Những lầm tưởng về bệnh tim bẩm sinh

Bệnh tim bẩm sinh do di truyền nên không thể phòng ngừa

BS.CKI Nguyễn Phạm Thùy Linh, khoa Tim bẩm sinh, Trung tâm Tim mạch BVĐK Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh cho biết, bệnh tim bẩm sinh xảy ra khi có bất thường ảnh hưởng đến sự phát triển của tim trong bào thai, thường là trong 6 tuần đầu của thai kỳ. Yếu tố di truyền là một trong những nguyên nhân cần xem xét. Tuy nhiên, các yếu tố khác như môi trường, lối sống của mẹ cũng góp phần tăng nguy cơ gây dị tật tim cho trẻ như sử dụng rượu, bia, hút thuốc lá… hoặc một số loại thuốc chống chỉ định khi mang thai; tiếp xúc với các chất phóng xạ, tia X-quang hoặc sống trong môi trường độc hại; nhiễm các virus Rubella, Herpes, Cytomegalo… trong 3 tháng đầu thai kỳ; mắc bệnh đái tháo đường, lupus ban đỏ hệ thống… trong thời gian mang thai. Một số trường hợp không thể tìm thấy nguyên nhân.

Với trường hợp bản thân hay người thân trong gia đình có bệnh tim bẩm sinh, mẹ hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về sàng lọc di truyền và cần thăm khám, tầm soát, theo dõi chặt chẽ trong thai kỳ. Bên cạnh đó, để sinh con khỏe mạnh, giảm nguy cơ dị tật tim bẩm sinh, mẹ cần tiêm chủng đầy đủ các vaccine phòng bệnh rubella, cúm trước và khi mang thai; tránh uống rượu, hút thuốc lá trong quá trình mang thai; bổ sung đầy đủ axit folic và các loại vi chất thiết yếu cho sự phát triển của thai nhi; trao đổi trước với bác sĩ khi dùng bất kỳ loại thuốc nào, kể cả thảo dược và thực phẩm chức năng. Nếu mẹ có bệnh nền đái tháo đường, bệnh hệ thống miễn dịch… cần kiểm soát tốt bệnh nền trước khi mang thai và tham vấn bác sĩ về các loại thuốc đang dùng khi có ý định mang thai. Ngoài ra, mẹ nên tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại.

Có triệu chứng mới cần tầm soát

Bệnh tim bẩm sinh là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trong số những trường hợp dị tật bẩm sinh ở trẻ nhỏ. Bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ như suy tim, loạn nhịp tim, nhiễm trùng tim, tăng áp động mạch phổi, thậm chí tử vong.

BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi tư vấn cho thai phụ tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Dấu hiệu bệnh tim bẩm sinh có thể biểu hiện rõ như thở nhanh, thở mệt, khò khè, tím môi, tím đầu ngón tay-chân, ra nhiều mồ hôi... nhưng nhiều trường hợp kín đáo chỉ được phát hiện tình cờ khi khám bệnh khác hoặc sàng lọc tiêm chủng. Nhiều trường hợp khi phát hiện đã có biến chứng tăng áp phổi, suy tim khiến việc điều trị phức tạp hơn, thậm chí không thể can thiệp ít xâm lấn, chỉ có thể mổ hở hoặc không thể phẫu thuật, chỉ điều trị nội khoa cải thiện.

BS.CKII Nguyễn Bá Mỹ Nhi, Giám đốc Trung tâm Sản Phụ khoa BVĐK Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh cho biết, nhờ sự phát triển của kỹ thuật siêu âm với hệ thống máy móc hiện đại, phần lớn các trường hợp tim bẩm sinh đều có thể phát hiện từ tuần 17-18 thai kỳ. Do đó, phụ nữ mang thai cần đi khám đúng lịch để không bỏ sót các cột mốc tầm soát dị tật quan trọng, trong đó có bệnh tim bẩm sinh. Điều này có ý nghĩa quan trọng giúp quá trình xử lý không quá khó khăn nếu phải dừng thai kỳ hoặc có sự chuẩn bị tốt cho cuộc sinh và chăm sóc, can thiệp kịp thời cho trẻ ngay khi chào đời.

