Chuyên gia và giảng viên Content Marketing, PR tại Vinalink Academy: "Các đối tượng thường tập trung vào những mảng, ngách thị trường dành cho những lao động phổ thông, sơ đẳng trên Internet với những công việc như là: Gõ đánh máy văn bản, duyệt đơn online, thậm chí có những dạng xem video tiktok bấm like cũng được trả tiền".
Anh Nguyễn Trung Hiếu - Chuyên gia và giảng viên Content Marketing, PR tại Vinalink Academy: "Sinh viên sẽ dễ dàng bị lừa vào những công việc phổ thông, có tính cạnh tranh cao". (Ảnh: NVCC).
Công việc đơn giản mà có mức thù lao cao là rất bất thường dù có mức trả rẻ đi nữa thì thị trường lao động cũng có rất nhiều học sinh, sinh viên sẵn sàng nhận công việc này nhưng các nhà tuyển dụng vẫn đăng bài tuyển thành viên đều mỗi ngày. Yêu cầu đặt cọc tiền và tiền này sẽ trả vào tài khoản để tạo tài khoản làm ở công ty; yêu cầu lập tài khoản ngân hàng của ngân hàng nào đó dù cho các ứng viên đã có tài khoản ngân hàng… là một trong những dấu hiệu của lừa đảo.
Thị trường làm việc online đem đến nhiều cơ hội, nhưng bên cạnh đó cũng kèm theo không ít thách thức, đặc biệt là những "biến tướng" trong tuyển dụng online. Không ít học sinh, sinh viên đã mất tiền oan nhưng không giải quyết được vấn đề việc làm. Điều này làm cho không gian mạng trở thành nơi trục lợi của nhiều đối tượng xấu.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!