Thuốc lá điện tử có thể núp bóng bất cứ hình dạng gì để thu hút giới trẻ hoặc qua mắt lực lượng chức năng. Đáng nói, không ít những sản phẩm thuốc lá điện tử còn bị trộn ma túy, tình trạng này đang ngày càng trở nên phức tạp, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho xã hội.
Thuốc lá điện tử "núp bóng" dưới dạng đồ chơi
"Trên quan điểm là cơ quan bảo vệ sức khỏe cho người dân, chúng tôi mong Quốc hội sẽ sớm ban hành Nghị quyết về cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trước khi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá được xem xét sửa đổi", bà Đào Hồng Lan, Bộ trưởng Bộ Y tế phát biểu tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV.
"Việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng không chỉ gây ra tác hại mãn tính như ảnh hưởng đến tim, gan, phổi và đặc biệt là các vấn đề về loạn thần, mà còn có thể dẫn đến các tác hại cấp tính như tổn thương phổi cấp, ngộ độc do sử dụng vượt nồng độ cho phép. Khi kết hợp với các chất ma túy khác, các sản phẩm này có thể khiến người dùng phải nhập viện cấp cứu", bác sĩ Phan Thị Hải, Phó Giám đốc phụ trách Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế cho biết.
Bác sĩ Phan Thị Hải, Phó Giám đốc phụ trách Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế cho biết về những tác hại của việc sử dụng thuốc lá điện tử
Theo bác sĩ Phan Thị Hải, khảo sát của Cục quản lý Khám, chữa bệnh năm 2023 cho thấy chỉ trong khoảng 700 cơ sở khám chữa bệnh đã ghi nhận 1.224 ca ngộ độc cấp tính do sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Tỷ lệ sử dụng các sản phẩm này đang tăng nhanh, đặc biệt ở giới trẻ từ 15 – 24 tuổi. Theo điều tra năm 2020, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng là 7,3%, đặc biệt ở lứa tuổi 13 – 15 tuổi. Đây là tình trạng đáng báo động và nếu không ngăn chặn kịp thời, có nguy cơ dẫn đến tình trạng nghiện nicotine mới trong giới trẻ.
Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đang tăng nhanh, đặc biệt ở giới trẻ từ 15 – 24 tuổi
Bác sĩ Phan Thị Hải nhận định, việc cho rằng thuốc lá nung nóng có thể ít độc hơn thuốc lá điếu thông thường chỉ là một lập luận mà ngành công nghiệp thuốc lá đưa ra, nhằm khiến người tiêu dùng lầm tưởng rằng các sản phẩm thuốc lá nung nóng ít gây hại hơn thuốc lá điếu và các loại sản phẩm thuốc lá khác.
"Theo các nghiên cứu và thông báo từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng không giảm tác hại so với các sản phẩm khác. Ngoài ra, ngành công nghiệp thuốc lá hiện còn sản xuất các sản phẩm gọi là thuốc lá nung nóng, vừa có bộ phận chứa sợi thuốc lá, vừa chứa dung dịch nicotine như trong thuốc lá điện tử. Việc cho phép lưu hành thuốc lá nung nóng sẽ tạo điều kiện cho các sản phẩm lai này tràn vào thị trường, mang theo tác hại không kém gì thuốc lá điện tử, thậm chí kết hợp cả tác hại của thuốc lá điện tử và thuốc lá thông thường", bác sĩ Phan Thị Hải cho biết thêm.
Bác sĩ Phan Thị Hải cho rằng trong quá trình đánh giá 10 năm thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, một trong những nội dung cần được xem xét bổ sung là quy định cấm sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Ngoài ra, cần nghiên cứu và mở rộng các khu vực môi trường không khói thuốc 100%, cũng như tăng diện tích cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh trên bao bì sản phẩm thuốc lá. Đồng thời, cần quy định chặt chẽ hơn về trách nhiệm của ngành công nghiệp thuốc lá, yêu cầu họ công bố rõ ràng các tác hại của các sản phẩm thuốc lá mà họ sản xuất.
Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong nhóm học sinh từ 13 – 17 tuổi đã tăng lên 8,1% trong năm 2023. Kết quả điều tra liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng theo các nhóm tuổi cho thấy nhu cầu về việc sử dụng trong giới trẻ, đặc biệt là ở trẻ em gái cũng đang tăng lên. Hiện thuốc lá điện tử chưa được cấp phép kinh doanh ở Việt Nam. Tuy nhiên, vì chưa cấm cho nên vẫn được bán tràn lan và chỉ cần khách có nhu cầu là người bán sẽ giao hàng đến tận nơi và thậm chí là tận trong trường học.
Qua kiểm tra, nhiều trường phát hiện gần 100 em học sinh sử dụng thuốc lá điện tử, trong đó nhiều em mới học cấp một, cấp hai
"Các sản phẩm thuốc lá mới, đặc biệt là thuốc lá điện tử, hiện nay được thiết kế với hình dáng rất bắt mắt và hấp dẫn, đặc biệt đối với học sinh, sinh viên và các em nữ. Các sản phẩm này có hình dạng như cây son, điếu thuốc giống bút, hộp sữa và nhiều hình dạng đồ chơi khác. Chính vì vậy, với sự đa dạng và khó nhận diện, ngay cả phụ huynh học sinh và giáo viên cũng rất khó để nhận diện các sản phẩm này, từ đó khó có thể đào tạo, tập huấn cho học sinh về tác hại của việc sử dụng thuốc lá mới. Điều này khiến các sản phẩm này nhanh chóng xâm nhập vào các trường học", bác sĩ Phan Thị Hải khẳng định.
Cũng theo bác sĩ Phan Thị Hải, các sản phẩm thuốc lá mới được bán công khai và phổ biến trên các mạng xã hội và được giao hàng tận nơi. Hiện nay, các sản phẩm này chưa được quy định trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và chưa có quy định cấm sử dụng. Điều này làm cho việc ngăn chặn và xử phạt hành vi vi phạm liên quan đến buôn bán và sử dụng các sản phẩm này tại các cơ sở, trường học trở nên khó khăn.
Thuốc lá điện tử được bán công khai và phổ biến trên các trang mạng xã hội
"Thông qua quyết tâm của Bộ trưởng Bộ Y tế, sự ủng hộ từ Bộ Công Thương và sự đồng tình của đa số đại biểu Quốc hội, tôi tin rằng Việt Nam sẽ học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia trong khu vực, đặc biệt là 5 quốc gia trong khu vực ASEAN, để có thể cấm triệt để việc sử dụng, sản xuất và lưu hành các sản phẩm này trên thị trường Việt Nam", bác sĩ Phan Thị Hải bày tỏ.
Bác sĩ Phan Thị Hải đề xuất, Bộ Y tế cần tổ chức thêm nhiều hoạt động truyền thông và tư vấn cai nghiện thuốc lá để giúp những người đã lỡ sử dụng các sản phẩm này có thêm quyết tâm từ bỏ thuốc. Đồng thời, khi thực hiện các lệnh cấm, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng để kiểm soát hiệu quả ở đường biên và cả thị trường trong nước. Điều này sẽ giúp giảm thiểu việc buôn bán bất hợp pháp các sản phẩm thuốc lá mới, đặc biệt là qua các mạng xã hội, hình thức tiếp cận nhanh chóng đến giới trẻ.
Cách đây 20 năm, ngày 11/11/2004, Việt Nam đã phê chuẩn Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trở thành một trong những quốc gia ký kết sớm nhất. Tuy nhiên, sau 20 năm, Việt Nam vẫn nằm trong top 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc lá cao nhất thế giới. Bên cạnh thuốc lá thông thường, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng với các hình thức mới chứa nicotine đang gia tăng nhanh chóng, gây nghiện và gia tăng số lượng người sử dụng theo thời gian, đe dọa sức khỏe cộng đồng và lâu dài là an ninh xã hội. Những sản phẩm thuốc lá mới sẽ đe dọa đến những thành quả bước đầu trong công cuộc phòng, chống tác hại của thuốc lá tại Việt Nam, một vấn đề đang gây gánh nặng lớn về sức khỏe và kinh tế, cần nhiều thời gian và nguồn lực để giải quyết. Sự quan tâm đặc biệt của các đại biểu Quốc hội trong phiên chất vấn chiều 11/11 cho thấy, đã đến lúc cần triển khai ngay những giải pháp mạnh mẽ hơn để phòng, chống tác hại của thuốc lá, bảo vệ sự phát triển lành mạnh của các thế hệ tương lai của đất nước.
* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!