Mẹ bầu siêu âm tim thai tầm soát bệnh tim bẩm sinh tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Bên cạnh đó, TS.BS Cam Ngọc Phượng, Giám đốc Trung tâm Sơ sinh, BVĐK Tâm Anh TP.HCM cũng chia sẻ thêm, tất cả trẻ sinh ra tại BVĐK Tâm Anh đều được sàng lọc bệnh tim bẩm sinh bằng cách đo độ bão hòa oxy qua da (SpO2) từ 24-48 giờ sau sinh hoặc kết hợp siêu âm tim với trường hợp nguy cơ cao. Đây là thời điểm tốt nhất để chẩn đoán và can thiệp kịp thời một số dị tật tim bẩm sinh nguy hiểm ở trẻ. Việc tầm soát trễ hơn sẽ làm mất cơ hội can thiệp hoặc giảm hiệu quả điều trị, thậm chí đe dọa tính mạng của trẻ.

"Một số trẻ mắc phải dị tật tim bẩm sinh nặng và phức tạp cần truyền Prostaglandin E1 (PGE1) ngay sau sinh để giữ ống động mạch mở, cho tới khi được can thiệp hoặc phẫu thuật. Nếu không được chuẩn bị và xử trí ngay sau sinh, trẻ có thể tử vong trước khi được phẫu thuật", bác sĩ Phượng nhấn mạnh.

TS.BS Cam Ngọc Phượng thăm khám cho bé sơ sinh mổ tim lúc 6 ngày tuổi tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh.

Phẫu thuật đã khỏi bệnh, không cần tái khám lâu dài

Trẻ bệnh tim bẩm sinh nếu được can thiệp phẫu thuật đúng phương pháp và đúng thời điểm sẽ tăng cơ hội chữa lành, phát triển khỏe mạnh. Tuy vậy, nhiều bố mẹ thấy con đã được đóng lỗ thông, sửa van tim… thành công, sức khỏe lại ổn định nên bỏ tái khám. Đến khi bệnh tái phát hoặc biến chứng nghiêm trọng mới đưa trẻ đến viện, lúc này hiệu quả điều trị thấp, thậm chí không thể can thiệp.

"Sau phẫu thuật tim, trẻ cần được chăm sóc theo dõi để hồi phục nhanh và giảm thiểu di chứng. Đặc biệt, có một số trẻ sau khi mổ, vẫn còn tồn lưu những vấn đề cần tái khám đúng lịch hẹn để theo dõi sự phát triển của các cấu trúc tim", ThS.BS Nguyễn Minh Trí Viên - Cố vấn phẫu thuật tim, Trung tâm Tim mạch BVĐK Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh lưu ý.

Bệnh tim không nên sinh con

Theo bác sĩ Linh, một số bệnh tim bẩm sinh có thể mang thai và sinh con. Tuy nhiên, khi mang thai, tim sẽ phải làm việc nhiều hơn, thể tích máu và cung lượng tim tăng 30-50%, nhịp tim tăng 10-15l/ph và huyết áp giảm đi khoảng 10mmHg do máu đi trực tiếp đến tử cung. Với thai phụ có bệnh tim bẩm sinh, đây sẽ là gánh nặng cho tim. Do đó, người bệnh cần tham vấn bác sĩ Tim mạch và bác sĩ Sản khoa về dự định mang thai để được chuẩn bị kế hoạch theo dõi chặt chẽ trước, trong thai kỳ đến ngày sinh.

Các bác sĩ sẽ phối hợp theo dõi sức khỏe của mẹ và thai nhi chặt chẽ, kiểm soát rối loạn nhịp tim hoặc suy tim. Đồng thời, mẹ nên chuẩn bị nền tảng sức khỏe tốt trước và khi mang thai, ăn uống đầy đủ dưỡng chất, hạn chế stress, vận động và nghỉ ngơi hợp lý… tạo tiền đề cho một thai kỳ an toàn.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!