Câu chuyện loạn thần y ba đời trên các nền tảng trực tuyến, đặc biệt của Facebook và Google, đã làm mưa làm gió trên các báo suốt tuần qua. Nhưng nhìn rộng ra, tình trạng loạn quảng cáo đang diễn ra ở trên các lĩnh vực, với đủ các mặt hàng, miễn sao thu lời được tiền cho các bên liên quan.
Vì sao những quảng cáo này lại xuất hiện tràn lan như cỏ dại trên các nền tảng trực tuyến? Cần phải chấn chỉnh thế nào tình trạng này? Đây cũng là chủ đề được phân tích trong chương trình Sự kiện và bình luận hôm nay, 10/4. Hai khách mời tham gia bình luận là ông Lê Quang Tự Do - Phó Cục trưởng Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử, Bộ Thông tin và Truyền thông; ông Nguyễn Đăng Ngọc - Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần VC Corp, chuyên gia trong lĩnh vực quảng cáo số.
Những quảng cáo "kiểu nhà tôi ba đời chữa khỏi..." tràn lan trên YouTube
Ảnh cắt từ clip quảng cáo thực phẩm chức năng 100% khỏi bệnh lan truyền trên các nền tảng trực tuyến
Vì sao quảng cáo thần y ba đời, thực phẩm chức năng 100% khỏi bệnh có đất sống và sống rất khỏe?
Trả lời câu hỏi này, ông Nguyễn Đăng Ngọc phân tích: "Tôi nghĩ đầu tiên muốn sống được thì phải có chỗ để chơi nên nếu tạo ra nội dung quảng cáo mà không có chỗ phân phối thì cũng không có giá trị gì cả. Mục đích của những người làm là muốn kiếm tiền.
Khi có mạng xã hội hay các nền tảng xuyên biên giới - những nền tảng thực sự đang khó chạm tới, họ thiếu sự hợp tác với các cơ quan quản lý nhà nước - sẽ tạo ra những lỗ hổng cho những người kinh doanh loại hình này có cơ hội để tạo ra những nội dung quảng cáo độc hại và phân phối trên những nền tảng ấy, lan tỏa đi trên nền tảng Internet. Lý do đầu tiên thấy được là những lỗ hổng của nền tảng phân phối các quảng cáo xuyên biên giới".
Theo ông Nguyễn Đăng Ngọc, để một quảng cáo như vậy xuất hiện trên các nền tảng số, có 2 đường đi chính - trực tiếp và gián tiếp.
"Trực tiếp là họ tự tạo ra nội dung quảng cáo khi thuê các nhân vật đóng quảng cáo, sử dụng máy ảnh hoặc điện thoại thông minh là có thể tạo ra nội dung. Sau đó, họ có thể đăng ký các tài khoản trên các nền tảng xuyên biên giới. Họ chủ động tạo nội dung và tải lên các nền tảng đó, nạp tiền và chọn các đối tượng muốn nhắm tới rồi hệ thống tự động chạy. Điều này hoàn toàn dựa vào công nghệ.
Gián tiếp là họ thuê các đơn vị trung gian, có thể là các đại lý quảng cáo. Thay vì họ tự tạo ra thì họ đi thuê đơn vị làm hết các bước kể trên.
Về kiểm soát nội dung, chính các nền tảng xuyên biên giới không có các công cụ để kiểm soát những nội dung độc hại và thiếu sự phối hợp với các cơ quan nhà nước để kiểm soát những nội dung như vậy. Chính vì vậy, các quảng cáo độc hại rất dễ phát tán" - ông Nguyễn Đăng Ngọc phân tích.
Trong khi đó, ông Lê Quang Tự Do cũng cho rằng: "Tất cả những loại hình này mới xuất hiện gần đây, cần có thời gian để các cơ quan quản lý nhà nước nghiên cứu kỹ hơn. Với sự phát triển của công nghệ như hiện nay, chỉ sau 1 năm lại xuất hiện những loại hình mới, những cách thức mới, những đường đi, cơ chế mới khiến các cơ quan nhà nước gặp khá nhiều khó khăn trong việc quản lý".
Chế tài nào xử phạt những quảng cáo "cỏ dại" trên các nền tảng trực tuyến?
Theo Nghị định 123 ban hành năm 2018 của Chính phủ đã nêu các hành vi vi phạm trong quảng cáo sẽ bị xử phạt cụ thể như:
- Đối với hành vi quảng cáo có sử dụng các từ ngữ "nhất", "duy nhất", "tốt nhất", "số một" hoặc từ ngữ có ý nghĩa tương tự mà không có tài liệu hợp pháp chứng minh theo quy định thì mức phạt tiền từ 20 triệu đến 40 triệu đồng.
- Người quảng cáo gian dối về hàng hóa, dịch vụ, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm thì có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 100 triệu đồng, hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm tù về tội quảng cáo gian dối.
- Tùy vào tính chất, mức độ vi phạm, người vi phạm còn có thể bị xử lý về tội vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm, với khung hình phạt lên đến 20 năm tù, ví dụ như trong trường hợp gây chết người.
Dù đã có quy định về mức xử phạt trong lĩnh vực quảng cáo nhưng theo quan điểm của ông Lê Quang Tự Do, các quy định pháp luật hiện hành chưa theo kịp thực tiễn phát triển quá nhanh của công nghệ.
"Trước đây ai tạo ra nội dung, cơ quan báo chí, truyền hình nào phát sóng quảng cáo phải chịu trách nhiệm nhưng ngày nay lại có những đại lý, nền tảng phân phối mới mà hoàn toàn chưa có trong quy định của pháp luật. Chính phủ đã giao Bộ Thông tin và Truyền thông tham mưu sửa Nghị định 181 (ban hành những quy định hướng dẫn Luật Quảng cáo). Chúng tôi đã trình Dự thảo sửa đổi quy định này theo hướng chỉ rõ trách nhiệm của 3 bên - người tạo ra quảng cáo, người phân phối quảng cáo và đại lý là bên thứ 3 giúp phát tán quảng cáo.
Hiện nay, trục lợi trên không gian mạng quá lớn, mức chế tài như truyền thống là không phù hợp, mà phải áp dụng chế tài theo % hay tỷ lệ doanh thu mới đủ sức răn đe" - ông Lê Quang Tự Do nhấn mạnh.
Có thể thấy kỷ nguyên số đem lại nhiều cơ hội nhưng hệ lụy của nó lại rất lớn, rất phức tạp, rất khó nắm bắt bởi thường xuyên thay đổi, liên tục cập nhật và cũng phát sinh rất nhiều vấn đề. Trong bối cảnh này, sự nhạy bén và quyết liệt của các cơ quan quản lý nhà nước rất quan trọng. Các cơ quan quản lý nhà nước cũng cần phối hợp chặt chẽ và hiệu quả với nhau vì những công việc phức tạp như vậy thì một Bộ, một ngành dù nỗ lực đến đâu cũng không thể đơn phương xoay chuyển được tình hình.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!